جام‌جم پشت پرده‌ها و گمانه‌زنی‌های مختلف درباره دلایل استعفای وزیر خارجه را بررسی می‌کند

معمای ظریف

از شامگاه دوشنبه که محمدجواد ظریف در فضای مجازی، استعفای خود را از وزارت خارجه اعلام کرد فضای رسانه‌ای و محافل سیاسی پر شده است از گمانه‌زنی درباره دلایل این استعفا. هر یک از چهره‌های سیاسی در ساعات گذشته در مصاحبه‌ها یا موضعگیری‌های مجازی، تحلیل خود را از پشت پرده‌های این استعفا بیان کرده‌اند، اما این تحلیل‌ها و گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که هنوز اکثر کنشگران سیاسی نسبت به دلایل این استعفا اشراف دقیقی ندارند تا جایی که حتی وقتی دیروز برخی نمایندگان پیشنهاد بررسی استعفای ظریف در جلسه غیرعلنی را دادند، علی لاریجانی، رئیس مجلس با رد این درخواست گفت، چون هنوز دلایل این استعفا برای ما روشن نیست، آن را بررسی نمی‌کنیم. با این حال تحلیل‌های غالب، ناهماهنگی در داخل دولت را دلیل اصلی استعفای ظریف عنوان کرده‌اند؛ موضوعی که از مطالب منتشر شده به نقل از ظریف هم قابل برداشت است.
کد خبر: ۱۱۹۴۴۵۱

