این کروکدیل‌های سودآور

این کروکدیل نر هیولای بزرگی است که نزدیک شدن به آن دل و جرات می‌خواهد. خان‌بابا کروکدیلِ محبوب خانم روستایی و سمبل کسب و کار خارق‌العاده او و همسرش است؛ زوجی که با انگیزه کارآفرینی و اشتغالزایی، پشت‌میزنشینی و زندگی در شهر شلوغ و آهنی تهران را رها کرده و کسب و کار متفاوت و پرهیجانی را در جزیره هنگام استان هرمزگان راه‌اندازی کردند؛ پرورش کروکدیل؛ کسب و کاری عجیب، ترسناک، پرمخاطره، هیجان‌انگیز و درعین حال دوست‌داشتنی، اقتصادی و سودآور.

کسب و کار پرورش و فروش کروکدیل اولین بار از ذهن و فکر مژگان روستایی تراوش کرد؛ سال 85 و وقتی فقط 23 سال داشت... مدتی بود که این فکر دست از سرش برنمی‌داشت. آن روز خاص و هنگام عزیمت به محل کار در ترافیک سنگین و قفل‌شده شهر شلوغ تهران هم دوباره این فکر مثل خوره در جانش افتاد... می‌دانست که از دید خانواده و دوستان موقعیت فعلی شغلی‌اش ایده‌آل است و هر تصمیمی جز ادامه آن دیوانگی است. اما دیگر کار از کار گذشته بود، جوان بود و مصمم، و تصمیمش را گرفته بود، پس ایده عجیب و غریبش را با نزدیک‌ترین آدم زندگی‌اش در میان گذاشت؛ همسرش. اولین واکنش از سوی بهروز این پرسش بود: «پرورش کروکدیل؟ چقدر اطلاعات در موردش داری؟» ... «هیچی ...»

بهروز سالاروند، همسر مژگان روستایی، اهل لرستان و فارغ‌التحصیل رشته برنامه‌ریزی و کنترل است. او و مژگان روستایی که اصالتا اصفهانی است و جانورشناسی خوانده، ساکن تهران بوده و در شرکت نفت شغل مناسبی داشتند، اما این موقعیت، رضایت روحی این زوج جوان را در پی نداشت. همین بود که ایده پرورش کروکدیل از سوی مژگان با استقبال بهروز همراه شد.

مژگان می‌گوید: «وقتی ایده راه‌اندازی مزرعه پرورش کروکدیل را با خانواده و همسرم درمیان گذاشتم، حتی یک مقاله فارسی به عنوان منبع در مورد آن وجود نداشت؛ سال ۸۵ بود و من جوانی 23 ساله. خوشبختانه تحصیلات همسرم مرتبط و در ادامه راه بسیار مفید و کارآمد بود و بنابراین تصمیم گرفتیم این ایده بکر را از شکل ذهنی به مرحله عملیاتی برسانیم. چند ماه طول کشید تا همه اطلاعات لازم را به دست بیاوریم. ما جوانی و سرمایه اندکمان را داشتیم و نباید قدم اشتباهی برمی‌داشتیم و البته از صمیم قلب می‌خواستیم کارمان بر زندگی مردم هم تاثیر مثبت داشته باشد.»

تجربه‌اندوزی کن ولو در مالزی

جدای از مشکلی چون نبود اطلاعات مربوط به پرورش کروکدیل به زبان فارسی، حرف و حدیث و مانع‌تراشی کلامی و انگیزه‌ای دیگران که پرورش یکی از درنده‌ترین جانوران روی زمین در سرزمینی غیربومی را یک نوع شوخی بامزه و حتی تا حدی توهم‌آمیز می‌دانستند، آن هم بدون امکانات و منابع مالی کافی و توسط یک خانم، کافی بود تا هر ایده‌ای را در نطفه خفه کند، اما مژگان و بهروز نوای سازهای مخالف را نشنیده گرفتند و پس از بررسی‌های اولیه، شغل بی‌دغدغه و زندگی بی‌دردسر خود را از سال۸۶ در پایتخت رها کرده و برای گذراندن دوره آموزش و پرورش و مدیریت مزرعه راهی خارج از کشور شدند؛ آموزشی پرهزینه، سخت و زمانبر در مالزی.

