به مناسبت روز ملی خلیج فارس گپی زده‌ایم با استاد قنبر راستگو، جفتی‌نواز هرمزگانی که شعر و اجرایی هم درباره خلیج فارس دارد

به دستور رهبر «تنگه» رو می‌بندیم

«یک نی تنها بنالد، صدایش تنهاست، خالی است، اما اگر صدایش با جفتش همراه شود، مثل عاشق و معشوق، کامل می‌شوند. یکی برای دیگری غم و هجرانش را می‌نالد و دیگری دنبالش می‌کند. اینها جفت هم هستند، این دو نی صدایش مثل هم است؛ مثل دو خواننده؛ مثل دو عاشق همیشه کنار هم»؛ اینها گفته‌های «جفتی نواز» هرمزگانی است؛ قنبر راستگو که اصالت صدایش به نوای دلنشین دوتارنوازان خراسان بزرگ می‌ماند و «جفتی نوازی»‌اش روح آدمی را پرواز می‌دهد به سمت شهرهای گرم جنوب و بر فراز دریای گرم و خلیج آبیِ همیشه فارسش؛ خلیجی که خالو قنبر هم برایش جفتی زده و شعر سروده و خوانده. خالو مرد دریاست؛ از کودکی ساز جفتی زده و برای دریا خوانده؛ از همان روزگار که برای کسب روزی دل به خلیج زده و به صید و صیادی پرداخته و چه بسا زودتر از این روزگار؛ از همان زمان که کودکی اش را در کوچه پس کوچه‌های خاکی میناب می‌دویده یا به بندرعباس کوچ کرده و همنشین دریایش شده. مردم خونگرم جنوب قدرش را خوب می‌دانند، برای همین هم شیوه «جفتی نوازی»اش در فهرست آثار ملی و ناملموس هرمزگان و کشور به ثبت رسید تا نام و شهرتش از فهرست جشنواره‌های داخلی و خارجی راهی هم به دلِ ماندگارها و برترین‌های این سرزمین بیابد. امروز روز ملی خلیج فارس است و نشانه‌ها ما را بردند به آسمان هرمزگان، به بندرعباس و خانه ساده خالو قنبر 74 ساله که شروه خوانی می‌کند و جفتی نوازی، تا گپی بزنیم درباره روزگارش، هنرش و اجرای ماندگارش درباره خلیج همیشه فارس.

کد خبر: ۱۲۰۳۵۹۶

جفتی‌نوازی را چگونه و از چه سنی فراگرفتید؟
از کودکی؛ 12-10 سالگی. از محافل رسمی و غیررسمی. در قدیم در میناب و بندرعباس و شهرهای هرمزگان رسم بود که هفته‌ای چند شب، فامیل دور هم جمع می‌شدند و شعر و داستان می‌گفتند و جفتی می‌زدند. در عروسی‌ها و جشن‌ها هم جفتی، سازی مطرح بود. من هم مثل بسیاری دیگر از جنوبی‌ها به این ساز علاقه‌مند شدم و بدون استاد و با تمرین و دیدن و شنیدن آن را فراگرفتم. بعد هم که مهارتی پیدا کردم، یعنی از حدود 20 سالگی به بعد، به گروه استاد حبیب‌زاده، خواننده هرمزگانی پیوستم و جفتی نوازی در این گروه و در شهرهای مختلف را تجربه کردم.
کمی از جفتی نوازی برایمان بگویید. چه سازی است و چگونه نواخته می‌شود؟
ساز (جفتی) یکی از سازهای اصیل و قدیمی استان هرمزگان و یکی از پایه‌های موسیقی سنتی بندر عباس است. یک ساز بادی است و از نی ساخته می‌شود، درواقع دو عدد نی در کنار هم قرار می‌گیرند و جفتی را تشکیل می‌دهند، به همین دلیل صدای آن بسیار پرحجم و جذاب است.
جفتی نوازی در چه مناطقی از کشور رایج است؟
این ساز خاص میناب و بندرعباس و هرمزگان است، البته در بوشهر هم جفتی‌نوازی داریم، اما بوشهری‌ها نی انبان دارند و کمی با ما متفاوت است.
جفتی‌نوازی در خانواده تان هم رایج است؟
پدر خودم که کارگر بود و هیچ سررشته‌ای از این هنر نداشت، درواقع جفتی از من به نسل بعدم منتقل شده و فرزندم سهراب خوب جفتی می‌زند.
چه اشعار و محتواهایی را می‌شود با ساز جفتی خواند و همراه کرد؟
معمولا اشعار روایی و داستانی و حماسی را با جفتی می‌خوانند، از قدیم هم همین‌طور بوده.
شما هم ساز می‌زنید و هم می‌خوانید، درست است؟
من از همان جوانی و زمانی که ساز جفتی را یاد گرفتم، شروع به خواندن و سرودن شعر هم کردم و اشعار بیشتر اجراهایم را خودم سروده‌ام.
درباره دریا هم ظاهرا اجراهای زیادی داشته‌اید؟
بله، از آنجا که بچه جنوب و دریایم و تا پیش از کار در اداره فرهنگ و ارشاد، بیشتر ایام روی دریا و مشغول ماهیگیری بودم، شعرها و اجراهای زیادی برای دریا دارم، مثل شعر ماهیگیری که سروده ام: ماهیگیر بوکارم - همینه روزگارم / ماهیگیری شده شغلم -همینه روزگارم / صبح از خونه میام بیرون - تا نونی در بیارم و...
اسم گروه‌تان کالنگ است، به چه معناست؟
به معنای صدف دریا؛ دریا همه چیز ماست؛ مایه آرامش مان، محل کسب و روزی‌مان و ...
برای خلیج فارس هم شعر و اجرای جفتی زیبایی دارید. می‌توانید کمی از آن را برایمان بخوانید؟
اهل خلیج فارسیم/ بندر وطن ماست/ ما حافظ این خاکیم /ایران کشور ماست/ هم دریا و هم پشته / با دشمن می‌جنگیم/ رهبر بده دستور تنگه رو می‌بندیم / مینابی و بندری در جبهه می‌جنگیم / هم قشمی و هم لارکی تنگه رو می‌بندیم / ما شیعه و سنی هر دو یکدل هستیم / مثل دوتا کاکاییم که با دشمن می‌جنگیم ... ( البته با لهجه محلی)
شعر خلیج فارس را با ساز جفتی خواندید؟
بله، به همراه گروه کالنگ و با سازهای جفتی و دهل کوبه‌ای و ...
ظاهرا اجراهای زیادی هم خارج از کشور داشتید.
بله، علاوه بر اجرا در محافل فرهنگی هرمزگان و سایر استان‌ها مثل تهران، همراه گروهم (کالنگ)، اجراهایی در آلمان، سوئد، مجارستان و اتریش (پایتخت‌موسیقی جهان) داشتیم و دکترای افتخاری هم از آنها دریافت کردم. ضمن اینکه در دوره‌ای مقام اول جشنواره موسیقی فجر را هم کسب کرده‌ایم.