اطلاع‌رسانی قطره‌چکانی ظریف
در این شرایط دقیق‌ترین اطلاعات را باید در مطالب منتشر شده به نقل از خود ظریف جست‌وجو کرد؛ مطالبی که البته کوتاه است و به فاصله هر چند ساعت یک بار، یکی از آنها منتشر شده اما باز هم اطلاعات جامعی درباره دلایل استعفا نمی‌دهد و صرفا نشان‌دهنده وجود نوعی دلخوری است.به نقل از انتخاب، اولین اظهار‌نظر ظریف پس از استعفایی که در اینستاگرام اعلام شده بود، یک جمله بود: «بعد از عکس‌های ملاقات‌های امروز، دیگر جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه در جهان اعتباری ندارد.»
ظریف همچنین در مصاحبه با خبرگزاری آریا گفت:‌ استعفای من صرفا به منظور دفاع از شأن و جایگاه وزارت خارجه در روابط خارجی بوده است. من ناراحتی و دلخوری شخصی نداشته و نیازی به دلجویی ندارم. به عنوان وزیر خارجه وظیفه داشتم به خاطر منافع ملی و اقتدار کشور در برابر رعایت نشدن جایگاه وزارت خارجه واکنش نشان دهم. بقیه گمانه‌زنی‌ها صرفا زاییده تخیلات افراد است.
متن تایید نشده‌ای هم از نامه استعفای ظریف منتشر شده که گرچه به گفته بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه، دستکاری شده و ناقص است اما نگاهی به آن می‌تواند جالب باشد. در بخشی از این متن که از سوی راه دانا منتشر شده ظریف با گلایه از روحانی به‌دلیل دعوت نکردن از وزیرخارجه در مراسم دیدار با بشار اسد آورده است: اگر ذره‌ای برای وزیرخارجه جمهوری اسلامی ایران در صحنه بین‌المللی ارزش قائل بودید، می‌توانستید پس از ورود آقای بشار اسد به دفترتان (به فرض عدم اطلاع قبلی شما) دستور می‌دادید بنده را بدون اعلام دلیل احضار کنند و سپس از ملاقات عکس و فیلم تهیه می‌کردید.
گمانه‌زنی‌هایی که متوقف نمی‌شود
با این حال گمانه‌زنی‌های تحلیلگران سیاسی و فعالان رسانه‌ای به این اظهار نظرهای ظریف متوقف نماند و از همان اولین لحظات پس از رسانه‌ای شدن استعفای ظریف، هر کس از دید خود به تحلیل دلیل استعفای وزیر خارجه پرداخت. برخی این استعفا را به معنی پایان کار برجام تحلیل کردند و بعضی‌ها از آن به ناامید شدن دولت از تصویب لوایح مرتبط با اف‌.‌ای‌.تی‌.اف تحلیل کردند؛ اما بخش عمده تحلیل‌ها به همان ماجرای ناهماهنگی که در اظهارات خود ظریف هم مشاهده می‌شد، ارتباط داشت با این توضیح که عده‌ای این ناهماهنگی را میان وزارت خارجه و مجموعه‌ای خارج از دولت تفسیر می‌کردند و بعضی‌ها نیز آن را موضوعی درون دولت می‌دانستند.
با این حال، اظهارنظر بیشتر نزدیکان ظریف، ریشه استعفای او را غیرمرتبط با مسائلی نظیر اف‌.ای‌.تی‌.اف و امثالهم عنوان می‌کردند و برخی ناهماهنگی‌ها در داخل دولت را دلیل اصلی دلخوری وزیر خارجه عنوان کردند نه ناهماهنگی با مجموعه‌هایی بیرون از دولت. به‌ویژه این‌که برخی اخبار غیررسمی در ماه‌های اخیر نیز حکایت از وجود اختلاف‌های میان وزارت خارجه و برخی دیگر از بخش‌های دولت داشت؛ خبرهایی که البته همیشه تکذیب شد. از جمله خبرهایی که درباره اختلاف نظر وزیرخارجه و نهاد ریاست جمهوری درباره سفر رئیس‌جمهور به نیویورک در شهریور امسال منتشر شد.
همچنین در هفته‌های اخیر نیز در چند نوبت اخباری مبنی بر استعفای ظریف منتشر که البته آنها نیز تکذیب شده بود. با این حال در مورد استعفای دوشنبه‌شب ظریف، وجود برخی اختلافات داخلی در دولت، بدیهی به نظر می‌رسد.امیر محبیان، تحلیلگر سیاسی اصولگرا در صفحه توییتر خود در این زمینه نوشت: دلیل استعفای دکتر ظریف را می‌دانم. با ایشان صحبت کردم، ربطی به اف‌.ای‌.تی‌.اف و امثالهم ندارد. مجاز نیستم بگویم ولی روحانی بی‌نقش نیست. روحانی با بی‌توجهی به پای خود شلیک کرد.
حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهور هم که به مواضع دوپهلو و مبهم در فضای مجازی مشهور است، در مطالبی جسته گریخته به استعفای ظریف پرداخت که از مجموع آنها می‌توان به همان ناهماهنگی‌ها در دولت رسید. وی در یکی از مطالب خود بدون اشاره به هیچ موضوعی صرفا به این جمله بسنده کرد: امان از ناهماهنگی‌ها.آشنا در مطلبی دیگر نوشت:‌ همگی به تذکرات رهبر معظم انقلاب در درس خارج توجه کنیم. همراهان و همکاران به آسانی نیامده‌اند که به آسانی کناره‌گیری کنند. نسبت به همراهان روزهای سخت قدردان باشیم.
احمد امیرآبادی فراهانی، عضو هیات رئیسه مجلس هم در مطلبی ارتباط استعفای ظریف با دیدارهای روز گذشته بشار اسد را رد کرد و نوشت: آنچه از قرائن و شواهد پیداست استعفای ظریف ربطی به مسائلی مثل جبهه مقاومت و اینها ندارد. ظریف بارها در مجلس اعلام کرد با سردار سلیمانی کاملا هماهنگیم؛ بنابراین استعفای ظریف را باید در داخل دولت جست‌وجو کرد.
محمدرضا عارف، رئیس فراکسیون امید در مجلس هم به خبرگزاری خانه ملت گفت: ناهماهنگی در درون دولت گاهی پیش می‌آید، هرچند خبری از بروز ناهماهنگی‌ها ندارم، در هر حال آقای ظریف باید علت اصلی استعفایشان را توضیح دهند، اما دلیل هر چه باشد باید رفع شود.
نقش برخی افراد در دولت
همزمان با این گمانه‌زنی‌ها درباره اختلافات داخلی در دولت، برخی تحلیلگران پا را یک قدم جلوتر گذاشته و با قدیمی خواندن اختلافات ظریف با برخی افراد در دولت، از افراد احتمالی که منشأ این ناهماهنگی بوده‌اند نام برده‌اند.
جواد کریمی قدوسی، نماینده مشهد در همین زمینه در گفت‌وگو با خانه ملت اظهار کرد: ظریف 13 بار پیش از این نیز استعفا داده بود و حدود دو ماه پیش نیز 9 روز خانه‌نشین شد و سر کار نرفت؛ انتظار داشت روحانی و واعظی به او زنگ بزنند، ولی آنها زنگ نزدند چون وی در دولت دوازدهم چالش زیادی هم با دولت روحانی داشت.وی ادامه داد: به‌خصوص از آنجا که بحث اجرای برجام و تعهدات در هم پیچید، آقای روحانی در جلسات ایشان را مقصر می‌دانست و ظریف هم آقای روحانی را.
برخی فعالان رسانه‌ای نیز از محمود واعظی و محمدباقر نوبخت، به عنوان عاملان این ناهماهنگی یاد کرده و گفته‌اند، محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور مسؤول هماهنگی با محمدجواد ظریف برای حضور در مراسم دیدار روحانی و اسد بوده که این کار را انجام نداده است.از ابتدای دولت یازدهم همواره از محمود واعظی به عنوان یکی از چهره‌های پشت پرده سیاست خارجی یاد شده است.
واعظی: ایران یک وزیر خارجه دارد
با این حال محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری در حساب اینستاگرامی خود در واکنش به برخی گمانه‌زنی‌ها نوشت: از نظر دکتر روحانی، جمهوری اسلامی ایران تنها یک سیاست خارجی و یک وزیر خارجه دارد.خبرهای منتشر شده تا زمان تنظیم این گزارش هم حکایت از برخی رایزنی‌ها برای متقاعد کردن ظریف به بازگشت به دولت داشت. همچنین 135 نماینده مجلس در نامه‌ای به رئیس‌جمهور خواستار ادامه حضور و فعالیت محمدجواد ظریف در وزارت خارجه شدند.