سخت بود، اما نا ممکن نبود

دوره آموزش سه ماهه به پایان رسید، اما برای راه‌اندازی یک کار تازه، باید کفش آهنی به پا کرد و از این اداره به آن اداره رفت؛ آن هم در اداره‌هایی که هیچ آیین‌نامه‌ای در مورد پرورش کروکدیل نداشتند و از سر عادت با طرح ایده‌های نو مخالفت می‌کردند. این رفت و آمدهای روزانه دو سال به طول انجامید و تنها چیزی که مژگان را از تقلا و تلاش برای عبور از هزار توی سیستم اداری در قشم، بندرعباس و تهران خسته نمی‌کرد، انگیزه و باور به موفقیت ایده‌اش بود «همزمان با پیگیری‌های کسب مجوز، در همان سال 86 و بعد از گذراندن دوره سه ماهه آموزشی در مالزی، با سرمایه اولیه ۴۰۰ میلیونی مزرعه‌مان را در جزیره هنگام راه‌اندازی کردیم. از بانک کشاورزی ۱۰۸ میلیون تومان وام گرفتیم که از تبصره آبزیان بود و دوره تنفس و بازپرداخت آن متناسب با کار ما نبود. هنوز هم تسهیلات مناسب با این فعالیت طراحی نشده است.»

همزمان با آغاز فعالیت مژگان و بهروز در مزرعه پرورش کروکدیل، گروه‌هایی تصمیم به ورود به این حوزه گرفتند اما به دلیل شرایط و قوانین سخت موجود عطای این کار را به لقایش بخشیدند.

زوج داستان ما اما در جزیره هنگام که آن زمان (یعنی 11 سال پیش) تنها دو خانوار جمعیت داشت، ساکن شدند و کارشان را با چنان جدیتی شروع کرده و ادامه دادند که هم‌اکنون مزرعه آنها صد کروکدیل در قسمت پرورش و صد کروکدیل در قسمت سایت گردشگری دارد.

کروکدیل‌ها به خارج می‌روند

مالکان جوان مزرعه پرورش کروکدیل، فعلا کروکدیل‌ها را برای رفع نیاز داخلی پرورش می‌دهند اما درصدد تولید بیشتر و صادرات این گونه به خارج از کشور هستند.

روستایی در این باره می‌گوید: در حال حاضر مرزعه ما نیاز داخلی باغ‌وحش‌ها و مراکز حیات وحش داخل کشور را تامین می‌کند و خوشبختانه با آغاز فروش زودتر از موعد، از برنامه هشت‌ساله‌ای که در آغاز نوشته شد جلوتر حرکت کرده‌ایم. اما برای صادرات هم برنامه‌ریزی کرده‌ایم و به امید خدا تا دو سال آینده صادرات کروکدیل زنده به کشورهای مختلف از جمله ارمنستان، عمان و امارات را آغاز می‌کنیم.

در واقع اگرچه کروکدیل‌های استرالیایی از بهترین کروکدیل‌های دنیا به شمار می‌روند، اما کشورهای منطقه هم با سرعت در حال ساخت مزارع پرورش کروکدیل هستند و روی واردات کروکدیل زنده از مزرعه ما هم حساب ویژه باز کرده‌اند.»

کروکدیل علاوه بر استفاده در باغ‌وحش‌ها، بهره‌های دیگری هم دارد. از پوست آن چرمی مرغوب تهیه می‌شود و گوشتش هم در برخی نقاط اروپا، آسیای جنوب شرقی و بویژه چین، غذای لذیذی به شمار می‌رود و خانم روستایی می‌گوید: برای رسیدن به مرحله صادرات محصولاتی مانند پوست و گوشت نیازمند رسیدن به عدد هزار سر کروکدیل هستیم که البته این هدف دور نیست و تا سه یا چهار سال آینده به آن خواهیم رسید.

درد محرومیت هنگامی‌ها را هم چشیدیم

مژگان سختی‌های زندگی در جزیره محروم هنگام را هم فراموش نکرده. دختر مژگان و بهروز در بحبوحه فعالیت منحصر به فرد پدر و مادر به دنیا آمد. تولد دخترک، مژگان را متوجه یک حقیقت دردناک کرد؛ محرومیت جزیره هنگام از امکانات اولیه و مناسب، واقعیتی بود که کماکان نیز وجود دارد.

