سینما در آفساید

Unbroken (ماراتن)، Foxcatcher (کشتی)، When The Game Stands Tall (راگبی)، Million Dollar Arms (بیس‌بال)، Tappedout (بوکس زیرزمینی)، Break point (تنیس)،
1to 50 (اسب سواری)، Skating To New York (اسکیت)، Granny’s Got Game (بسکتبال)،
Am Ali (بوکس)، Next Goal Wins (فوتبال) از جمله مهم‌ترین آثار سینمایی در حوزه ورزش هستند که اغلب آنها متعلق به سینمای هالیوودند، سینمایی که ماندگاری‌اش وابسته به داشتن قهرمان است و به‌طور طبیعی ورزش آن‌هم موضوعات مناسبی برای ساخت فیلم‌های جذاب در اختیار هالیوود قرار می‌دهد. داستان‌هایی از تمرین و پیروزی و شکست و عشق و ازدواج و به قله رسیدن ورزشکارانی که بیشتر حکم یک اسطوره را برای مردم دارند.

در این فیلم‌ها قهرمان‌هایی را می‌بینیم که برای رسیدن به بالاترین جایگاه در رشته ورزشی خود همیشه با سختی‌ها و اتفاقات پیش بینی نشده‌ای روبه‌رو می‌شوند، زمین می‌خورند، بلند می‌شوند، دوباره و دوباره زمین می‌خورند و آنقدر بلند و بزرگ می‌شوند تا به پیروزی برسند.در ایران اما، سال‌هاست خلأ فیلم‌های خوب و استاندارد ورزشی دیده می‌شود و شاید بتوان از جمله این فیلم‌ها به «یاس‌های وحشی»، «سرعت»، «فوتبالیست‌ها»، «شیرهای جوان» و «جهان پهلوان تختی» اشاره کرد.

به بهانه صعود پرسپولیس به فینال لیگ قهرمانان آسیا با علی‌اکبر ثقفی کارگردان و سعید امیرسلیمانی بازیگر فیلم «فوتبالیست ها» گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

علی پروین قرارداد را سفید امضا کرد

علی‌اکبر ثقفی، فیلم «فوتبالیست‌ها» را سال 79 ساخته. او با تاکید بر نقش مهم ورزش در زندگی انسان در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: همیشه بر این باورم که ورزش از ملزومات زندگی هر انسان است. چرا که سلامت روان بدون سلامت جسم ممکن نیست و به انسان می‌آموزد پهلوانی به بازو نیست بلکه به مرام و معرفت و جوانمردی است.

او ادامه می‌دهد: زمانی که من تصمیم به ساخت فیلم «فوتبالیست‌ها» گرفتم می‌خواستم مردم و بخصوص نوجوانان را بیشتر با ورزش آشنا کنم، اما نتیجه فیلم چیزی نشد که من در ذهنم می‌پروراندم. چون سینما و ورزش تفاوت‌های اساسی باهم دارند و در شکل و شمایل ورزشی به سینما ورود کردن تابع شرایط و ویژگی‌های خاصی است. نه‌تنها در سینمای ایران بلکه در سینمای جهان هم فیلم‌های ورزشی با اقبال چندانی مواجه نمی‌شوند. مثلا جان هیوستون فیلم «فرار به سوی پیروزی» را ساخت که با استقبال مردم روبه‌رو نشد. چون قهرمان‌های ورزشی کاریزمایی که در میادین ورزشی دیده می‌شود، نه در سینما. در واقع جذابیت زندگی قهرمان‌های ورزشی در قاب سینما کمتر به چشم می‌آید و چه بسا اگر چنین فیلم‌هایی با دانش و آگاهی کافی ساخته نشود بدتر موجب تخریب چهره ورزشی هم می‌شود.

تهیه‌کننده فیلم‌های «همه چیز برای فروش» و «مردی که اسب شد» خاطرنشان می‌سازد: یک ورزشکار در جای خودش برازنده و قابل ستایش است و حضور او در جایگاه‌های دیگر بعضا با موفقیت روبه‌رو نیست. چه دلیلی دارد که از او در قالب یک مدیر یا یک بازیگر استفاده کنیم؟ ورزشکار هم مانند یک هنرمند یا یک سیاستمدار انسانی چند بعدی است، اما صرفا توانایی درخشش در یکی از ابعادش را دارد.

