هفت خوان دریافت بیمه بیکاری

تا به حال در طول عمر کاری‌تان حقوق بیکاری گرفته‌اید؟
نه و اصلا مشمول هم نیستم. طبق قانون، بیمه بیکاری به کارگران مشمول قانون تامین اجتماعی تعلق می‌گیرد، بنابراین نهادها و دستگاه‌های دولتی که مقررات خاص خودشان را دارند و مشمول قانون کار نیستند مشمول بیمه بیکاری نیز نمی‌شوند. به این ترتیب ما حتی اگر بیکار هم بشویم مشمول حقوق بیکاری نمی‌شویم. البته میزان بیکاری در بخش دولتی کمتر از بیکاری مشمولان قانون کار است.

بیشتر بخوانید: مشاهده سوابق بیمه تامین اجتماعی با موبایل

ولی حتما از حال و روز کسانی که بیمه بیکاری می‌گیرند، باخبرید. فکر می‌کنید مهم‌ترین مشکل این افراد چیست؟ منظورم آن چیزی است که اذیتشان می‌کند. آیا رفته‌اید میان مردم؟
بله گزارش‌هایی به ما می‌رسد. حوزه بیکاری دو بخش دارد؛ یکی مربوط است به اشتغال و تشخیص بیکاری که برعهده وزارت کار است به این نحو که فرد حداکثر ظرف 30 روز پس از بیکاری فرصت دارد برای تشکیل پرونده به اداره کار مراجعه کرده و تقاضای برقراری بیمه بیکاری بکند. در این مرحله ممکن است فردی اتمام قرارداد داشته باشد یا کارگری باشد که اخراج شده و می‌خواهد به کار برگردد، بخشی از کارگران هم مطالباتی از کارفرمایان دارند که پیگیری آن برعهده هیات‌های تشخیص است. وقتی کار در هر یک از این بخش‌ها طولانی شود برخی نارضایتی‌ها را ایجاد می‌کند.
بخش دوم حوزه بیکاری مربوط به تامین‌اجتماعی است که دریافت حق بیمه 3درصدی و پرداخت مقرری را شامل می‌شود. در این مرحله اگر سوابق بیمه‌ای فرد تجمیع نشده باشد یا کارفرما حق بیمه را در ماه‌های منتهی به بیکاری نپرداخته باشد، فرآیند اجرایی کار طولانی می‌شود و ممکن است مردم اذیت شوند.
ما اینها را قبول داریم، ولی در سال‌های اخیر با اقدامات مشترکی که انجام داده‌ایم همه فرآیندها را در سطح استان تهران مکانیزه کرده‌ایم به طوری که اگر پرونده‌ای مشکل نداشته باشد حتی می‌توانیم ظرف مدت یک هفته تا ده روز بیمه را برایش برقرار کنیم. همه فرآیند کار را نیز از طریق پیامک به اطلاع بیمه‌شدگان می‌رسانیم و سعی داریم با روش‌های مکانیزه، فرآیند اجرای کار را کاهش دهیم. البته برخی تعلل‌ها به خود بیمه شده و کارفرما برمی‌گردد، این که مثلا فرد چه زمانی برای بیمه بیکاری اقدام کرده یا لیست بیمه‌ها چه زمانی برای تامین اجتماعی ارسال شده است.
این اقدامات مکانیزه که می‌گویید از چه زمانی برقرار شده؟ لااقل تا زمستان96 که خبری از ارسال پیامک نبود.
از بهمن 96 .
اما این که می‌گویید بیمه بیکاری یک هفته تا ده روزه برقرار می‌شود با آنچه مردم لمس می‌کنند فاصله زیادی دارد.
منظور من البته از زمانی است که پرونده فرد به تامین اجتماعی می‌آید نه از وقتی که افراد به اداره کار مراجعه می‌کنند. اگر فردی بموقع به اداره کار مراجعه کرده باشد و پرونده بموقع به تامین اجتماعی آمده باشد و کارفرما نیز تاخیری در پرداخت حق بیمه نداشته باشد، ظرف یک هفته تا ده روز بیمه بیکاری برقرار می‌شود.
ولی کمتر بیکاری را می‌شود پیدا کرد که تا این حد سریع به حقوق بیکاری رسیده باشد.
مطمئن باشید کسی که کارش شسته رفته باشد، پرونده‌اش در اداره کار تکمیل باشد و مشکل پرداخت حق بیمه هم نداشته باشد با این سرعت به کارش رسیدگی می‌شود.
ان‌شاءا... این حقوق راحت و بی‌دردسر قسمت همه بیکاران بشود اما همین چند روز قبل یکی از متقاضیان دریافت بیمه بیکاری با دفتر روزنامه‌مان تماس گرفت و با شرح مشکلاتش گفت بالاخره خودش را در تامین اجتماعی آتش می‌زند. مشکلش این بود که بعد از چند ماه هنوز حقوقش برقرار نشده. چرا حقوق‌ها آن‌قدر دیر پرداخت می‌شود؟
باید پرونده افراد را دید و نظر داد، اما به طور عام وقتی کارفرمایی مثلا یک سال است حق بیمه‌ای پرداخت نکرده فرد ابتدا باید با مراجعه به اداره کار شکایت کند و رای بگیرد.
بعد این رای به کارفرما ابلاغ می‌شود که او یک ماه فرصت دارد شکایت کند، سپس نوبت پرداخت حق بیمه از سوی کارفرما می‌رسد که فرآیندی زمانبر است. در واقع حق بیمه‌ها باید پرداخت شود، در سیستم بنشیند و دوباره اداره کار تایید کند که این فرد بیکار است. اگر این موارد باشد کار طول می‌کشد که البته تاکید می‌کنم اینها استثناست.
شما می‌گویید استثناست ولی وقتی در صف‌های ویژه بیمه بیکاری می‌ایستید و بیکاران را می‌بینید ثابت می‌شود که این موارد استثنا نیست بلکه مشکلی همه‌گیر است. در این صف‌ها زیاد گفته می‌شود که طولانی شدن کار و معطلی‌های بیکارشده‌ها فقط یک دلیل دارد آن هم مشکل مالی تامین اجتماعی که می‌خواهد به این روش زمان بخرد. این را چقدر تایید می‌کنید؟
ما کوچک‌ترین مشکلی برای پرداخت بیمه بیکاری نداریم، در واقع مشکل مالی وجود ندارد. بیمه بیکاری ماهانه پرداخت می‌شود و چند سالی است که پرداخت‌ها متمرکز شده یعنی در سراسرکشور روز پانزدهم هر ماه حقوق بیکاری پرداخت می‌شود.
ما طبق قانون مکلفیم از اولین روزی که فرد بیکار می‌شود به او حقوق پرداخت کنیم و این طور نیست که اگر تاخیر داریم هدف نپرداختن حقوق گذشته است.
خوشحالم که می‌گویید تامین اجتماعی مشکل مالی ندارد چون تصور خیلی‌ها این است که چیزی نمانده سازمان به مشکل بخورد و از پس هزینه‌ها برنیاید.
در بحث پرداخت‌ها درحوزه کلان شاید مشکلاتی وجود داشته باشد ولی سازمان توانسته به هر طریقی که شده پرداخت‌ها را انجام دهد و ما بابت آینده نگرانی نداریم.
مایلم به این سوال من ازجایگاه یک فرد بیکارشده دست به دهان که به احتمال زیاد پس‌اندازی هم ندارد نگاه کنید. شما شرط و شروط پرداخت بموقع حقوق بیکاری را گفتید اما به موضوع این طور نگاه کنید که یک بیمه‌شده بیکار برای این که حقوقش برقرار شود باید ماه‌ها منتظر بماند درحالی که هزینه‌های زندگی‌اش لحظه‌ای متوقف نمی‌شود. برای این بخش ماجرا چه فکری شده؟
من قبلا گفتم مواردی که برقراری حقوق چهار پنج ماه می‌کشد واقعا کم است.
کم نیست آقای بایندریان.
ما باید فرآیند کار را ببینیم، مثلا این که افراد تقاضای بازگشت به کار داشته‌اند یا خیر که اگر دارند باید در اداره کار شکایت کنند و تا انتهای فرآیند بروند. ما بیمه‌شده‌هایی داریم که اصلا بیمه بیکاری نمی‌خواهند و مایلند به کارشان برگردند. این فرآیند معمولا 45 روز تا دو ماه طول می‌کشد که اگر رای به بازگشت به کار داده نشود افراد تازه باید برای برقراری بیمه بیکاری اقدام کنند، تازه اگر مطالبات معوق دیگری از جمله سنوات و عیدی و پاداش نداشته باشند. دقت داشته باشید اگر کسی مثلا شهریورماه بیکار شده باید صبر کند تا حق بیمه شهریورش توسط کارفرما پرداخت شود. همه اینها زمانبر است ولی با این حال در نهایت، حقوق یک ماه فرد عقب می‌افتد البته کسانی که پرونده‌شان شسته رفته است.