مژگان دراین باره می‌گوید: «فروردین ۹۱ مزرعه به بهره‌برداری رسیده بود که عضو سومی به این خانواده‌مان اضافه شد؛ بارداری و مشکلات و حواشی آن واقعیت‌های تلخی را از زندگی در مناطق محروم به من نشان داد. ما چهار سال در جزیره هنگام زندگی کردیم. با تولد آنیسا متوجه عمق محرومیت جزیره‌نشینان شدیم. قطع آب و برق، نبود امکانات حمل و نقل و حتی پزشک تنها بخشی از خلا‌های زیرساختی این جزیره است؛ شرایط تلخی که جزیره‌نشینان تحمل می‌کنند. وضعیت به حدی سخت شد که برای به دنیا آوردن آنیسا به تهران آمدم. از صمیم قلب امیدوارم مجموعه ما بتواند در مسیر توسعه اقتصادی جزیره گام‌های بلندتری را بردارد. «آنیسا امروز کلاس اول و خواهر کوچک‌تر او روشا 1/5 ساله است. مژگان و بهروز برای آینده کسب و کارشان اهداف بزرگ‌تری را در نظر گرفته‌اند و امیدوارند کسب و کارشان در خانواده ادامه پیدا کند.

به کروکدیلی‌ها بپیوندید

«اولین» بودن، همیشه هم خوب نیست، روستایی اولین بودن را در این فعالیت سخت‌ترین قسمت ماجرا توصیف می‌کند: «متاسفانه ما اولین افرادی بودیم که در کل خاور میانه قدم در این راه گذاشته بودیم و این بدترین اتفاق ممکن برای یک کسب و کار است.

برخلاف بسیاری از بنگاه‌داران اقتصادی که برایشان اولین و منحصر به فرد بودن یک ارزش است، برای فعالیت ما این تک و پیشتاز بودن خوب نیست، چرا که اگر تعداد مجموعه‌های شبیه ما زیاد باشد در سطح بین‌المللی حرفی برای گفتن داریم اما در حال حاضر این تنهایی فشار زیادی روی دوش ما می‌گذارد. مثلا مزرعه کروکدیلی در استرالیا ده هزار جلد پوست کروکدیل را پیش فروش می‌کند در حالی که مجموعه ما با سقف هزار سر کروکدیل راه درازی برای حضور موثر در بازارهای جهانی در پیش دارد. بنابراین توسعه هرچه بیشتر مزارع پرورش کروکدیل نه‌تنها بد نیست، بلکه یک اتفاق مبارک برای ماست. مزارع کروکدیل در کشور نه تنها رقیب هم نیستند بلکه می‌توانند همکار هم باشند و به حرکت رو به رشد این فعالیت سرعت بدهند. اگر علاقه‌مند به فعالیت‌های متفاوت اقتصادی هستید، پیشنهاد می‌کنم وارد این عرصه بشوید. این کار آسان نیست اما آینده خوبی را دارد.»

یک همسر؛یک همراه

برای من و شما اگر کروکدیل ترس دارد و هم اسمش و هم قیافه‌اش وحشت‌انگیز است، اما مژگان نه‌تنها ترسی از این موجود ندارد، که معتقد است آنها موجودات دوست‌داشتنی و جذابی هستند. همین علاقه و حس زیبای اوست که باعث شده هم سراغ این حرفه برود و هم در آن بسیار موفق باشد. البته او همراهی همسرش را هم عامل مهم دیگر و شاید اولین عامل در موفقیت کسب و کار خانوادگی شان دانسته و قدر آن را می‌داند: «خوشبختانه تخصص همسرم در مدیریت و کنترل پروژه در این مسیر کمک بزرگی بود. در حال حاضر عملا مدیریت و برنامه‌ریزی خیلی از بخش‌های مجموعه به عهده اوست من و بهروز مکمل یکدیگر هستیم.»

راهی همچنان سخت و پرپیچ و خم

پرورش کروکدیل از هیچ‌گونه حمایت دولتی برخوردار نیست. مقررات مربوط به چگونگی دریافت تسهیلات در این رشته نوشته نشده. این رشته در وزارت کشاورزی زیرمجموعه آبزیان قرار گرفته، اما با توجه به تفاوت‌های بنیادی که پرورش کروکدیل با سایر آبزیان دارد در مسیر زمان‌بندی، برنامه‌ریزی و تخصیص تسهیلات مشکلات زیادی برای کارآفرینان به وجود می‌آید. دوره پرورش و زمان بازدهی در پرورش کروکدیل دو پروسه کاملا متفاوت هستند و ضروری است برای این فعالیت یک مسیر مجزا در قانون طراحی شود.

مریم خورشیدی