پای یک قرارداد عجیب در میان است؟

گزیده شدن مجدد از سوراخ توتال
با خروج توتال فرانسه و CNPC چین برای دومین بار از پروژه فاز ۱۱ پارس جنوبی، تاریخ دوباره برای این فاز مرزی میدان مشترک پارس جنوبی تکرار شده است.
شرکت ملی نفت ایران و شرکت توتال فرانسه در سال 1379 برای توسعه بخش بالادستی فاز 11 پارس جنوبی به توافق رسیدند و تفاهم‌نامه‌ای به امضا رساندند؛ اما عملا اقدام خاصی از طرف این شرکت فرانسوی صورت نگرفت و در نهایت توتال فرانسه که به دنبال خروج از این پروژه بود با ارائه رقمی بسیار بالا برای توسعه این فاز، ایران را در شرایطی قرار داد که نتواند پس از حدود هشت سال معطل ماندن فاز 11، این قرارداد را با شرکت فرانسوی به امضا برساند. شرکت ملی نفت ایران با پیشنهاد حدود ده تا 11 میلیارد دلاری فرانسوی‌ها مخالفت کرد و به این ترتیب شرکت توتال از این پروژه کنار گذاشته شد.
چینی‌ها گزینه بعدی ایران برای توسعه فاز 11 پارس جنوبی بودند. این طرح سال 1388 با هزینه چهار میلیارد دلاری به شرکت CNPC واگذار شد. بعد از گذشت چهار سال از امضای قرارداد توسعه فاز 11 پارس جنوبی با این شرکت چینی، به دلیل این‌که چینی‌ها هیچ اقدام مؤثری برای توسعه این فاز انجام نداده بودند، طی یک توافق دوجانبه قرارداد توسعه این فاز با چینی‌ها فسخ شد.
تیرماه 96 قرارداد طرح توسعه فاز 11 پارس جنوبی به ارزش چهار میلیارد و 800 میلیون دلار با حضور بیژن زنگنه، وزیر نفت، میان شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های توتال فرانسه، شرکت ملی نفت چین CNPC و شرکت پتروپارس به امضا رسید. توتال رهبری کنسرسیوم پروژه توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی را به عهده داشت و سهم این شرکت فرانسوی در این کنسرسیوم 1/50 درصد، سهم شرکت چینی CNPC به میزان 30 درصد و سهم شرکت پتروپارس 9/19درصد تعیین شد.
در سال 1397 نیز تنها یک هفته بعد از اعلام خروج آمریکا از برجام توسط ترامپ، شرکت فرانسوی توتال با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد چنانچه این شرکت نتواند از آمریکا معافیت تحریمی دریافت کند، از پروژه توسعه فاز 11 میدان گازی پارس جنوبی کناره‌گیری می‌کند.
مردادماه 97، وزیر نفت از خروج شرکت فرانسوی توتال به‌صورت رسمی از قرارداد توسعه فاز 11 پارس جنوبی خبر داد و چهارم آذرماه 97 از جایگزینی رسمی شرکت CNPC چین به‌جای توتال خبر داد.
هنوز چند هفته از اعلام رسمی جایگزینی شرکت CNPC چین با توتال فرانسه در پروژه فاز 11 پارس جنوبی نگذشته که خبرگزاری رویترز از قول سه مدیر دولتی چین اعلام کرد شرکت ملی نفت چین (CNPC) برای به حداقل رساندن تنش‌ها در میان مذاکرات میان پکن و واشنگتن و در واکنش به فشارهای آمریکا، سرمایه‌گذاری در پارس جنوبی ایران را به حالت تعلیق درآورده است.
بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان در این خصوص گفت: «پس از خروج توتال (از فاز 11 پارس جنوبی) شرکت چینی طبق قرارداد امضا شده باید بیاید و اگر وارد کار نشود مطابق مفاد قرارداد عمل خواهیم کرد.»
مطابق قرارداد فاز 11 پارس جنوبی، شرکت توتال فرانسه که برای دومین بار (طی دو دهه اخیر) توسعه فاز مرزی و مهم 11 پارس جنوبی را معطل بدقولی‌های خود کرده بود، بدون پرداخت جریمه به ایران، این پروژه را ترک کرد و باید دید آیا شرکت چینی CNPC نیز بدون دادن حتی یک ریال غرامت، با بدقولی و عدم رعایت تعهدات قراردادی خود، ایران را ترک می‌کند؟
حال سؤال اینجاست که بهای عدم توسعه و عدم‌النفع ایران از یک بخش مرزی یک میدان مشترک را که طرف قطری با حداکثر توان در حال برداشت از آن است، چه کسی برای مردم ایران جبران می‌کند و چرا این دو شرکت، با شکایت بین‌المللی ایران مواجه نمی‌شوند تا خسارت عدم پایبندی خود به قرارداد با ایران را پرداخت کنند؟ آیا در قرارداد فی‌مابین، ما زیر بار شرایطی رفته‌ایم که هر زمان آنها بخواهند بدون پرداختن هیچ‌گونه غرامتی زیر تعهدات خود بزنند؟

مدیر روابط عمومی وزارت نفت: نمی‌دانم، باید بپرسم
برای بررسی بیشتر خبرنگار ما با کسری نوری، مدیرکل روابط عمومی وزارت نفت تماس گرفت و جویا شد که آیا قراردادی که با توتال منعقد شده بر اساس مفاد قراردادهای جدید نفتی بوده یا خیر که وی اظهار بی‌اطلاعی کرد و گفت: در این زمینه باید با آقای حسینی رئیس کمیته قراردادهای جدید نفتی صحبت کنم.
وی افزود: بعید می‌دانم آقای حسینی گفته باشد که قرارداد توتال بر اساس قراردادهای نفتی نبوده است اما اگر این موضوع صحت داشته باشد حتماً اطلاع خواهیم داد.

قراردادهای جدید نفتی را کنار گذاشتند
سید مهدی حسینی، رئیس کمیته بازنگری قراردادهای نفتی در گفت‌وگو با جام‌جم از ابهامات قرارداد توتال پرده برداشت و به صراحت گفت: چارچوب قراردادهای جدید نفتی بر اساسی تنظیم شده بود که اگر شرکت سرمایه‌گذار و یا شریک خارجی ایران قصد خروج از پروژه را داشته باشد باید جریمه بپردازد.
حسینی درباره این‌که چرا توتال و شرکت چینی بدون پرداخت جریمه می‌توانند از قرارداد فاز 11 پارس جنوبی خارج شوند، تاکید کرد: با این‌که قرارداد توتال و شرکت ملی نفت ایران را ندیدم اما می‌توان حدس زد که قرارداد خارج از چارچوب قراردادهای جدید نفتی منعقد شده است. رئیس کمیته بازنگری قراردادهای نفتی با اشاره به این‌که قراردادهای جدید نفتی منافع ایران و شرکت سرمایه‌گذار را در نظر گرفته بود افزود: وقتی شرکت توتال و شریک چینی آن به راحتی ایران را ترک می‌کنند ظاهراً از چارچوب قراردادهای جدید نفتی برای عقد قرارداد استفاده نشده است.

