یا همین برجام یا خداحافظی با آن

حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در حالی این مطالب را در پایان سفر استانی خود به آذربایجان شرقی در نشست خبری مطرح کرد که امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه سه‌شنبه‌شب در نشست خبری مشترک با رئیس‌جمهور آمریکا از چارچوب‌های طرحی گفت که به اعتقاد او در صورت توافق طرفین درباره آن، می‌تواند برجام را از مرگ نجات دهد. این در حالی است که اجرای چارچوب مورد اشاره مکرون، عملا برجامی باقی نمی‌گذارد و توافق هسته‌ای را که دوران احتضار خود را می‌گذراند کاملا از حیز انتقاع ساقط می‌کند.

طرح مورد اشاره مکرون علاوه بر این‌که محدودیت‌های بیشتری بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال می‌کند، فعالیت‌های موشکی و منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران را هم دربر می‌گیرد و این در حالی است که موضع تهران درباره غیرقابل مذاکره بودن فعالیت‌های موشکی و منطقه‌ای بارها به شکلی قاطع و شفاف بیان شده است.

مکرون که در کاخ سفید حضور یافته بود با تاکید بر این‌که نباید از برجام خارج شد بلکه باید در پی توافق جدیدی با ایران بود گفت: در توافق جدید باید چهار موضوع را پوشش دهیم. اولین موضوع ممانعت از هرگونه فعالیت هسته‌ای ایران تا سال 2025 است. این امر با برجام امکان‌پذیر شده و موضوع دوم اطمینان خاطر از این است که ایران در بلندمدت هم برنامه هسته‌ای نخواهد داشت. مورد اساسی سوم توقف فعالیت‌های موشکی بالستیک ایران در منطقه است و موضوع چهارم دستیابی به یک راه‌حل سیاسی برای مهار ایران در منطقه، در یمن، سوریه، عراق و لبنان است.

به گفته مکرون، علاوه بر آمریکا و متحدان اروپایی‌اش، کشورهای منطقه، روسیه و ترکیه هم باید در این مذاکرات شرکت داشته باشند.

ترامپ هم در این نشست خبری صحبت کرد؛ صحبت‌هایی که دو بخش اصلی را شامل می‌شد و او از یک سو تلاش داشت با خط و نشان کشیدن برای ایران، مانع توسعه برنامه هسته‌ای کشورمان شود و از سوی دیگر با اظهاراتی تحقیرآمیز درباره کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس، پول بیشتری از آنها برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران طلب می‌کرد.

وی در این اظهارات با بیان این‌که فکر می‌کنم شانس زیادی برای انجام یک توافق بزرگ‌تر داشته باشیم، باردیگر از برجام انتقاد کرد. ترامپ که بلوف‌هایش دیگر برای متحدانش هم کاملا آشکار شده در این نشست خبری گفت: اگر ایران به هر نحوی ما را تهدید کند، آن‌گاه آنها هزینه‌ای را پرداخت خواهند کرد که تاکنون کمتر کشوری با آن مواجه شده باشد.

ترامپ همچنین مدعی شد اگر ایران برنامه هسته‌ای خود را از سر بگیرد، با مشکلات بزرگ‌تری روبه‌رو خواهد شد که پیش از این با آن مواجه نشده است.

روحانی: تهدید ترامپ، توخالی است

این اظهارات ترامپ را می‌توان واکنشی به اظهارات مقامات کشورمان در روزهای اخیر عنوان کرد که اعلام کرده‌اند ادامه روند فعلی و تداوم کارشکنی‌های آمریکا باعث تغییر رویکرد ایران در عمل به برجام خواهد شد. مقامات کشورمان در همین زمینه، از سرگیری فعالیت‌های هسته‌ای به شیوه قبل از برجام و حتی فراتر از آن را مهم‌ترین گزینه‌ پیش روی کشورمان عنوان کرده‌اند.

روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان هم دیروز بار دیگر با تکرار این موضوع، تهدیدات ترامپ را پوچ و بی‌اساس خواند و به او هشدار داد: رئیس‌جمهور آمریکا بداند در صورت شکست برجام با شیب تندی به فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ادامه خواهیم داد.

وی با بیان این‌که آمریکا به دلیل عمل نکردن به تعهداتش در برجام، در جایگاه متهم است گفت: برنامه‌های جدید و جامعی در صورت شکست برجام آماده اجراست و به مردم ایران اطمینان می‌دهم اگر برجام از بین برود، این کشورهای غربی خواهند بود که با التماس و خواهش حضور ما را در پای میز مذاکره خواستار می‌شوند.

پاسخ رئیس‌جمهور به اروپا

روحانی در سخنان خود به اروپایی‌ها و بویژه رئیس‌جمهور فرانسه که با طرحی چهار بخشی به واشنگتن رفته بود نیز پاسخ داد و گفت: به برجام یک جمله کم یا اضافه نمی‌شود و اگر اروپا علاقه‌مند به راضی کردن ترامپ است، باید از جیب خودش خرج کند و نمی‌تواند دست در جیب مردم ایران کند.

