رمضان، ماه تمرین مهربانی

آمار نشان می‌دهد ماه رمضان، جرم و جنایت کم می‌شود. انگار روح تقوا مانند ابری بالای کشور را می‌گیرد و آنها که هوس کار خطا به‌سر دارند را تحت‌تاثیر قرار داده و آنها را هم به راه راست هدایت می‌کند. این که روح مسلط به جامعه بر تک‌تک افراد یک اجتماع اثر می‌گذارد را انسان‌شناس‌ها و جامعه‌شناسان تایید کرده‌اند. وقتی بیشتر مردم به خوبی فکر و به سمت نیکی حرکت کنند، حال و هوایشان مانند رایحه‌ای خوش بو پخش می‌شود و مثل آهن‌ربا دیگران را هم جذب خوبی می‌کند. ماه‌رمضان آدم‌ها را به آهن‌ربا تبدیل می‌کند، خوبی‌ها یکدیگر را پیدا می‌کنند، گسترش می‌یابند و محاط می‌شوند به منطقه‌ای از جغرافیا. ماه رمضان، تلنگری است به همه، چه آنها که خوب بودن مرامشان است و چه آنها که زیاد به این موضوعات فکر نمی‌کنند. حتی این گروه هم ته ضمیرشان می‌گویند، ماه رمضان است، حالا همین یک ماه هم که شده، بگردیم دنبال خوبی. پی جایی برای خوب شدن حال. اصلا خوب شدن، می‌شود دغدغه، می‌شود یک گزینه. شاید به این دلیل که در ماه رمضان مردم و شهر و روستا و کشور هوشیارند. شب‌ها، خواب‌ها عمیق نیست، چون سحر را نباید از دست داد. ظهرها برکت دار‌د و غروب‌ها، وقت نزدیک شدن به افطار است. هوشیاری ماه رمضان، آدم‌ها را آگاه و هوشمند می‌کند که ساعت‌ها را بیهوده از دست ندهند. ساعت‌ها در ماه رمضان معنا پیدا می‌کند، زمان قدر می‌بیند و لحظه‌ها ارزشمند می‌شو‌د.
عضوی از خانواده خدا هستیم
مجید یراقبافان، مجری قدیمی برنامه‌های معارفی تلویزیون است. دکترای جامعه‌شناسی فرهنگی دارد، کتاب هم می‌نویسد و در دانشگاه تدریس هم می‌کند. او ماه رمضان امسال در تلویزیون پرکار است. برنامه ظهرگاهی خودش تا نیایش را برای شبکه تهران اجرا می‌کند. این شبکه اجرای برنامه سحر را هم به یراقبافان سپرده است. شبکه یک هم سکان برنامه «این شب‌ها» را به یراقبافان داده است. با او هم‌صحبت می‌شوم تا نظراتش را درباره روزهای ماه رمضان و این‌که چگونه می‌توانیم از این ماه بیشترین سود را ببریم، بپرسم.
به یراقبافان می‌گویم اوضاع اقتصادی زیاد خوب نیست و بیشتر مردم نگران امرار معاش هستند. چگونه به ماه رمضان وارد شویم که حالمان بهتر شود؟
می‌گوید: به نظرم همه روزهای سال و همه عمر می‌توانیم حالمان را بهتر کنیم. معتقدم در بخش مشکلات اقتصادی همه تقصیرها را نباید به گردن دولت انداخت، بخشی از این گره‌های اقتصادی تقصیر خودمان است. ما باید تمرین مهربانی و نوعدوستی را شروع کنیم. باید خودمان را عضوی از خانواده خدا بدانیم، در این شرایط همه با هم خواهر و برادریم. وقتی چنین شود، برنج‌فروش هنوز مطمئن نشده شالیزارها بعد از سیل نابود شده یا نه، قیمت آن را بالا نمی‌برد ! ماه رمضان حال مردم خوب می‌شود به‌دلیل معنویتی که در ذات این ماه وجود دارد، به حرمت سفره‌های سحر و افطار که پهن شده و به نیازمندان کمک می‌شود. ماه‌رمضان، ماه تمرین مهربانی است هم در حوزه اخلاقی و هم اقتصادی و اجتماعی، از رانندگی گرفته تا آداب همسایگی. به باور من باید تلاش کنیم این تمرین‌ها در بقیه ماه‌های سال هم دوام بیاورد. ماه رمضان همه چیز خوب است اما افسوس که مقطعی است، درست مثل دهه اول محرم. این دوره‌ها که تمام می‌شود انگار یادمان می‌رود قرار است خوب باشیم. قرار است دستگیر نیازمندان باشیم، مهربان باشیم و... رمضان امسال فقط در یک صورت می‌تواند متفاوت باشد که به خودمان قول بدهیم این ماه که تمام شد، صفات خوب در ما تمام نشود.
به‌خدا اعتماد کنیم
به یراقبافان می‌گویم در دین اسلام به کاسبان برای حفظ ترازو توصیه‌های زیادی شده است، عموم مردم که مصرف‌کننده‌اند، ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و تفکر خود را شروع کرده‌اند که منصافانه‌تر و با اخلاق‌تر زندگی کنند. اما کاسبان انگار زیاد به این تغییرات پایبند نیستند و گران‌فروشی مردم را ذله کرده است، به نظرتان کاسبان در این ماه چگونه می‌توانند تغییر کنند؟
این مجری در جوابم می‌گوید: حالا که صحبت از کاسب شد برایتان مثالی کاسبی می‌زنم. مرد کاسبی که پایبند اخلاق و دین بود به کاسب دیگری گفت همان‌قدر که برای چک من اعتبار قائلی برای خدا هم اعتباری در نظر بگیر! اگر خدا را محاط بر زندگی و کاسبی خود بدانیم، دیگر نگران این نیستیم که مثلا برنجی که خریدم فلان قیمت را اگر به قیمت روز و منصفانه بفروشم، زمان خرید مجدد باید گران‌تر بخرم و ضرر می‌کنم و سرمایه‌ام از بین می‌رود. نگران افت ارزش سرمایه بودن به نظرم شرک خفی است، یعنی عدم اعتماد به وعده‌های خداوند. اگر به کرم خداوند و این که روزی رسان اوست اعتماد کنیم سبک زندگی و مرام ما بهتر خواهد شد.
بی‌حوصله‌ام! این کلمه را در ماه رمضان خیلی می‌شنویم، تشنگی و گرسنگی توانمان را کم می‌کند اما چگونه می‌توان از این مرز عبور کرد و بی‌حوصلگی ماه رمضان دلیلی نشود برای کج‌خلقی و بدرفتاری با خلق خدا. یراقبافان می‌گوید: اولین نکته این است که درست تغذیه کنیم. نمی‌توان سحر پیتزا خورد و توقع داشت در طول روز تشنه نشد! هر کسی بنا به سن و سال و جنسیت باید در سحر و افطار غذا و نوشیدنی‌های مناسب بخورد که در طول روز کمتر اذیت شود. این که برخی بعد از ماه رمضان چاق می‌شوند، نشان می‌دهد سحر و افطار بیشتر از روزهای معمولی می‌خورند. در کنار تغذیه مناسب، راه دیگری که می‌توان تحمل را در ماه رمضان بالاتر برد، ذکر صلوات است. هر زمان احساس کردیم، داریم کم می‌آوریم صلوات را به ائمه معصومین هدیه کنیم، حالمان خوب می‌شود و آرامش وجودمان را پر می‌کند.
اجابت یعنی تغییر رو به رشد
ماه رمضان ماه صبر و ماه تغییر است، ماهی که به مرور ذهن تغییر را یاد می‌گیرد و آن را به بدن می‌آموزد. ماهی که هر روز به اندازه چند دقیقه تغییر می‌کند. چگونه می‌توان این تغییرات را احساس کرد و آنها را پذیرفت و در بقیه روزهای سال هم ادامه‌شان داد؟
مجری برنامه تا نیایش می‌گوید: صبری که در کنار صلات در سوره بقره آمده است، ریشه در روزه دارد. ماهیت روزه‌داری، صبر است، صبر در برابر نوشیدن و خوردن و تمایلات دیگر. همان‌طور که می‌گویند دعا حتما اجابت می‌شود اگر توکل کامل به خدا صورت گیرد و از غیر بریده شود. ماهیت روزه‌ام، صبر است اگر روزه، روزه واقعی باشد. دعا زمانی اجابت می‌شود که تغییر رو به رشد در انسان دیده شود یعنی به طور کامل بدون هیچ شک و تردیدی خواسته به درگاه خداوند ارائه شود. دعایی که سرسری گفته شود نباید توقع اجابت داشت. وقتی به درگاه خدا دعا می‌کند و به خدا می‌گوید گیر اجابت است و هیچ جای شک و تردیدی باقی نمی‌گذارد، دعا اجابت می‌شود. پروردگار کرم الاکرمین است، وقتی دعا و درخواست حقیقی بنده را ببیند اجابت می‌کند. اگر روزه واقعی و همه‌جانبه باشد، صورت و سیرت را دربربگیرد، قبول می‌شود و روزه‌دار تبدیل می‌شود به صابر واقعی. اگر می‌خواهیم دریابیم روزه‌مان قبول است یا نه باید خودمان را با صبر محک بزنیم. اگر صبورتر شده بودیم یعنی داریم در مسیر درست قدم برمی‌داریم.

باران باستانی
روزنامه‌نگار