دائـم ‌البـرق!

باتری لپتاپ‌تان را بشناسید
در لپ‌تاپ‌های امروزی عموما از دو نوع باتری استفاده می‌شود: لیتیوم ـ یون و لیتیوم ـ پلیمر. درست است که این دو فناوری‌های مختلفی دارند، اما به‌طور کلی عملکردشان مشابه است: تولید توان از حرکت الکترون‌ها و همین جریان مداوم الکترون‌ها برای کمک به حفظ سلامت باتری لازم است.
علاوه بر این، برای هر دو نوع باتری، گزاره‌های ذیل صحیح است (حداقل در مورد لپ‌تاپ‌های امروزی):
باتری نمی‌تواند فراشارژ
(Overcharge) شود: به شایعات توجه نکنید! خطری از نظر فراشارژ شدن باتری وجود ندارد، اگر آن را همیشه به برق نگه دارید. به محض این‌که شارژ باتری به ۱۰۰درصد برسد، شارژ آن متوقف می‌شود و دوباره آغاز نمی‌شود تا وقتی ولتاژ پایین‌تر از یک‌حد مشخص برسد.
تخلیه شارژ کامل باتری به آن آسیب می‌زند: خالی شدن کامل باتری و رها شدن آن برای یک مدت‌زمان طولانی می‌تواند آن را به یک حالت بی‌شارژ عمیق
(Deep Discharge) ببرد. این حالت می‌تواند برای باتری کشنده باشد و حتی شاید دیگر نتوانید آن را دوباره شارژ کنید.
خب، بر اساس این موارد آیا می‌توانیم نتیجه‌گیری کنیم که می‌توانید لپ‌تاپ‌تان را همیشه در برق نگه دارید؟ هنوز نه!

چیزهایی که به باتری‌های لیتیومی آسیب‌می‌زنند
واقعیت در مورد باتری‌های پایه لیتیوم این است که آنها ناپایدار هستند. این باتری‌ها از لحظه‌ای که تولید می‌شوند شروع به از‌دست دادن ظرفیت می‌کنند (البته به کندی)‌، اما مواردی هم هستند که این کاهش ظرفیت را تسریع می‌کنند:
چرخه‌های شارژ/ تخلیه: هر باتری‌ای به تعداد بار محدودی می‌تواند شارژ و تخلیه شود.
سطح ولتاژ: هرچه سطح ولتاژ بالاتر (محاسبه با واحد ولت بر سلول)، عمر باتری کوتاه‌تر.
دمای بالا (بیش از ۳۰ درجه سانتی‌گراد): دمای بالا می‌تواند آسیب‌های برگشت‌ناپذیر به باتری وارد کند.
دو مورد آخر چیزهایی هستند که برای ما در اینجا اهمیت دارند. تحقیقات جامعی که روی تاثیر سطح ولتاژ و دما روی باتری‌ها انجام شده نکات جالبی را در این زمینه روشن می‌کنند:
باتری‌های لیتیومی می‌توانند تا 4/2 ولت بر سلول شارژ شوند که معادل صد درصد ظرفیتشان است، اما در این سطح، باتری عمری بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ چرخه شارژ خواهد داشت. هر0/1ولت/ سلول کاهش در شارژ، تعداد چرخه‌های شارژ را دو برابر می‌کند تا زمانی که به سطح اپتیمم برسیم: 3/9 ولت/ سلول با ۲۴۰۰ تا ۴۰۰۰ چرخه شارژ. متأسفانه، در این سطح باتری تنها حدود ۶۰درصد شارژ خواهد داشت و زمان شارژدهی آن هم قاعدتا حدود نصف شارژ پر خواهد بود.
اما برسیم به بحث دما؛ دماهای بالا معمولا یعنی بالای ۳۰درجه، عمر باتری را مستقل از هر عامل دیگری کوتاه می‌کنند. حتی کار ساده‌ای مثل رها کردن لپ‌تاپ در ماشین در تابستان برای باتری‌اش مخرب است! تحقیقات نشان می‌دهد باتری‌ای که با ۴۰درصد شارژ در دمای ۴۰ درجه نگهداری شود، بعد از یکسال ۱۵درصد ظرفیتش را از دست می‌دهد.
ترکیب تنش سطح بالای ولتاژ و دمای بالا، اثرات مخرب آن را هم ترکیب خواهد کرد. مثلا باتری با صد درصد شارژ در همان شرایط ۴۰ درجه، ۳۵درصد ظرفیتش پس از یکسال از بین می‌رود. همین باتری با شارژ کامل را در دمای ۶۰ درجه بگذارید و فقط در سه ماه، ظرفیتش به ۶۰درصد تقلیل می‌رود.
شواهد واضح است. نگهداری مداوم باتری در صددرصد شارژ، عمرش را کاهش می‌دهد. نگهداری آن در صددرصد شارژ و در معرض دمای بالا قرار دادنش این کاهش عمر را سریع‌تر می‌کند.
به این نکته هم توجه داشته باشید که این دماهای بالا تنها مربوط به محیط نیستند. کارهای پردازشی بالا مثل ویرایش ویدئو یا بازی، دمای سیستم و در نتیجه باتری را تا حد زیادی افزایش می‌دهد. حتی نحوه قرار دادن لپ‌تاپ به‌طوری که گرما به‌راحتی خارج نشود (مثلا روی یک بالش) هم در افزایش دمای باتری تاثیر خواهد داشت.