ادامه فعالیت ظریف به نفع منافع ملی است
رامین مهمانپرست
کارشناس مسائل سیاست خارجی
کشور در شرایط حساسی به سر می‌برد و ما در وضعیت فعلی نیازمند ثبات و آرامش هستیم. این مساله البته در بحث سیاست خارجی و صحنه‌های بین‌المللی از نمود بیشتری برخوردار است. سیاست خارجی از اولویت‌های اصلی کشور محسوب می‌شود، بنابراین تثبیت وضعیت در این عرصه و ادامه حضور و فعالیت آقای دکتر محمدجواد ظریف در شرایط فعلی می‌تواند به عنوان اقدامی مثبت تلقی شود. در عین حال برخی ناهماهنگی‌هایی که اتفاق افتاده طبعا باید برطرف شود. در مجموع به نظر می‌آید آرامش، ثبات و هماهنگی هر چه بیشتر میان مسؤولان کشور در شرایط فعلی به مصلحت کشور و باعث تامین منافع در نظام جمهوری اسلامی ایران خواهد شد.

گلایه‌ها و اختلافات ظریف با دولت
حشمت‌ا... فلاحت‌پیشه
رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس
درباره اخباری که درباره وجود ناهماهنگی در مورد سفر بشار اسد به تهران مطرح است باید گفت اگر ناهماهنگی در ارتباط با این سفر وجود داشته در داخل دولت بوده است. طبق پروتکل باید آقای ظریف در دیدار بشار اسد با رئیس‌جمهور حضور پیدا می‌کرد که به هر دلیل موضوع بین آقای ظریف و دولت است.
نکته دیگر این است ما از گلایه‌های آقای ظریف اطلاع داشتیم، مشخصا برخی اختلافات در دولت وجود داشت، اما آقای ظریف اطلاع دارد در حوزه سیاست خارجی تنوع نظرات وجود دارد و موضوع مهم، لزوم افزایش تحمل سیاستمداران است. بنابراین امیدواریم موضوع استعفا به گونه‌ای حل شود که قدمی به جلو باشد.