وی با تاکید بر این‌که برجام یک توافق بین‌المللی بوده که در شورای امنیت ملی تائید شده است، اظهار کرد: برجام یا می‌ماند یا از بین می‌رود اما هیچ تغییری در آن قابل قبول نیست.وی ادامه داد: همان عده‌ای که خواستار تغییراتی در برجام هستند، باید بدانند یا برجام را این‌گونه بپذیرند یا با تمام آن خداحافظی کنند.

روحانی با تاکید بر این‌که مذاکره اروپا با آمریکا در موضوع برجام ربطی به جمهوری اسلامی ایران ندارد، به کشورهای غربی هشدار داد اگر منافع ایران تضمین نشود هیچ توافقی در میان نخواهد بود.

شمخانی: هر توافق جدید اروپا و آمریکا بی‌اعتبار است

اتخاذ چنین مواضعی در مقابل اقدامات جدید آمریکا و اروپا در برجام محدود به رئیس‌جمهور نیست و تقریبا در مجموعه نظام، وحدت نظر بالایی در مورد ضرورت واکنش قاطع به ادامه کارشکنی‌های آمریکا به‌وجود آمده است.

در همین چارچوب، علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان هم که برای شرکت در نشست مسئولان عالی امنیت پنج قاره به روسیه رفته است، گفت: من در این نشست بین‌المللی که نمایندگان عالی بیش از صد کشور از پنج قاره جهان حضور دارند به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌کنم، هر توافقی که اروپا و آمریکا در مورد آینده برجام و آینده برنامه هسته‌ای ایران برای دوره بعد از محدودیت پیش‌بینی شده در برجام در نظر بگیرند از نظر ما بی‌اعتبار و بدون ارزش است.

شمخانی که روز سه‌شنبه، خروج از ان.‌پی.‌تی را به عنوان یکی از گزینه‌های احتمالی ایران برای مقابله با عملکرد آمریکا اعلام کرده بود، افزود: به شما اطمینان می‌دهم به‌طور قطع رویاهای آنها در مورد ایران تعبیر نخواهد شد. گفت‌وگوی مجدد در مورد پایان دوره محدودیت فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران به معنای نابودی برجام است، زیرا لغو محدودیت‌ها و عادی شدن روند برنامه هسته‌ای ایران در چارچوب معاهده، بخش مهمی از تعهد ارائه شده به ایران در توافق‌نامه بین‌المللی برجام است.

ظریف: بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران به معنای خروج از برجام است

وزیر امورخارجه کشورمان هم در گفت‌وگویی با آسوشیتدپرس با بیان این‌که بازگرداندن تحریم‌های آمریکا علیه ایران به معنای خروج از برجام است، به پیامدهای این خروج اشاره کرد و گفت خروج متقابل از برجام و احتمالا خروج از پیمان منع گسترش هسته‌ای از گزینه‌های ایران است.

به گزارش ایرنا، محمدجواد ظریف تاکید کرد: در صورتی که رئیس جمهور آمریکا از برجام خارج شود، ایران دیگر به هیچ یک از تعهدات بین‌المللی خود تحت این توافق مقید نبوده و غنی‌سازی را بسیار فراتر از محدودیت‌هایی که در این توافق مشخص شده، از سر خواهد گرفت.

مسکو: آمریکا و اتحادیه اروپا اجازه اصلاح برجام را ندارند

توافقات اخیر میان آمریکا و اروپا، واکنش روسیه را هم به دنبال داشت و نماینده دائم این کشور در اتحادیه اروپا تصریح کرد که آمریکا و اتحادیه اروپا اجازه اصلاح برجام و اظهارنظر از جانب تمامی اعضای گروه 1+5 را ندارند.

به گزارش فارس، ولادیمیر شیژوف در خصوص گزارشاتی در زمینه رایزنی‌های پشت‌ درهای بسته میان اعضای عضو اتحادیه اروپا و آمریکا در خصوص اصلاح برجام گفت: «اگر تروئیکای اروپایی در خصوص مسئله‌ای با آمریکا به توافق رسیدند، نه همتایان چینی و نه ما کاری با آن نداریم و هیچ‌کس به تروئیکای اروپایی اجازه نداده است که از جانب یک گروه از 6 کشور (1+5) حرف بزند».

موگرینی: برجام دست‌نخورده می‌ماند

البته فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیروز به محض ورود به کنفرانس سوریه در بروکسل گفت که برجام باید حفظ شود. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت بحثی در خصوص مذاکره مجدد بر سر برجام در کار نیست. فدریکا موگرینی درباره اظهارات روز سه‌شنبه، امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه درباره ضرورت رسیدن به توافقی جدید درباره ایران گفت: توافق هسته‌ای ایران دست‌نخورده باقی مانده و همچنان اجرا خواهد شد.