بالاخره لپ‌تاپم را در برق نگه دارم یا نه؟
به سؤال اولمان می‌رسیم: آیا ماندن مداوم لپ‌تاپ در برق باتری‌اش را خراب می‌کند؟ بله، همین‌طور است، ولی همان‌طور که شارژ هر روز آن عمر باتری را کاهش می‌دهد!
به طرز عجیبی، سازندگان لپ‌تاپ پاسخ واضحی به سؤال استفاده مداوم از برق ندارند و هر کدام توصیه‌های متفاوتی دارند. ایسوس می‌گوید شما باید باتری را هر دو هفته یکبار تا حداقل ۵۰درصد تخلیه کنید، ولی شرکت دل ادعا می‌کند مشکلی نیست اگر لپ‌تاپ را همیشه در برق نگه دارید. توصیه اپل هم در حال حاضر در سایتش موجود نیست، اما قبلا این بود که بهتر است لپ‌تاپ مداوم به برق نباشد و به‌طور طبیعی روزانه شارژ و استفاده شود.
با این حال، بگذارید بر اساس اطلاعات مختلف، نتیجه‌گیری پایانی را بکنیم: به برق بودن مداوم لپ‌تاپ شاید در کوتاه‌مدت آسیبی به باتری نزند، ولی اگر همیشه فقط با برق از لپ‌تاپ‌تان استفاده کنید، به احتمال زیاد بعد از یک‌سال متوجه خواهید شد که ظرفیت باتری‌اش به‌طور مشخصی کاهش یافته است. به همین صورت اگر فقط مرتب باتری را شارژ و تخلیه کنید، زودتر چرخه‌های محدود شارژ را طی می‌کنید.
بنابراین، بهترین راهکار انجام چیزی میان این دو است. یعنی بعضی روزها از باتری استفاده کنید و بعضی روزها هم با برق و هر کاری می‌کنید، مطمئن شوید که باتری‌اش به حد زیادی داغ نشود.

باتری لپ‌تاپم را دربیاورم؟
اگر واقعا گرما چنین برای باتری لپ‌تاپ مضر است، سؤال دیگری مطرح می‌شود: آیا بهتر نیست زمان‌هایی که دسترسی به برق داریم، باتری لپ‌تاپ را کلا دربیاوریم و مستقیم از برق استفاده کنیم؟
در بسیاری از مدل‌های جدید لپ‌تاپ این کار از اساس امکان‌پذیر نیست، ولی اگر امکان آن باشد، به نظر می‌آید پاسخ بسته به سازنده متفاوت است. مثلا ایسر می‌گوید لازم نیست باتری لپ‌تاپ را در صورت استفاده از برق دربیاورید، اما اگر برای چندین روز نمی‌خواهید از آن استفاده کنید، آن را دربیاورید. اپل آن زمانی که لپ‌تاپ‌هایی با باتری‌های جداشدنی می‌ساخت، کاملا توصیه به درنیاوردن باتری در هیچ شرایطی می‌کرد. جواب این سؤال در اصل به نحوه مدیریت توان در لپ‌تاپ برمی‌گردد. برخی لپ‌تاپ‌ها هنگامی که باتری موجود نباشد توان را هم کاهش می‌دهند (مانند زمانی که باتری شارژ کمی دارد). این سبب می‌شود لپ‌تاپ کارایی‌اش هم پایین بیاید.
به هر حال، اگر تصمیم به درآوردن باتری دارید، مطمئن شوید که آن را به‌طور مناسبی نگهداری می‌کنید؛ با شارژ بین ۴۰ تا ۸۰درصد و در دمای اتاق.

محمود صادقی