او با یادآوری خاطرات فیلمبرداری «فوتبالیست‌ها» می‌افزاید: در فیلم فوتبالیست‌ها خاطرات خوبی برایم رقم خورد. یادم است که آقای علی پروین وقتی متوجه شدند این فیلم برای بچه‌های یتیم است، قراردادی با ما امضا نکردند و گفتند هر کمکی هم که لازم باشد تمام و کمال انجام خواهند داد و واقعا این کار را هم کردند. من مرام و مسلک پهلوانی را در عمل از ایشان دیدم.

او در پایان یادآور می‌شود: مردم ایران بسیار با ورزش عجین هستند، اما جالب است که مسوولان سینمایی و تلویزیونی اصلا دغدغه ساخت فیلم‌های ورزشی را ندارند. من اخیرا فیلمنامه‌ای را تحت عنوان «یار پهلوانان» به تلویزیون ارائه دادم که با ساخت آن موافقت شد، اما موانعی پیش پایم گذاشتند که به طور کلی منصرف شدم. به شخصه چنانچه قصه محکمی در مورد ورزش به من پیشنهاد شود حتما آن را می‌سازم. چرا که الان به خوبی می‌دانم سینما استانداردهای خودش را دارد. کسی که پا در این حوزه‌ها می‌گذارد باید با ورزش عجین باشد و لااقل مفهوم اصطلاحات آن را بداند. بعضا می‌بینیم کارگردانانی اقدام به ساخت آثار یا زندگینامه ورزشکاران می‌کنند که کاملا از این وادی‌ها به دور هستند. خب، خروجی فیلم ورزشی این کارگردان چه می‌تواند باشد؟

حق مطلب را ادا نکردند

سعید امیرسلیمانی، بازیگر فیلم سینمایی «فوتبالیست ها» فیلم ورزشی را از مهم‌ترین فیلم‌های دنیا قلمداد می‌کنند. او به جام‌جم می‌گوید: فیلم فوتبالیست‌ها از فیلم‌های است که در حوزه ورزش ساخته شده، اما با این‌که خودم در آن بازی می‌کنم از نتیجه کار راضی نبودم. کل قصه چارچوب قشنگی داشت، اما بد شد و در واقع نشد آنچه باید می‌شد. خاطرات زیادی از آن فیلم دارم و بعد از آن فیلم هم چندین بار آقای پروین و استیلی و باقی دوستان را دیدم که البته حمید استیلی هنوز هم از دوستان خوب من هستند.

او در ادامه توضیح می‌دهد: هر چقدر که در سینمای دنیا فیلم‌های ورزشی جایگاه ویژه‌ای دارند در سینمای ایران این موضوع کمترین اهمیتی در میان فیلمسازان ندارد. قطعا هر ورزشی زیبایی و کشش خاص خود را دارد و بدون شک در بین همه ورزش‌ها فوتبال از طرفداران بیشتری در سطح دنیا برخوردار است. کسی که می‌خواهد فیلم ورزشی یا درام یا کمدی بسازد از همان اول باید بداند که چه می‌خواهد بسازد. سراغ دارم کارگردان موفق درام‌سازی که در ساخت فیلم کمدی با شکست مواجه شد. می‌خواهم بگویم کمدی، درام، ورزش یا هر ژانر دیگری آدم خودش را می‌خواهد. یک کارگردان باید اول ببیند در ساخت چه ژانری تبحر دارد و بعد سراغ همان برود.

امیرسلیمانی می‌گوید: فیلمساز باید بلد باشد چگونه از یک فیلمنامه معمولی، یک فیلم باشکوه دربیاورد. به‌عنوان مثال سال‌ها پیش فیلمنامه «لیلا» را خواندم و به‌نظرم آمد چه فیلمنامه ضعیفی است، اما بعد داریوش مهرجویی از همین فیلمنامه اثری ساخت که در تاریخ سینمای ایران تا ابد به یادگار خواهند ماند.

او در پایان تاکید می‌کند: سال‌هاست در حوزه فیلم‌های ورزشی، فیلمی ساخته نشده که بتواند حق مطلب را ادا کند. امیدوارم کارگردان‌های ما در ساخت فیلم‌هایی با این موضوع با آگاهی و جسارت کامل ورود کنند، چرا که در این صورت قطعا فیلم خوبی به مخاطب ارائه خواهند داد.

ساناز قنبری

فرهنگ و هنر