مقابله با هرگونه تغییر

محمدرضا دهشیری/ استاد دانشگاه

با توجه به مواضع و اظهار نظرهای اخیر مکرون و ترامپ درباره تجدید نظر در برجام، جمهوری اسلامی ایران شایسته است که ضمن پافشاری بر مواضع خود مبنی بر لزوم حفظ برجام و عدم پذیرش بازنگری در توافق هسته‌ای مواضع خود را به صورت شفاف به طرف غربی اعلام کند تا مبادا طرف مقابل درصدد تغییر برجام به گونه‌ای برآید که هم فعالیت های موشکی و هم نقش منطقه‌ای ایران را محدود کنند در عین حال همچنان تحریم‌ها علیه ایران باقی بماند.

باید به تبیین دیدگاه‌های خودمان در مورد لزوم فشار اروپا به آمریکا برای عمل به تعهداتش بپردازیم و همچنین تاکید کنیم که برجام نیاز به یک ضمانت جمعی دارد و تمام کشورهای 1+ 5 مکلف به ترغیب یکدیگر برای اجرای دقیق مفاد برجام هستند. بنابراین ایران باید روی مواضع خود در ارتباط با لزوم بهره‌گیری از منافع برجام تاکید کند. در عین حال باید توجه داشته باشیم که هدف اروپا و آمریکا کسب حداکثر امتیاز از ایران و وادار کردن ما به پذیرش شرایط آنها در مورد ادامه فعالیت‌های هسته‌ای ایران پس از 2025 همچنین اعمال محدودیت در فعالیت‌های موشکی و نقش منطقه‌ای ایران هستند، در همین زمینه به نظر می رسد تلاش آنها ایجاد جنگ روانی جهت وادار کردن ایران برای اعطای امتیازات بیشتر است. در عین حال در مقطع فعلی با توجه به سخنان مطرح شده از سوی ترامپ و مکرون به نظر می رسد آمریکا از برجام خارج نخواهد شد اما در تلاش خواهند بود تا از طرق مختلف و اعمال فشار بر ایران، کشورمان را وادار به تجدید نظر در برجام کنند.

خروج از ان.‌پی.‌تی

علی خرم/ کارشناس مسائل بین‌الملل

در صورت خروج آمریکا از برجام قطعا یکی از گزینه‌های پیش روی ایران همان‌طور که آقای ظریف اشاره داشتند خروج از ان.پی.تی یا از سرگیری فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان خواهد بود.

به نظر می‌رسد آمریکا به دنبال ایجاد حالت بلاتکلیفی برای ایران در مورد برجام باشد تا به این ترتیب بازار ایران هم بی‌ثبات شده و نتوانیم از منافع برجام بهره‌مند شویم. در هر صورت باید توجه داشته باشیم که هر انتخاب ما تبعاتی خواهد داشت بنابراین باید دقت زیادی در مورد انتخاب‌هایمان داشته باشیم.

مذاکره مجدد، بی‌معنی است

حسن بهشتی‌پور / کارشناس مسائل بین‌الملل

هیچ فرد عاقلی حاضر نیست با فردی که به تعهدات قبلی خود پایبند نبوده مذاکره کند، بنابراین با توجه به وضعیت فعلی برجام، صحبت کردن در مورد گفت‌وگوی مجدد درباره آن منطقی نیست. البته هنوز تصمیم آمریکا مبنی بر خروج این کشور از برجام مشخص نیست، اما آنچه به نظر می‌رسد این است که این کشور در حال ادامه بازی در جهت کسب امتیازات بیشتر از سوی ایران است. در نهایت در صورت خروج این کشور از برجام، جمهوری اسلامی ایران نیز اقدامی متناسب با آن اتخاذ خواهد کرد و گزینه‌های مطرح شده طی روزهای اخیر، از جمله خروج ایران از توافق هسته‌ای، بالا بردن سطح غنی‌سازی، افزایش تعداد سانتریفیوژها و در مرحله بعد خروج از ان.پی.تی خواهد بود.

فعالیت هسته‌ای با سرعت بیشتر

غلامعلی دهقان/ عضو حزب اعتدال و توسعه

در صورت خروج آمریکا از برجام قطعا ایران حق دارد موضع جدیدی اتخاذ کند و کشوری نمی‌تواند در این زمینه خرده‌ای به ما بگیرد. به همین دلیل گزینه‌های مطرح شده از جمله خروج ایران از توافق هسته‌ای، از سرگیری فعالیت‌های هسته‌ای حتی با سرعت بیشتر از قبل و همچنین خروج از ان.پی.تی قابل تامل است.

در ضمن همان‌طور که مقامات کشورمان تاکید کرده‌اند مذاکره مجددی در مورد برجام نخواهیم داشت و برجام صرفا با همان چارچوب سابق قابل تداوم است.