سوءِپیشینه در لغت به معنای سابقه و گذشته بد و ناپسند است که البته معنی آن در عرف جامعه با دیدگاه قانونگذار متفاوت است و از نظر قانون هر پیشینه بدی، سوءسابقه محسوب نمی‌شود.
کد خبر: ۱۲۳۸۲۶۹

نداشتن سوءسابقه یکی از شروط مهم استخدام و اخذ بسیاری از مجوزهاست که تحت عنوان گواهی عدم‌سوءِپیشینه از متقاضی طلب می‌شود. می‌دانیم که نتیجه ارتکاب جرم، مجازاتی است که قانونگذار تعیین کرده و در ماده 2 قانون مجازات اسلامی «هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد جرم محسوب می‌شود» که در قانون کشور ما، مجازات‌ها به پنج دسته حدود، قصاص، دیات، تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده تقسیم می‌شود. همچنین علاوه بر مجازات‌های اصلی، مجازات تکمیلی و مجازات تبعی نیز در قانون پیش‌بینی شده است. به این صورت که مجازات اصلی مجازاتی است که صراحتا در مقابل جرم ارتکابی معین شده است، در مجازات تکمیلی قاضی اجازه دارد مجرم را به انجام یا ترک کاری محکوم کند که بایستی صراحتا در حکم دادگاه قید شود و اما مجازات تبعی، به تبع محکومیت به مجرم تحمیل و بار می‌شود به این صورت که با ارتکاب جرم، خود به خود اجرا شده و نیازی به قید آن در رأی دادگاه نیست، این‌نوع محکومیت مدت انقضاء دارد و پس از اجرای حکم و طی شدن زمان تعیین شده در قانون، مرتفع می‌شود، پس بحث سوءپیشینه ناشی از همین مجازات‌های تبعی است و غالبا در ارتباط با محرومیت از حقوق اجتماعی برای اتباع و افراد مقیم در قلمرو کشور است.
جهت روشن شدن موضوع ابتدا به تعریف محکومیت کیفری مؤثر می‌پردازیم. در ماده 25 قانون مجازات اسلامی سال 1392 محکومیت کیفری مؤثر در قالب سه بند تعریف شده که مجازات‌های سلب‌کننده حیات (مرگ)، حبس ابد، قطع عضو، قصاص عضو «با شرایط خاص» و نفی بلد (تبعید) و همچنین حبس از درجه 1 تا درجه 5 طبق ماده 19 قانون مجازات اسلامی و نیز محکومیت به شلاق حدّی را شامل می‌شود.
گفتیم مجازات تبعی به تبع مجازات اصلی بر مجرم تحمیل می‌شود و او را از برخی حقوق اجتماعی محروم می‌کند، برای مثال اگر مجرمی به شلاق «حدی» محکوم شود بایستی به مدت دو سال عواقب آن را به دلیل قانون‌شکنی که انجام داده است، بپذیرد که این محرومیت را می‌توان سوءپیشینه کیفری نامید، به این معنی که مجرم به تناسب جرمی که مرتکب شده طبق ماده 25 قانون مجازات اسلامی تا مدت معینی از حقوق اجتماعی محروم می‌شود که در ماده 26 همان قانون انواع این محرومیت‌ها ذکر شده است.
لازم به ذکر است که پس از گذشت زمان‌های یاد شده در ماده 25 قانون مجازات اسلامی، به صورت خودکار، سوءسابقه مجرم پاک شده و نیازی به مراجعه به دادگاه و صدور رأی نیست و این موضوع از طریق اداری به مسؤولان مربوطه جهت رفع سوءپیشینه اعلام می‌شود.
براساس تبصره یک ماده 25 قانون مجازات،سوء سابقه در مجازات‌های سالب حیات و حبس ابد از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی به مدت هفت سال، در قطع عضو، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده بیش از نصف دیه مجنی علیه باشد، نفی بلد و حبس تا درجه 4 سه سال از محکومیت و در محکومیت به شلاق حدی، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده نصف دیه مجنی علیه یا کمتر از آن باشد و حبس درجه 5 دو سال باقی می‌ماند و اثر آن وجود دارد. در بقیه محکومیت‌ها، مراتب محکومیت هر‌شخص در سابقه کیفری او ثبت می‌شود امّا در زمانی که شخص تقاضای صدور گواهی عدم سوءِپیشینه کند، سوءسابقه وی در گواهی منعکس نمی‌شود مگر در صورتی‌که مقام صلاحیت‌دار قضایی این سوابق را جهت بهره‌برداری قضایی درخواست کند. به عبارت دیگر اگر جرم منطبق با سه بند یاد شده در ماده 25 نباشد، سوءپیشینه کیفری غیرمؤثر است و محرومیت اجتماعی برای مجرم به دنبال ندارد و سوءسابقه به حساب نمی‌آید.

در این خصوص ذکر چند نکته ضروری است:
1. حداکثر مدت محرومیت از حقوق اجتماعی 7 سال تعیین شده که به محکومیت مجازات‌های سالب حیات (مرگ) مربوط است که احتمالا با بخشودگی اولیای دم یا به هر عنوان دیگری مجرمین توانسته‌اند از مجازات مرگ جان سالم به‌در ببرند.
2. ‌ اینگونه مجازات‌های تبعی، با گذشت شاکی و توقف تعقیب یا مجازات اصلی، برداشته می‌شود زیرا همانگونه که از نام آن پیداست به تبع مجازات اصلی به مجرم بار می‌شوند و زمانی که مجازات اصلی متوقف شود، دلیلی برای وجود اینگونه محرومیت‌ها وجود ندارد.
3. مدت زمان اعتبار گواهی عدم سوءِپیشینه یکماه از تاریخ صدور است و معمولا پس از مراجعه به مراکز مجاز در حداقل زمان ممکن صادر می‌شود.
4. سوءپیشینه کیفری یا همان مجازات تبعی شامل کسانی می‌شود که مستند به ماده 25 قانون مجازات اسلامی مرتکب جرایم عمدی شده باشند لذا هر شخصی که سهوا جرمی را مرتکب شده باشد و برائت وی حاصل گردد (تبرئه شود) شامل این ماده نمی‌شود.
‌5. جهت اخذ گواهی عدم سوءِپیشینه علاوه بر مدارک هویتی حتما انگشت‌نگاری از متقاضی به عمل می‌آید.

شهریار مقدم
حقوقدان

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها