فقر روایت!

جای خالی روایت از اتفاقات گوناگون زمانی به چشم می‌آید که بخواهیم اندکی درباره آن بخوانیم یا ببینیم. این را بگذارید کنار بی‌نظمی در توزیع و ناشناس ماندن آثار که سبب می‌شود در بسیاری از موارد با «هیچ» روبه‌رو باشیم. حمله شیمیایی عراق به سردشت، انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت آیت‌ا... دکتر بهشتی، ولادت حضرت معصومه (س) و ... برخی از اتفاقاتی است که در فاصله این یک هفته آنها را یا
پشت سر گذاشتیم یا پیش رو داریم، که وقتی در آنها دقیق می‌شویم می‌بینیم که در آنها فقیریم. فقیر از این حیث که روایت‌های متعدد نداریم و همیشه به روایت‌های مشهور و تکراری بسنده کرده‌ایم و زوایای مختلف در روایات ما از یک موضوع معنا ندارد و زاویه‌ای رسمی و کلیشه‌ای منظری است که جهت دید ما را تعیین می‌کند. شاید قرار گرفتن این چند اتفاق در یک هفته بهانه خوبی بود تا به عمق این فقر پی ببریم.
این فقر آنقدر شدید است که رهبر انقلاب در ماجرای شهید بهشتی و دیگر شهدای انقلاب آشکارا تذکر داده‌اند و توجه را به سوی آن جلب کرده‌اند.
«ما البته کم‌کاریم. حالا آقای شهیدی فرمودند که ما در بنیاد شهید داریم کار می‌کنیم لکن کار فقط این نیست که ما به خانواده‌های اینها اظهار احترام کنیم، تعظیم کنیم، تجلیل کنیم؛ نه، حادثه را باید احیاء کنید، زنده نگه دارید. باز هم مردم و روحیه انقلابی خود مردم است که این حوادث را زنده نگه‌داشته است، والا ما یک فیلم درباره این حادثه بزرگ نداریم؛ یک اثر هنری درباره حادثه هفتم تیر نداریم که حقایق را روشن کند، معلوم بشود اینها چه کسانی بودند؟ چه بودند؟ آنهایی که شهید شدند چه کسانی بودند؟ شهید بهشتی چه کسی بود؟ آن وزرای مخلص مؤمن پاک‌باخته‌ای که با همه وجود وارد میدان بودند و ما با اینها زندگی کرده بودیم، با اینها کار کرده بودیم، اینها را از نزدیک می‌شناختیم، چه کسانی بودند؟ چه بودند؟ هنوز ما یک اثر هنری نداریم، یک فیلم سینمایی نداریم، یک نمایش تجسمی نداریم، یک رُمان خوب نداریم؛ اینها کارهایی است که ما نکردیم و
باید بکنیم.»۱
نمی‌توان بی‌تفاوت بود که شاید نفتی بودن یکی از علت‌هایی است که روی این شخصیت‌های مهم کار نکرده‌ایم، که شاید اگر یکی از آنها را غرب در اختیار داشت از او قهرمانی ساخته بود که دنیا به داشتن آن حسرت می‌بردند. در حالی که در کشور ما بیش از ۱۷ هزار شهید ترور وجود دارد که این می‌تواند به تنهایی دستمایه خلق آثاری با محوریت ترور باشد. چهره‌های مطرح و موثر انقلاب که دیگر امری ضروری است. رهبری انقلاب بار دیگر نیز تاکید کرده‌اند که در معرفی این چهره‌ها کم‌کاری کرده‌ایم.
«ما روی مسأله شهدایمان انصافا کم‌کاری کردیم. این حادثه شهدای هفتم تیر ظرفیت عجیبی دارد برای معرفی شدن؛ هم معرفی شدن این چهره‌هایی که آماج این جنایت قرار گرفتند؛ هم معرفی ملت ایران که چگونه در یک چنین حادثه تکان‌دهنده‌ای خودش را نگه می‌دارد، حفظ می‌کند و نه فقط از میدان در نمی‌رود، بلکه روحیه مضاعف پیدا می‌کند؛ هم معرفی دشمنان که چه موجودات پست و چه سیاست‌های خبیثی پشت سر این حوادث قرار دارد... ما کم‌کاری داشتیم؛ اینها را معرفی نکردیم. خیلی کار می‌شد کرد و باید کرد؛ دستگاه‌های مسؤول و همه ما دچار کم‌کاری هستیم... با زبان هنر، با زبان تصویر، با استفاده از ابزارهای جدید باید بتوانند این حادثه را، این شخصیت‌ها را [معرفی کنند]؛ کسی مثل شهید بهشتی را در دنیا معرفی کنند، کسی مثل شهید رجایی را معرفی کنند، شهید باهنر را معرفی کنند. هرکدام از این شخصیت‌هایی که در ماجرای هفتم تیر یا ماجراهای دیگر به شهادت رسیدند، شایسته یک چهره‌نگاری بسیار باعظمتند که می‌شود از اینها چهره‌نگاری کرد.»۲
مسأله فقر روایت، تنها مربوط به شهید بهشتی و شهدای انقلاب نیست، بلکه در زمینه جنایت‌های جنگی و ظلمی که بر ملت ایران در جریان جنگ هشت ساله رفته و همچنین تاریخ ملی و دینی نیز دستمان از روایت‌های متنوع خالی است؛ درحالی که تاریخ پر فراز و فرود کشور ما بستر مناسبی برای خلق آثار هنری است که بتواند هم زمینه اقناع مخاطب را فراهم کند و هم در روزگار نبرد روایت‌ها دست خالی در میدان نبرد مقابل دشمن نایستیم. روایتی که از عناصر جذابیت و ظرافت هنری در کنار کارآمد و متقن بودن نیز سود ببرد.
پی‌نوشت‌ها:
۱ـ بیانات در دیدار خانواده‌های شهدای هفتم تیر و جمعی از خانواده‌های شهدای مدافع حرم (۵ تیر ۱۳۹۵)
۲ـ بیانات در دیدار خانواده‌های شهدای هفتم تیر و جمعی از خانواده‌های شهدای استان تهران ( ۶ تیر ۱۳۹۴)

یونس فردوس

روزنامه‌نگار