نگرش مشترکی نسبت به فقر در میان مسئولین، خیریه­ ها و اسناد بالادستی وجود ندارد/خیریه ها باید بر مبنای یک مدل جامع و مبتنی بر اولویتها عمل کنند

امین بختیاری، کارشناس مسائل اجتماعی، بمناسبت روز جهانی مبارزه با فقر در گفت و گو با جام جم آنلاین بیان کرد: در بحث فقر باید دو موضوع فقر مطلق و فقر نسبی از یکدیگر تفکیک شود چرا که فقر مطلق، به فقیری گفته می شود که از حداقل امکانات برای حیات و بقا محروم است. در واقع در این حالت فرد به نیازهای ابتدایی زندگی دسترسی ندارد. اما فقر نسبی معنایی متفاوت نسبت به آن دارد چرا که فقر نسبی به نداشتنن سطحی معمول یا اجتماعاً پذیرفته از منابع یا درآمد در مقایسه با سایر افراد آن جامعه یا کشور. فقر نسبی البته میتواند معنای دیگر نیز داشته باشد و آن احساس ذهنی برخی افراد جامعه نسبت به نداشتن منابع لازم بر اساس مطلوب هایی است که در نظر دارند. در این حالت،‌ فقر بعدی فرهنگی خواهد داشت.

بختیاری ادامه داد، با وجود آنکه دولت، نهادی حمایتی، سازمان های مردم نهاد و خیریه تلاش های مختلفی انجام داده اند،‌ همچنان بر اساس آخرین آمارها قریب به 30 درصد جمعیت در کشور در فقر مطلق به سر می برند.

این جامعه شناس در ادامه افزود: نکته حائز اهمیت در زمینه فقر و شناخت آن و همچنین متعاقب آن کنترل و مدیریت مسئله اجتماعی فقر آن است که متاسفانه در کشور و در دوره های مختلف پس از انقلاب تصور و نگاه­های متفاوتی نسب به چیستی فقر و متعاقبا چگونگی ریشه کن کردن این معضل وجود داشته است. این تکثر گفتمانی در دولت ها سبب شده است تا اسناد بالادستی نظام نظیر برنامه های توسعه هم رویکردهای متفاوتی را در این راستا دنبال کنند. مضاف بر آنکه نگرش برنامه های توسعه نسبت به مساله فقر از اساس دچار اشکال است.

پژوهشگر حوزه سازمان های خیریه در خصوص راهکارهای مقابله با فقر گفت: باید بین مسئولین، مردم و نهاد های مدنی(خیریه ها، سازمان های مردم نهاد و...) یک مفهوم مشترک از فقر و فقیر صورت گیرد تا حدی که به یک سند جامع مبارزه با فقر دست پیدا کرده تا در ادامه الزامات مبارزه با فقر را در آن تعیین کنیم. متاسفانه در حال حاضر، رویکردی که در کشور در خصوص سیاست گذاری وجود دارد مقابله کاملا دولتی با فقر است؛یعنی دولت ها تلاش می کنند که بر اساس طرح های مختلفی که البته در کوتاه مدت موثر است به فقرا کمک کنند، مانند طرح های امدادی، حمایتی و طرح هایی که بیشتر سعی دارند فقرا بصورت موقت از فقر نجات پیدا کنند و هیچ نگاهی برای توانمندسازی آنان در نظر گرفته نمیشود.

بختیاری اظهار داشت: غلبه این رویکرد در مواجهه با آسیب های اجتماعی نظیر فقر در حالی است که ما ظرفیت زیادی برای توانمندسازی فقرا در بین خیریه ها داریم که البته بالفعل نشده است. در حال حاضر در کشور حدود 40 هزار خیریه در حال فعالیت هستند که فعالیت های پراکنده و بعضا غیر اولویت دار در کشور انجام می دهند به دلیل همین عدم وجود الگو و مدل فعالیت است که خیریه ها قادر به رفع فقر نیستند چرا که هیچ سند بالادستی برای شناخت اولویت ها وجود ندارد. توسعه فعالیت های خیریه یکی از بهترین راهکارها برای توانمندسازی مردم است. خیریه ها با گذر زمان تغییر اساسی در ساختار و کارکردشان صورت گرفته است، برای مثال اقدامات خیریه ها در اوایل انقلاب بیشتر حول نیازهای فردی صورت میگرفت اما در حال حاضر خیریه ها کارکردهای کلان و توسعه ای پیدا کرده اند و مساله توانمندسازی را فراتر از صرف مسائل اقتصادی مورد توجه قرار میدهند.

پژوهشگر حوزه سازمان های مردم نهاد در پایان گفت: در شرایط کنونی کشور بهترین و موثرترین راهکار، توانمند سازی جامعه توسط خود جامعه است. بدین مفهوم که به جای اینکه جامعه با سرمایه گذاری دولت توانمند گردد ، خود مردم دست به کار شوند. البته این موضوع نافی آن نیست که دولت هیچ مسئولیتی در قبال این فقرا ندارد؛ خیر، بلکه دولت وظایف خود را انجام می دهد و فعالیت خیریه ها تسهیل میکند. اما برای اینکه جامعه از درون توانمند شود نیاز به همراهی و حرکت خود مردم است. این نوع توانمند شدن بسیار مقاوم تر و پایدار تر است. سیاستگذاری های کاملا عمودی از بالا به پایین است.