خانه‌ات آباد!

امروز‌ 25 اردیبهشت، آیین بزرگداشت روز فردوسی بوده و قرار است متفاوت باشد با همه بزرگداشت‌هایی که تاکنون برای سراینده شاهنامه برگزار شده؛ بزرگداشتی با یک رونمایی عمرانی فرهنگی؛ رونمایی از جلوخانِ ساماندهی شده آرامگاه توس که شامل پارک و فضای سرسبزِ فرهنگی ـ ادبی است و فاز نخستش البته امروز به بهره‌برداری می‌رسد.
شورای شهر پنجم مشهد از همان زمانی که سکان هدایت شهر را در دست گرفت، توجه ویژه‌ای برای بهبود جایگاه حکیم توس در سطح شهر و کشور و حتی عرصه بین‌المللی داشته‌اند. توجهی که گام نخست آن ایجاد کمیسیون ویژه توسعه و عمران توس در ساختار شورای شهر بود و گام دوم آن الزام شهردار مشهد به انجام پروژه‌های عمرانی مختلف در محدوده شهر تاریخی توس. پروژه‌هایی که در راس همه آنها بهسازی جلوخان توس بود تا این محدوده که ورودی آرامگاه فردوسی است، بعد از گذشت ۲۳‌سال از حضور رهبر معظم انقلاب و ۵۰ سال از ساخته شدن آرامگاه فرزانه خفته در توس سر‌و‌سامانی پیدا کند.
اما بهسازی جلوخان توس که کلنگ آن آبان‌ سال گذشته در آخرین روز کاری تقی‌زاده‌خامسی، شهردار پیشین مشهد به زمین زده شد در دوران سکانداری محمدرضا کلایی در شهرداری مشهد با سرعت قابل توجهی پیش رفت آن‌گونه که اکنون بیش از 65 درصد آن یعنی فاز نخست پروژه به پایان رسیده و امروز افتتاح می‌شود و البته کلایی قول تکمیل فاز دوم و نهایی آن را تا شش ماه دیگر داده است.
اولین گام؛ بازپیرایی جلوخان
مسعود افخمی، مدیر پروژه بهسازی و عمران توس درباره این پروژه عمرانی به جام‌جم می‌گوید: از مجموع اراضی 3400 هکتاری شهر تاریخی توس، 360 هکتار آن محدوده آرامگاه فردوسی است که به‌وسیله دیواری گلی تحت عنوان برج و باروی توس از بقیه محدوده جدا شده و تحت مالکیت سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته است. با توجه به محدودیت منابع مالی، نبود طرح جامع تفصیلی و زمانبر بودن فرآیند تملک اراضی، اکثر پروژه‌های تعریف شده شهر تاریخی توس در این محدوده قرار گرفته، چراکه این اراضی نیازی به خرید از بخش خصوصی و اخذ مالکیت ندارد.
افخمی، بازپیرایی جلوخان آرامگاه فردوسی را نخستین پروژه‌ای می‌داند که در طرح ساماندهی شهر تاریخی توس مورد توجه مدیریت جدید شهری مشهد قرار گرفت که برای این منظور پارکی هفت هکتاری در دو فاز طراحی شد که فاز اول آن به وسعت 1/3 هکتار همزمان با سالروز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی به بهره برداری می‌رسد. به محض اتمام فاز اول پروژه، عملیات اجرایی فاز دوم به وسعت 9/3 هکتار آغاز و تا پایان سال افتتاح خواهد شد.
معماری ساده اما زیبا
مدیر پروژه بهسازی و عمران توس، معماری به کار رفته در جلوخان را به سبک معماری ساده ایرانی، اما بسیار زیبا و برگرفته از سازه آرامگاه فردوسی می‌داند و می‌گوید: در این فضا بر حفظ درختان بومی که قدمت 50 تا 60 ساله دارد و همچنین بر حفظ داشته‌های موجود در جلوخان و حفظ طبیعت و ارتقای فرهنگی این فضا به عنوان یک ره‌باغ و عدم ایجاد هرگونه ساخت و سازی تاکید شده است. همچنین مقرر شده هیچ سازه‌ای در محل شکل نگیرد تا این فضا فقط حالت پیشخوان و ره باغ داشته باشد.
در این طرح تلاش شده گونه‌های درختان و گیاهانی که در محوطه جلوخان کاشته شده‌اند، مشابه همان‌گونه‌های گیاهی در محوطه جلوی آرامگاه باشند، یعنی ۴۰۰ نهال سرو شیراز، زیتون تلخ و چنار به اضافه ۲۲ هزار گل شاه‌سپند، ساناز، رز سفید و قرمز و شمعدانی قرار است فضا را سبز و رنگارنگ کنند.
افخمی می‌افزاید: در سمت چپ و راست کنارِ جلوخان، مسیرهای سواره با به‌کارگیری ماشین‌های برقی پیش‌بینی شده و مسیر میانی به عنوان محور اصلی جلوخان و راه پیاده برای گردشگران در نظر گرفته شده است.
فاز دوم؛ یک فضای سبزِ فرهنگی
و اما پروژه تکمیل کننده جلوخان، پارک 30‌هکتاری پردیس توس، حدفاصل پل کشف رود تا جلوخان آرامگاه فردوسی است که به‌تازگی شرکتی به عنوان طراح و مشاور پروژه برای اجرای آن انتخاب شده است. این شرکت فعالیت خود را از ابتدای فروردین سال جاری آغاز کرده و به گفته افخمی قرار است ظرف مدت 9 ماه پلان اجرایی پارک پردیس را جهت اجرا به پیمانکار ارائه دهد. مدیر پروژه بهسازی و عمران توس می‌گوید: مشاور در پروژه پردیس، آزادی عمل بیشتری دارد و 10هزار مترمربع فضای مسقف شامل آمفی تئاتر، بازارچه سنتی، فرهنگسرا و... در پروژه پیش‌بینی شده است. احتمال شروع پروژه فوق زودتر از موعد مقرر وجود دارد و بخشی از آن به صورت طراحی و ساخت بزودی اجرا خواهد شد. دیگر پروژه‌ای که در دست بررسی و اقدام است، پروژه رودپارک20 هکتاری موسوم به رودباره است. هدف از اجرای این پروژه از بین بردن فضای ناخوشایند و زیباسازی اطراف کشف رود بوده و قرار است پروژه‌ای شبیه آنچه در پارک چهل بازه انجام شد، صورت پذیرد. این پروژه با هماهنگی آب منطقه‌ای اجرا شده، همچنین مشاور طرح انتخاب شده و فاز اول آن نیز تهیه شده است.
برج و باروی توس هم احیا می‌شود
مدیر پروژه بهسازی و عمران توس درباره مشخصات و نحوه اجرای برج و باروی توس هم گفت: احیای برج و باروی توس از دیگر پروژه‌هایی است که به همت سازمان میراث فرهنگی در حال اجراست. دیوار شهرتاریخی توس به طول 7000 متر، ارتفاع 9 متر و عرض شش‌متر است، همچنین این دیوار شامل 106 نیم برج و چهار دروازه اصلی به نام‌های رودبار، نیشابور، رزان و مرو است که هزار سال قدمت دارد و قسمت اعظم آن فروریخته است. اولویت احیای برج و باروی توس از دروازه رودبار و به سمت دروازه‌های نیشابور و مرو ادامه خواهد یافت.

رضا سلیمان‌نوری

ایران