خالی بازار

عودلاجان نام یکی از محلات‌قدیمی و مرفه نشین تهران قدیم بوده که نام بسیاری از بزرگان نظامی و سیاسی و فرهنگی - هنری که در تاریخ آمده، همچون قوام الدوله، نصرالدوله، مدرس، امین نظام، عزت‌الدوله، ملک‌الشعرا، موتمن‌الاطبا با نام این محله پیوند خورده است. اما این محله همانند برخی دیگر از محله‌های تهران، سرنوشتی به مراتب ناگوارتر از تخریب و بافت فرسوده داشت، چه این که در سال‌های گذشته شاهد انواع نابهنجاری‌های اجتماعی از جمله داد و ستد مواد مخدر و حضور معتادان بود. تا این که سال 95 به پیشنهاد مسجد جامعی، عضو شورای شهر تهران و با هزینه مشترک سازمان میراث فرهنگی و کسبه و شهرداری تهران، بازارچه عودلاجان که تنها یک طاق از دوران قاجاری آن برجای مانده بود، مرمت و منطقه نیز با همکاری نیروی انتظامی از حضور فروشندگان مواد مخدر پاک شد.
همه این اتفاقات از آن جهت بود که هم سنت و اصالت قدیم منطقه به آن بازگردد و هم بر اساس طرح معاونت صنایع‌دستی، عودلاجان محل عرضه و فروش صنایع‌دستی در یک محل تاریخی و سنتی باشد تا با قیمت‌های مناسب، گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به منطقه آورده و ترغیب به خرید کند.
با این حال بعد از گذشت دو سال از فعالیت این بازارچه هنوز بیش از نیمی از مغازه‌های آن بسته و تعدادی به کسب معارض یعنی همان پیشه گذشته که فروش پلاستیک و کارگاه‌های تراشکاری است، مشغولند و تنها ۲۰ مغازه در زمینه صنایع دستی فعال هستند. هرچند می‌توان این روزها با رفتن به محله عودلاجان و تماشای بازارچه صنایع دستی مرمت شده‌اش، با آن درهای چوبی و کاسبانی که لباس قاجاری به تن دارند و به روی مشتریان لبخند می‌زنند، طعم آسایش و آرامش در محلی اصیل را در وانفسای شلوغی کلانشهر تهران دوباره چشید. گزارش میدانی ما از بازارچه صنایع‌دستی عودلاجان نشان می‌دهد که از ۲۰فروردین‌ به بعد و به گفته کاسبان، بازدیدکننده‌های بازارچه صددرصد افزایش یافته است.
بازار عودلاجان هر روز از ۱۰ صبح تا ۱۰ شب باز است و در ماه مبارک رمضان، از افطار به بعد در گذر حاجی‌ها جشنواره غذا برگزار می‌کند.
به صنایع‌دستی خانگی فرصت دادیم
آرش سرلک، بهره‌بردار بازارچه صنایع‌دستی عودلاجان که پیشنهاد حضور دستفروشان و تولیدکنندگان صنایع‌دستی خانگی به پیشنهاد او انجام شده است در این باره به جام‌جم می‌گوید: از ۵۰ مغازه این بازارچه ده مغازه به فروش صنایع‌دستی اختصاص دارد و چند تایی هم پلاستیک فروشی‌اند و تعدادی هم چون سرقفلی مغازه هایشان برای اوقاف است، نمی‌توانند تغییر کاربری بدهند.
سرلک می‌افزاید: یکی از مشکلات ما این بود که وقتی گردشگر یا خریدار با تبلیغات انجام شده به بازارچه می‌آمد، بازار را بدون رونق و خالی می‌یافت، برای همین نخست پیشنهاد دادیم با دستفروشان و سرپرستان خانواده‌ها که صنایع‌دستی خانگی دارند، رونق را به بازار بیاوریم که دست‌کم وقتی بازدیدکننده و گردشگر به بازارچه می‌آید، از تعطیلی مغازه‌ها ناامید نشوند تا به مرور زمان وقتی رفت و آمد مردم زیاد شد، مغازه‌های تعطیل به فعالیت و گشودن مغازه خود علاقه‌مند بشوند، کما این که برخی هم تصمیم گرفته بودند ابتدا خیالشان از حضور مشتریان در بازارچه راحت شود و بعد مغازه خود را بازکنند.
اجاره‌بهاء اندک میز فروش
سرلک می‌گوید از ۲۰ فروردین که این طرح را شروع کردیم و در کنارش تبلیغات هم داشتیم، حال بازار خوب شده‌ و پاخور پیدا کرده است.
میزهایی که در این طرح در اختیار دستفروشان قرار داده شده، حداقل قیمت ۲۰ هزار تومان است که با توجه به این که فروشندگان صنایع دستی خود را در خانه تولید می‌کنند، بهای زیادی نیست و هم می‌تواند به فروش آنها کمک کند و هم قیمت محصولات را برای مشتری پایین نگه دارد.
ملاقه و سنگ پا؛ خرید گردشگران خارجی
بهره‌بردار بازارچه عودلاجان با اشاره به ناآشنایی گردشگران خارجی با این بازارچه می‌گوید: یکی از مشکلاتی که ما داریم عدم اطلاع رسانی به گردشگرهای خارجی است. گردشگرها را راهنماها می‌آورند بازار تهران و آنها را می‌برند بازار کفاش‌ها و آنها از بازار کفاش‌ها، «ملاقه و سنگ پا، پلاستیک و ...» می‌خرند؛ اجناسی که به کار گردشگران خارجی‌نمی‌آید و جزو برند کشور ما نیست. در صورتی که مرکزی که بتواند تخصصی به صنایع دستی بپردازد و گردشگر بیاید و موسیقی بشوند و غذای خوب و دمنوش خوش طعم بخورد،همه این امکانات اینجا فراهم شده و یک گردشگر خارجی می‌تواند یک مرکز فرهنگی را در قالب یک مرکز اقتصادی بزرگ ببیند.
آینده روشن عودلاجان
در بازارچه تازه تاسیس عودلاجان، محدودیتی برای رشته‌های صنایع‌دستی وجود ندارد و همه نوع صنایع‌دستی حضور دارند، گرچه به گفته بهره‌بردار، سبک و سیاق بازارچه در روزهای پنجشنبه متفاوت است، چرا که قرار شده پنجشنبه‌ها به سبک‌ روزگار قدیم، پاتوقی شود برای آنتیک‌فروش‌ها، سوغات و صنایع دستی.
آینده بازارچه اما روشن است و سرلک می‌گوید می‌خواهیم در آینده صنایع‌دستی شناسنامه‌دار را در بازارچه نگه داریم و در گذرهای فرعی، صنایع‌دستی خانگی، سوغات و... را جانمایی کنیم. یکی دیگر از برنامه‌های در نظر گرفته شده برگزاری هفته‌های فرهنگی در بازارچه خواهد بود، مثلا هفته فرهنگی گیلان، سیستان و بلوچستان و...

عودلاجان یا اودلاجان کجاست؟

عودلاجان یا اودلاجان با قدمت 400 سال، از قدیمی‌ترین محله‌های تهران به شمار می‌رود که از شمال به چهارراه سرچشمه (امیرکبیر)، از جنوب به چهارراه مولوی، از غرب به 15 خرداد و از شرق به خیابان سیروس(ری) می‌رسد. عودلاجان با 15 هزار هکتار، سه محله اصلی از جمله پامنار، ناصر خسرو و امامزاده یحیا را شامل می‌شود که از لحاظ مکان‌ها و بناهای تاریخی بسیار غنی است.
پیرو گمانه‌زنی‌ها، می‌توان معنای نام این محله را با توجه به کلمه «عود» و «لاجی»، قرار گرفتن این محله در راستای دکان‌های عطاری شمرد یا این‌که عودلاجان در واقع اودلاجان بوده، چرا که «او» به معنی آب، «دراجیدن» به معنی تقسیم کردن و «ان» به معنی جا و مکان است. یعنی مکانی که آب‌های نهر تقسیم‌بندی می‌شود. عودلاجان در گذشته محل تقسیم‌بندی آب‌های مناطق جنوبی تهران بود، چرا که ارتفاعی بلندتر، نسبت به سایر مناطق داشته است و به همین دلیل عودلاجان را محل تقسیم آب می‌گفتند.

عودلاجان با طعم قطار گردشگری

از قطاری که دودی که در زمان ناصرالدین‌شاه از تهران تا ری حرکت می‌کرد و به‌خاطر بخاری که از دودکشش خارج می‌شد مردم به آن ماشین‌دودی می‌گفتند و بعد از فعالیت 80 ساله از گردونه خارج شد، چند دهه می‌گذرد و قطار دودی حالا جایش را به قطار گردشگری در بافت تاریخی داده است.
قطار گردشگری بازار تهران از اول اردیبهشت به سیستم صوتی و راهنمای گردشگری مجهز شده تا به استانداردهای گردشگری شهری نزدیک شود. این قطار هر روز از ساعت ۱۰ تا 17 به فاصله زمانی هر دو ساعت یک‌بار ازخیابان 15خرداد تا بازارچه عودلاجان به صورت رایگان گردشگران را جابه جا می‌کند.
در مسیر بازدید این قطار می‌توانید از خیابان صور اسرافیل که نام قدیم آن کوچه در بند درون بوده و نام فعلی آن برگرفته از روزنامه‌نگار مشهور مشروطیت است، مسجد توحید، خیابان ناصرخسرو که با نام قدیم گذر ناصریه مشهور است و به‌خاطر خندقی که به دستور ناصرالدین‌شاه حفر شده ‌بود، معروف و یکی از تاریخی ترین خیابان‌های تهران است و همچنین بناهایی چون عمارت سرای خورشید، تیمچه اکبریان، نخستین بانک رهنی ایران،خانه امام جمعه، مدرسه خان مروی، شمس‌العماره و... بازدید کنید. بعد از گشت و گذار در بازار هم می‌توانید دوباره سوار قطار شوید و به تقاطع صوراسرافیل و باب همایون برگردید.

شادی کابیانی

ایران