داستان کلاه‌های جنگنده

حتما می‌دانید با افزایش سرعت یا ارتفاع، دمای هوا افت کرده و سرما در محیط غالب می‌شود. اگر سوار موتور شده باشید به‌ویژه در فصول سرد سال حتما این موضوع را حس کرده‌اید. همین علت بود که استفاده از کلاه (به همراه لباس گرم) را برای پرواز با هواپیماهای اولیه که سر و صورت خلبان را در معرض جریان هوا قرار می‌دادند، بدیهی
کرده بود.
خلبانان هواپیماهای ابتدایی که فقط یک‌سوم خودرو سرعت می‌گرفتند، برای پرواز کلاه‌های ساده بنددار با امکان استفاده از عینک بر سر می‌گذاشتند. به مرور زمان افزایش سطح کیفی هواپیماهای اولیه، افزایش وزن و قدرت موتورهایی که روی هواپیما نصب می‌شد را به دنبال داشت و این یعنی مداومت پرواز و برد بیشتر هواپیماها. از طرف دیگر رواج بیشتر هواپیما و رخ دادن برخی حوادث در هنگام فرود که منجر به آسیب دیدن سر خلبانان اولیه شد، آنها را به فکر استفاده از کلاه‌های محکم‌تر مانند کلاه‌های مورد استفاده در مسابقات موتورسواری، برای پرواز با هواپیما انداخت. خلبانان انگلیسی و فرانسوی برای اولین بار و قبل از وقوع جنگ جهانی اول از کلاه‌های موتورسواری اصلاح‌شده برای پرواز استفاده کردند که قابلیت جذب ضربه بالایی داشتند.
مشکل دیگر پرواز، رقیق‌شدن هوا و کمبود اکسیژن با افزایش ارتفاع بود که هنوز هم هست! کم‌شدن فشار هوا و کافی نبودن اکسیژن موجود در هوا، نفس‌کشیدن را دشوار می‌کند. این مشکل را در صعود به قلل مرتفع رفته باشید می‌توان به خوبی حس کرد. خلبانان اولیه که با وقوع جنگ جهانی اول و با نظامی‌شدن این دستاورد جدید بشر، اکثرا از نظامیان بودند، همواره مجبور به پرواز در ارتفاعات بالاتر می‌شدند. از این رو همیشه با مشکل کمبود اکسیژن هوا دست و پنجه نرم می‌کردند. از همین رو ماسک اکسیژن همراه کلاه محافظ به یکی از ملزومات خلبانان نظامی تبدیل شد. از طرف دیگر، امکان ارتباط رادیویی و لزوم استفاده از بی‌سیم و مکالمه خلبانان با مرکز زمینی، فرودگاه‌ها و همین‌طور با همدیگر، باعث افزوده شدن وسیله دیگری به تجهیزات مورد استفاده خلبانان در پرواز شد و آن میکروفن بود. به این ترتیب میکروفن هم امکانی بود که به ملزومات بدیهی کلاه پرواز تبدیل شد.
اما هوانوردی مسافری مسیر دیگری را طی کرد. لزوم راحتی مسافر و عملی‌نبودن تامین اکسیژن برای تک‌تک مسافران در طول پرواز باعث شد تا مهندسان در هوانوردی مسافری، به استفاده از کابین تحت فشار روی آورند. به این معنی که با رعایت تمهیداتی برای حفظ هرچه بیشتر آب‌بندی و عدم نشتی بدنه هواپیما هنگام ساخت، با دمیدن مداوم هوا به داخل اتاق، هواپیما مثل یک بادکنک باد کند و در انتهای پرواز خالی ‌شود.
شاید فیلم‌هایی از پروازهای آزمایشی هواپیماهای مسافربری جدید را دیده باشید که در آنها خلبانان آزمایشگر با لباس‌هایی مانند خلبانان نظامی و نه با کت و شلوار، پرواز می‌کنند. به دلیل حساسیت پروازهای آزمایشی و لزوم پیش‌بینی و جلوگیری از وقوع هرگونه خطر و برای حذف تهدید جانی برای خلبانان آزمایشگر، آنها نیز از لباس ویژه، کلاه، ماسک پرواز و... استفاده می‌کنند.

محمدحسین بختیاری

دانش