بازگشت به عقب
21 تیرماه سال گذشته وزیر نفت با حضور در مجلس شورای اسلامی در مورد قرارداد توسعه فاز‌۱۱ پارس جنوبی در مورد نگرانی برخی نمایندگان در مورد فسخ قرارداد، گفت: ما در این خصوص پیش‌بینی کامل را با عدد و رقم انجام داده‌ایم و اینها نمی‌توانند این کار را انجام دهند.
زنگنه ادامه داد: در آبان ۹۴ دولت مصوبه‌ای داشت که در آن قراردادهای جدید نفتی توضیح داده شد و پس ‌از آن نزدیک به ده ماه با منتقدان و کارشناسان در مورد آن بحث شد و حتی در سی و یکم مرداد نیز با نمایندگان صحبت‌هایی داشتیم و در جریان دغدغه‌های آنها قرار گرفتیم اما در نهایت در تاریخ ۲۱ شهریور ۹۵ رئیس مجلس رسما اعلام کرد این مدل قراردادها هیچ مغایرتی با قانون و منافع ملی ندارد.
دوم مرداد سال گذشته هم زنگنه گفت: هر یک سال تأخیر در اجرای پروژه فاز11 پارس‌جنوبی 5/5میلیارد دلار خسارت یا عدم‌النفع دارد.
دو هفته قبل هم حسن روحانی، رئیس‌جمهور در این باره گفت: «وزیر نفت بلد بود چگونه با توتال قرارداد ببندد. یک شرکت چینی هم در کنار توتال بود که امروز با خروج توتال کار را به دست گرفته است.» اما هنوز یک هفته از این سخنان روحانی نگذشته که شرکت چینی هم اعلام کرد به علت تحریم‌های آمریکا از پروژه فاز 11 پارس جنوبی خارج خواهد شد.

توان داخل را دست کم گرفتیم
دکتر نرسی قربان، کارشناس ارشد انرژی که ورود توتال به ایران را یک اتفاق میمون تلقی کرده بود به خبرنگار ما گفت: وقتی توتال و شریک چینی این شرکت به راحتی ایران را ترک می‌کنند نشان می‌دهد در زمان عقد قرارداد، بندی را با عنوان امکان خروج از ایران در زمان تحریم یا مسائل دیگر گنجاندند در غیر این صورت باید هزینه زیادی به ایران می‌پرداختند که ظاهراً خبری از پرداخت خسارت نیست.
وی افزود: در شرایط فعلی باید از توان داخلی بهره برد و با همان فناوری که در اختیار داریم توسعه فاز 11 پارس جنوبی را پیش ببریم.
قربان تصریح کرد: اکنون توان ساخت شرکت‌های داخلی در بخش‌های توسعه‌ای بالا رفته و باید از این ظرفیت بهره برد. البته فناوری موجود در داخل با شرکت توتال برابری نمی‌کند، اما مسکوت گذاشتن فاز 11 باعث از دست رفتن درآمدهایی می‌شود که می‌تواند نصیب کشور شود.
این کارشناس انرژی تاکید کرد: از زمانی که ترامپ دیوانه در آمریکا سر‌کار آمده هر روز می‌خواهد مشکلات بیشتری را برای ایران درست کند که خروج از برجام و همچنین بازگرداندن تحریم‌ها و عدم همکاری شرکت‌های پیشرفته با کشور ما بخشی از اقداماتی است که این کشور علیه ایران انجام داده است.
به گفته وی، شرکت‌های بزرگ اروپایی به دلیل این‌که دارای سهامداران بزرگ آمریکایی هستند، مجبور به ترک ایران شدند.

بی‌خبری حامی قرارداد با توتال
بهروز نعمتی، سخنگوی هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی که در زمان عقد قرارداد شرکت ملی نفت با توتال حمایت‌های زیادی کرد اکنون از مفاد قرارداد اظهار بی‌اطلاعی می‌کند و می‌گوید: در زمینه قرارداد توتال با شرکت ملی نفت اصلاً اطلاعی ندارم و بهتر است برای کسب اطلاعات بیشتر با اعضای دیگر کمیسیون انرژی تماس بگیرید.
عضو کمیسیون انرژی مجلس در پاسخ به این پرسش خبرنگار ما مبنی بر این‌که چرا وقتی از مفاد آن اطلاع ندارید از این قرارداد حمایت کردید افزود: بهتر است با آقای قره‌خانی سخنگوی کمیسیون انرژی که اطلاع زیادی در این زمینه دارند صحبت کنید.