ماندن یا نماندن ظریف، بی‌تاثیر است
پیروز مجتهدزاده
استاد جغرافیای سیاسی
آقای ظریف از روز اول نیز کارایی دیپلماتیک نداشت. ایشان در طول شش سال گذشته چند بار از سمت خود استعفا کرده و هر بار رئیس‌جمهور خواستار بازگشت وی شده بود. نکته دیگر این است استعفای آقای ظریف هیچ تاثیری بر روابط ایران و اروپا نخواهد داشت، چرا که وی مبتکر هیچ اقدام دیپلماتیک و برنامه سیاسی نبود. وی حتی در مقطع امضای برجام نیز از طرف مقابل تضمینی نگرفت تا در صورتی که هر کدام از طرفین از برجام خارج شوند مورد تنبیه قرار گیرند. در عین حال باید بدانیم برجام از همان روز اول شکست خورده بود، بنابراین ماندن ظریف یا جایگزین شدن هر فرد دیگری در این مسند تاثیری نخواهد داشت چرا که برجام در عمل تمام شده است.

استعفای غیرمنطقی ظریف
حسن قدیری ابیانه
کارشناس مسائل سیاسی
استعفای آقای ظریف اقدام مناسب و در عین حال در شرایط فعلی غیر منطقی و بهتر بود زمان دیگری صورت می‌گرفت تا سفر مهم بشار اسد به تهران را تحت‌‌تاثیر قرار ندهد. این استعفا از آن نظر مناسب بود، چرا که ایشان همراه آقای روحانی برجام را به کشور تحمیل کرده و خطوط قرمز مشخص شده از سوی رهبری را نادیده گرفتند. آنها همچنین این سیاست را در مورد لوایح مربوط به اف.ای.تی.اف نیز دنبال می‌کنند. آقای ظریف از عدم دعوتش برای ملاقات با بشار اسد دلخور است که البته انتقاد به حقی است. همچنین ایشان در مصاحبه‌ای صحبت از این کرده که برخی از ارائه گزارش‌هایش به رهبری انتقاد می‌کنند، یعنی دولت انتظار دارد اطلاعات قبل از ارائه به رهبری از تیغ سانسور عبور کند و حقایق برای رهبری مشخص نشود. ظریف تلاش می‌کرد منتقدان برجام و افرادی را که معتقد به عدم نتیجه‌گیری از برجام بودند تضعیف کند، بنابراین در این زمینه هم باید عذرخواهی کند.

بلاتکلیفی ظریف
جواد منصوری
سفیر سابق ایران در چین
نمی‌توان تحلیل‌ها درباره استعفای ظریف را به عنوان نظر قطعی تلقی کرد. با این وصف آنچه قطعی به نظر می‌رسد این است که بین اعضای دولت در حوزه روابط خارجی اختلاف نظر جدی وجود دارد و آقای ظریف در میان جریان‌ها و صداهای مختلف در دولت احساس بلاتکلیفی و سرگردانی می‌کند. به همین خاطر است که در ماه‌های اخیر شاهد اظهارنظرها و مواضعی از سوی او بودیم که نشان از پراکندگی تحلیل‌های او می‌داد. او در مقام وزارت خارجه از یک سو باید دولت را راضی نگه می‌داشت، اما ادامه این روند ظریف را در انجام مسؤولیت‌هایش با مشکل مواجه می‌کرد. وی در هفته‌های اخیر متوجه شد این چندگانگی و انتظارات متعدد از سیاست خارجی و وزارت خارجه به هیچ عنوان قابل اجرا و با توجه به تبعاتی که دارد، قابل تحمل نیست. از سویی دیگر باید این را در نظر گرفت که سیاست خارجی ما در وزارت خارجه از توازن لازم برخوردار نیست و از این منظر باید از نوع رویکردهای آن اظهار گلایه کرد. همچنین مشکلات ناشی از مواضع گذشته به حدی است که آقای ظریف نمی‌توانست عملکرد گذشته خود را توجیه کند و حتی اگر در مقام خود باقی هم بماند باز نمی‌تواند انتظارات درون دولت و خواسته‌های بر زمین مانده را برآورده کند.

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها