رمزگشایی از هشدار‌«حاج‌قاسم»

هفته گذشته سردار قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس در سخنانی از طراحان برجام 2 انتقاد کرد و گفت کسانی که در پی چنین توافقی هستند می‌خواهند جریان‌های اسلامی خشکانده شود. وی در عین حال خاطرنشان کرد: البته تلاش آنها به اینجا منتهی نخواهد شد و برجام3 هم خواهند داشت، چون دشمنان معتقدند چشمه باید خشکانده شود و این چشمه ایران است.
هشدارها و نگرانی‌های سردار‌سلیمانی به‌ویژه آن‌که در سخنرانی خود به این مساله تاکید داشت که طراحان برجام 2 در پی خشکاندن ریشه‌های جریان‌های اسلامی هستند، اشاره مستقیمی به نفوذ منطقه‌ای ایران در شرایط کنونی دارد. جمهوری اسلامی با تمام قوا و توان خود در محوریت جریان مقاومت اسلامی قرار دارد و تمامی تلاش خود را برای حفظ تمامیت ارضی کشورهای دوست و حمایت از جریان‌های ظلم‌ستیز منطقه مصروف کرده است. این کوشش‌های منطقه‌ای البته پیامدهای مثبتی برای بازگشت آرامش در بین برخی کشورهای همسایه و شکست برنامه‌های خاورمیانه‌ای آمریکا و متحدان عبری و عربی او داشته است. صرفنظر از فشارهای خارجی، در عرصه‌های داخلی برخی با طرح این موضوع که ایران در شرایط کنونی از ضعف شدید اقتصادی رنج می‌برد، با توجه به حمایت‌های خود از محور مقاومت و اصرار بر حفظ قدرت دفاعی در معرض انواع بهانه‌جویی‌های خارجی و تحریم قرار دارد. از این رو مناسب است برای جلب اعتمادسازی دوباره در برابر غرب با بهره‌گیری از تجربه برجام،‌ به توافقی مصالحت آمیز با معارضان خود در حوزه‌های سیاست خارجی از جمله موضوعات منطقه‌ای و توان دفاعی برسد. باورمندان به چنین نظریه‌ای البته معتقدند رسیدن به چنین توافقی زمینه را برای کاهش فشارهای اقتصادی و زدودن مصائب تحریم فراهم خواهد کرد.
پیشینه ادبیاتی برجام 2
حسن روحانی، رئیس‌جمهور اولین کسی بود که اصطلاح برجام2 را وارد ادبیات سیاسی کشور کرد. وی 14 بهمن 94، در مراسم روز «فناوری‌فضایی»، بعد از بر شمردن زیان‌هایی که از ناحیه تحریم بر اقتصاد کشور وارد شد و نیز تلاش‌های دولت او برای دستیابی به «برنامه جامع اقدام مشترک» چنین گفت: «ما از برجام یک عبور کردیم و امروز باید برجام2 را آغاز کنیم و همه از جمله موافق دولت و منتقد همه باید دست به دست هم دهیم؛ چرا که در اهداف ملی و در توسعه کشور با یکدیگر اختلاف نداریم.» دقت در سخنان او نشان می‌دهد که منظور وی از برجام2 مبتنی بر حل مشکلات اقتصادی است. وی در عین حال شیوه مرتفع شدن این معضل را در ادامه این سخنرانی توضیح می‌دهد و می‌گوید: ما به‌دنبال رونق اقتصادی و به‌دنبال اشتغال هستیم و در این زمینه اختلاف نداریم و به نظر من باید با دنیا تعامل کنیم.
طرح موضوع برجام2 البته مورد استقبال اعضای کابینه نیز قرار گرفت و سیدحسن قاضی‌زاده‌هاشمی وزیر وقت بهداشت و درمان در نوشته اینستاگرامی خود از توجه به برجام 2 سخن به میان آورد. وی اجرای برجام را مسیری برای کاهش شکاف‌های اجتماعی، تحکیم وحدت ملی، همگرایی سلیقه‌های مختلف و حداکثری کردن منافع ملی دانست.
وی به موضوع اجرای برجام تحت عنوان «برجام 2» اشاره کرده و گفته است: تحریم‌ها ظلم بزرگی به ملت بود، اما فقط به اقتصاد ملی ما صدمه نزد. نباید از لطمه‌های بزرگ اجتماعی تحریم‌ها غافل شد. سلامت ملت ما هم آماج ظلم بود. دسترسی دانشمندان پراستعداد ما نیز به منابع علمی محدود بود، دارو و تجهیزات پزشکی و... هم تحریم بوده است.
واکنش‌های مقامات
بعد از طرح این موضوع موافقان و مخالفان به بیان نقطه نظرات خود پرداختند. در همان مقطع رهبر انقلاب در سفر نوروزی به مشهد طی بیاناتی در اولین روز سال جدید طرح موضوع برجام 2 را مورد انتقاد قرار دادند و با بیان این‌که آمریکا در توافق هسته‌ای به وعده‌هایش عمل نکرد، فرمودند: می‌خواهند برجام‌های دیگری را در مسائل منطقه و حتی قانون اساسی تحت عنوان برجام 2و3و4 به نخبگان ما بقبولانند.
موافقان برجام2 امید داشتند که بعد از اجرایی شدن توافق برجام و بهره‌گیری احتمالی از منافع آن زمینه برای شکل‌گیری برجام 2 فراهم شود. با وجود این‌که برخی سعی در القای این موضوع داشتند که برجام 2 صرفا به موضوعات داخلی اختصاص دارد اما در ادامه و بعد از خروج آمریکا از برجام و عهدشکنی‌های اروپا و ادامه پایبندی ایران به تعهداتش در اجرای برجام، زمینه طرح برخی از موضوعات دیگر مبنی بر رسیدن به توافقی با جهان غرب و عرب برای کاهش تضاد و دشمنی‌ها با ایران از سوی برخی از موافقان برجام 2 مطرح شد.
مصطفی تاج‌زاده خرداد ماه در گفت‌وگو با روزنامه اعتماد، گفته بود: می‌توانیم با یک دیپلماسی تهاجمی ترامپ را در یک دوراهی قرار دهیم با این راهبرد که اگر ترامپ حاضر باشد همان روشی را که در کره شمالی دنبال کرد، درباره ایران نیز پی بگیرد، جمهوری اسلامی نیز حاضر به مذاکره دوجانبه مستقیم و راهبردی با آمریکاست. کافی است ایالات متحده آمادگی خود را برای خروج نیروهایش از خلیج‌فارس اعلام کند، تا تهران نیز درباره نحوه حضورش در کشورهای همسایه مذاکره و تجدیدنظر کند و به این سمت برود که هم نیروهای آمریکایی را بعد از چهار دهه از منطقه دور کند و هم خود راهبرد تازه‌ای در سوریه و یمن و... برگزیند و امتیازاتی بدهد که در تحلیل نهایی بیش از آمریکا به نفع ایران باشد. علی خرم در گفت‌وگویی در مرداد ماه گفته بود: درست است که ترامپ از برجام خارج شده است، اما واکنش ایران می‌تواند تعیین‌کننده باشد. در این شرایط باید اولویت ما بازگشت و نگه داشتن ترامپ در توافق هسته‌ای باشد. اگر ما در میز مذاکره سایر نقاط اختلافی را هم حل کنیم می‌توان به توافقی بهتر از برجام رسید و یا حداقل برجام را با بازگشت آمریکا به آن حفظ کرد. طرح موضوعاتی مبنی بر پذیرش بی‌چون و چرای لوایح اف.ای.تی.اف و اصرار برای تصویب هر چه سریع‌تر آن که اخیر در نامه‌نگاری‌های برخی چهره‌های اصلاح‌طلب به اعضای مجمع تشخیص مصلحت نیز مطرح بود نشان می‌دهد برخی از این افراد بر‌این باورند که تا ایران از اهرم‌های قدرت خود در منطقه و تلاش برای حفظ توانمندی موشکی دست برندارد مشکلات اقتصادی کشور حل نخواهد شد.

ساده لوحی پیگیران برجام 2
محمد اسماعیل کوثری، جانشین فرمانده قرارگاه ثارا... تهران با اشاره به این‌که در برجام به جز اثبات شدن خباثت و غیرقابل اعتماد بودن آمریکا و اروپا شاهد نتیجه دیگری نبودیم، گفت: این در حالی است که طرف مقابل به‌دنبال این است که از طریق فشار، تحمیل و...برجام 2 را که مربوط به فعالیت‌های منطقه‌ای ایران می‌شود، پیگیری کند. کوثری افزود: در مورد برجام 2 نیز باید تاکید کنم مردم ایران، رهبری و برخی مسؤولان محکم و قاطع مقابل آن ایستاده‌اند و به هیچ وجه از موضع خود کوتاه نیامده و نخواهند آمد. چرا که غربی‌ها به‌دنبال عدم‌نفوذ ایران در منطقه هستند تا به این ترتیب آنها بتوانند نفوذ خود را تحمیل و به خواسته‌های ناحق خود دست یابند. وی با بیان این‌که برخی در داخل کشور که شامل بعضی از مسؤولان نیز می‌شود مدعی هستند اگر در مورد موضوعات منطقه‌ای بتوانیم با طرف مقابل به نوعی به تفاهم برسیم می‌توانیم مشکلات اقتصادی را نیز حل کنیم، گفت: این در حالی است که ما شاهد حل مشکلات اقتصادی کشور از طریق برجام یک نبودیم و حال با چه انگیزه‌ای آنها موضوع برجام 2 را مطرح می‌کنند. اگر برجام یک مشکلات اقتصادی را حل کرده بود و طرف مقابل بدعهدی نداشت می‌توانستیم در مورد موضوعات دیگر تفاهم کنیم اما با توجه به بدعهدی آنها چطور می‌توانیم به برجام 2 امیدوار باشیم. حتی قبل از برجام نیز شاهد بدعهدی‌های متعدد آنها بوده‌ایم، متاسفانه برخی افراد ساده لوح و وابسته به بیگانگان به دنبال پیگیری برجام 2 بوده و هستند، در حالی که باید بدانند این، نوعی وطن فروشی است.

تجربه تلخ برجام یک
فواد ایزدی در گفت‌وگو با جام‌جم، با بیان این‌که هدف برجام یک گرفتن توانمندی‌های هسته‌ای ایران بود گفت: برجام 2و 3 نیز به‌دنبال گرفتن اهرم‌های قدرت ایران در حوزه نفوذ منطقه‌ای و توانمندی موشکی است.
وی ادامه داد: عده‌ای با این تفسیر که به واسطه برجام یک تحریم‌ها برداشته شده و مشکلات اقتصادی حل خواهد شد آن‌را توجیه می‌کردند، این در حالی است که در حوزه هسته ای، توانمندی خود را از دست دادیم اما در عمل نه‌تنها هیچ تحریمی لغو نشد بلکه امروز هم‌تحریم‌های قبل از برجام و هم بعد از برجام را مشاهده می‌کنیم.
وی با بیان این‌که یکی از دلایل خروج آمریکا از برجام این بود که عده‌ای پیام دادند برجام 2 و 3 در راه است گفت: به این ترتیب آنها احساس کردند ایران آماده دادن امتیازات منطقه‌ای و موشکی است.
ایزدی ادامه داد: آنچه مورد تعجب قرار گرفته این است که چرا برخی از تجربه تلخ برجام یک درس نگرفته و به‌دنبال برجام 2 و 3 هستند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: سردار سلیمانی به‌دلیل اشرافش بر موضوعات می‌داند اگر توانمندی منطقه‌ای و نظامی ایران کاهش یابد در این صورت احتمال جنگ بیشتر می‌شود.
وی ادامه داد: علت اصلی حمله نکردن آمریکا به ایران توانمندی موشکی کشورمان است و آنها می‌دانند ایران می‌تواند به واسطه این توانمندی پاسخ آنها را بدهد. به همین دلیل آمریکا خواهان کاهش توانمندی موشکی و نقش ایران در منطقه است تا بتواند به‌راحتی به ایران حمله کند.

تعهدات معوق اقتصادی برجام
محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در باره طرح این شبهه از‌سوی منتقدان برجام 2 که وقوع چنین توافقی باعث رونق اقتصادی خواهد شد، خاطرنشان کرد: تجربه رابطه ایران و آمریکا در طول 40 سال گذشته نشان داد هر گاه کشورمان از موضع اقتدار ورود کرد، آمریکا در برابر آن سر تعظیم فرود آورده است، اما در شرایطی که با روش‌های سیاسی و دیپلماتیک تعاملی با غرب و آمریکا برقرار شد طرف‌های غربی آن را نشانه ضعف دانسته و واکنش گستاخانه‌ای نسبت به آن داشتند. وی با اشاره به توافق برجام تصریح کرد: این توافق دو وجه اقتصادی و هسته‌ای داشت و قرار شد در صورت پذیرش برخی نرمش‌ها از‌سوی ایران و اجرایی کردن تعهداتش، محدودیت‌های اقتصادی ظالمانه‌ای در حوزه‌های تجارت نفت،‌ مسائل بانکی و پولی و حمل و نقل کاهش پیدا کند، اما در حالی که ایران به همه تعهدات خود عمل کرد نه تنها آمریکا و غرب اعتنایی به تعهدات خود نداشتند بلکه ایالات متحده از این توافق خارج شد. رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با بیان این‌که تجربه برجام و بدعهدی‌های طرف مقابل پیش روی ماست، ابراز کرد: بنابراین اساسا هیچ عقل منصفی نمی‌پذیرد در شرایطی که دیگر مذاکره کنندگان برجام به تعهدات اقتصادی خود عمل نکردند، از اهرام‌های اقتدار خود در حوزه‌های نفوذ منطقه‌ای و توانمندی‌های موشکی دست برداریم. هر وقت غربی‌ها به تعهدات خود در برجام عمل کردند آن وقت می‌توان صداقت آمریکا و اروپا را آزمود و برای گفت‌وگو و مذاکره وارد فازهای دیگری شد.