ولی قطعا قبول دارید این طولانی شدن فرآیندها از هر بابتی که باشد برای فردی که بیکار‌شده آزاردهنده است.
بله، ما این ایراد را به اداره کار وارد می‌دانیم. برای همین خواهش داریم فرآیندها را تا جایی که ممکن است کوتاه کنند. البته آنها هم می‌گویند فرآیندی که طی می‌کنند همانی است که قانون گفته مثلا دو بار کارفرما را برای ادای توضیحات می‌خواهند که اگر نیامد کار به برگزاری جلسه بدون حضور وی می‌کشد. با این حال بازهم تاکید می‌کنم اگر هیچ‌کدام از این مشکلات وجود نداشته باشد فرد با فاصله‌ای یک ماهه حقوق دریافت می‌کند.
پس آن‌قدر اوضاع خوب شده که آدم مشتاق می‌شود بیکار شود!
نه، اوضاع خوب نشده بلکه ما سعی کرده‌ایم زمان‌ها را به حداقل برسانیم و فرآیندها را تاجای ممکن کوتاه کنیم. حتی وقتی مشکل این است که کارفرما حق بیمه‌ها را پرداخت نکرده همین که او بپذیرد حق بیمه‌ها را پرداخت ‌کند و این پرداخت قطعی ‌شود برای ما کافی است چون ممکن است کارفرما بخواهد پرداخت‌ها را اقساطی کند و کار بیمه‌شده متقاضی دریافت بیمه بیکاری نباید تا پایان تسویه‌حساب او متوقف بماند.
شما گفتید یکسری ایرادات را به اداره کار وارد می‌دانید اما قبول کنید برخی ایرادات هم به تامین اجتماعی وارد است. مثل نحوه برخورد با کسانی که بیمه بیکاری می‌گیرند و به آنها گفته می‌شود تا پایان زمان دریافت حقوق بیکاری مثلا 24 ماه باید خانه بمانند وگرنه اگر بازرس بیاید و خانه نباشند بیمه‌شان قطع می‌شود. این اتفاق واقعا کلافه‌کننده است.
طبق آیین‌نامه اجرایی قانون بیمه بیکاری، سازمان موظف است اشتغال بیکاران را بررسی کند و اگر اثبات شد که فردی شاغل است باید حقوقش قطع و مراتب به اداره کار اعلام شود. اگر فرد معترض باشد البته می‌تواند به اداره کار شکایت کند. ما با اداره کار یک کمیته مشترک و بازرسی دوجانبه داریم که اگر فرد شکایت کند وضعیتش را بررسی می‌کنیم که اگر حق به جانب باشد حقوق بیکاری اش دوباره برقرار می‌شود، ولی این که فرد موظف باشد حتما در خانه بماند و همواره منتظر بازرس باشد چنین حقی وجود ندارد و تخلف محسوب می‌شود.
ولی این اتفاق به کرات رخ داده و می‌دهد.
ما به استان‌ها تذکر داده‌ایم که نباید بیمه‌شده را مکلف به ماندن در خانه کنند. بیمه‌شده حق دارد مسافرت برود، تفریح کند، به کارهای شخصی‌اش برسد و اصلا دنبال کار بگردد. پس هیچ یک از واحدهای اجرایی ما حق ندارند به صرف نبودن افراد در خانه حقوقشان را قطع کنند.
با وجود تاکیدات شما اما نگاه بدبینانه تامین اجتماعی به دریافت‌کنندگان حقوق بیکاری همچنان پابرجاست.
درست است که مجبورکردن بیمه شده به ماندن در خانه تخلف است ولی از سوی دیگر کسانی هم هستند که هم از حقوق بیکاری استفاده می‌کنند و هم مشغول به کار هستند. سال گذشته در بازرسی مشترک اداره کار و تامین اجتماعی بیش از 45 هزار مورد محرز شد که افراد علی‌رغم دریافت حقوق بیکاری، مشغول به کار بوده‌اند.مثلا جواز کسب گرفته و در مشاغل صنفی مشغول شده بودند یا پروانه تاکسی داشتند و کار می‌کردند بدون این‌که به اداره کار و تامین اجتماعی اطلاع دهند. بنابراین حق قانونی ماست که اشتغال پنهان افراد را بررسی کنیم.

حضور و غیاب با اثر انگشت

طبق قانون، افراد مشمول دریافت بیمه بیکاری باید در تاریخ‌های مشخص شده از سوی اداره کار برای ثبت حضور خود در دستگاه‌های حضور و غیاب به این ادارات مراجعه کنند. این درحالی است که ثبت اثرانگشت در اداره کار می‌تواند با اشتغال پنهان او همراه باشد.
محمد بایندریان برای همین می‌گوید این که یک فرد هفته‌ای یک بار مکلف به انگشت زدن در اداره کار می‌شود می‌تواند به دفعات بیشتری افزایش یابد به این دلیل که با روش فعلی ممکن است افراد در روزها و ساعات تعیین شده به اداره کار مراجعه کنند درحالی که پنهانی مشغول کار هستند. او می‌گوید افزایش تعداد دفعات مراجعه به ادارات کار می‌تواند ابزاری کنترلی باشد.

منصفانه ترین قانون بیکاری در ایران !

در هیچ جای دنیا به اندازه ایران بیمه بیکاری را در درازمدت پرداخت نمی‌کنند، در هیچ کجای جهان نیز حقوق بیکاری را به اندازه حقوق ایام اشتغال تعیین نمی‌کنند. اینها را رئیس گروه بیمه بیکاری سازمان تامین اجتماعی می‌گوید، کسی که معتقد است همه کشورها قانون بیمه بیکاری ایران را منصفانه‌ترین و خوشبینانه‌ترین قانون دنیا می‌دانند.
با این حال بسیاری از دریافت‌کنندگان بیمه بیکاری از رقمی که برایشان تعیین می‌شود رضایت ندارند که البته بایندریان آنها را ارجاع می‌دهد به قانونی که ملاک محاسبه حقوق بیکاری است.
ماده 7 قانون بیمه بیکاری می‌گوید یک فرد بیکار باید 55 درصد میانگین حقوق 90 روز قبل از اشتغال خود را به عنوان حقوق بیکاری دریافت کند. همچنین یک فرد متاهل تا چهار نفر و به ازای هر کدامشان 10 درصد از حداقل حقوق زمان بیکاری را دریافت می‌کند که این اضافه می‌شود به 55 درصد قبلی. همچنین مقرر است که بیمه بیکاری هیچ فردی نباید از 80 درصد دستمزد متوسط 90 روز قبل از بیکاری بیشتر و از حداقل حقوق اعلامی برای آن سال کمتر باشد.

مریم خباز

جامعه