آنـام؛یک عاشقانه آرام

برای نمونه می‌توان به قصه‌گو بودن کار، تعدد شخصیت‌ها و خرده‌داستان‌ها در کنار داستان اصلی اشاره کرد که به گسترش قصه در عرض کمک شایانی می‌کند. سریال «آنام» به کارگردانی جواد افشار و تهیه‌کنندگی اسماعیل عفیفه از جمله این آثار است که این روزها در حال پخش از شبکه سه سیماست.

داستان بیژن و آرزو

امیرعباس پیام که فیلمنامه آنام را نوشته، زندگی یک زوج جوان را محور قرار داده تا از طریق آن وارد داستان اصلی با محوریت مارال شود. یک سوی ماجرا بیژن قرار دارد که همطبقه آرزو نیست و در شرکت پدر همسر ثروتمندش کار می‌کند. در سمت دیگر آرزویی قرار دارد که باردار است، اما در عین حال با توجه به سابقه قبلی در خانواده خود از مرده به دنیا آمدن فرزندش هراس دارد. در کنار این دو شخصیت‌های دیگری قرار دارند که گاه خرده‌داستان‌های جذابی را شکل می‌دهند. برای مثال می‌توان به برادر بیکار بیژن اشاره کرد که می‌خواهد با خواهر آرزو ازدواج کرده و از این طریق آینده خود را تامین کند! این در حالی است که او دانشگاه نرفته و تفاوت فرهنگی آشکاری با دختر مورد علاقه‌اش دارد. در کنار آن باید به دیگر اعضای خانواده بیژن که وضعیت اقتصادی خوبی نداشته و به دستان او چشم دوخته اند و نمونه آن را در خرید جهیزیه برای خواهر بیژن شاهد بوده‌ایم، اشاره کرد. ورود زنی مرموز به داستان (مارال سلطانی/ماهگل)، برگ برنده پیام در این بخش در مواجهه با مخاطبان است که آنها را به تماشای ادامه کار تشویق می‌کند.

عاشقانه مارال

ملودرام‌های تلویزیونی، بخش مهمی از توان خود را روی داستان‌هایی می‌گذارند که عشق زیربنای آن باشد.کاری که در آنام هم صورت گرفته و عشق به تم اصلی کار بدل شده است. علاقه مارال به پسری جوان در حالی که پسرعمویش سهند هم به مارال علاقه دارد، مثلثی را شکل می‌دهد که اتفاق‌های تلخی را برای مارال رقم می‌زند. در این بخش که تماما در کلیبر آذربایجان تصویربرداری شده، بخوبی از کلیشه‌ها در جهت شکل دادن قصه بهره گرفته شده و رابطه میان شخصیت‌ها از قوام لازم برخوردار است. برای نمونه هم می‌توان به علاقه خالصانه همسر جوان مارال به او و کینه سهند نسبت به مرد جوان اشاره کرد که رنگ و بویی از واقعیت را با خود دارند. کشمکش‌های میان همسر مارال و سهند را می‌توان به عنوان حادثه محرک قسمت‌های اولیه آنام به حساب آورد که در نهایت به یک نقطه عطف مناسب منتهی می‌شود. دستکاری کردن ترمز اتومبیل توسط پسرعموی سهند که در نهایت به افتادن اتومبیل به ته دره منجر می‌شود، نقطه عطف خوبی برای رفتن داستان به فاز جدید است که در عین حال آثار آن در آینده شخصیت‌های اصلی کار نیز به روشنی مشاهده می‌شود.

سهند، مارال و آنام

باردار بودن مارال از همسری که عمرش به دنیا نبوده، اتفاقی کلیدی در فیلمنامه این مجموعه تلویزیونی است که بخش مهمی از فلاش بک‌ها را به خود اختصاص داده است. قرار گرفتن مارال در خانه آنام (مادر سهند) و مراقبت‌های آنام برای سالم به دنیا آوردن فرزندش، داستانکی را به‌وجود می‌آورد که در انتها به ازدواج مارال و سهند پیوند می‌خورد. همچنین به مارال خبر مردن نوزادش را می‌دهند در حالی که واقعیت نداشته و آرزو در خانه زوج دیگری رشد کرده و بزرگ می‌شود. در این بخش است که مارال به عنوان قهرمان داستان بیشترین میزان همذات‌پنداری را در مخاطب برانگیخته و به همان نسبت آنها را از سهند متنفر می‌کند. در این بین نباید براحتی از کنار آنامی گذشت که از یک‌سو با فرزندش کلنجار رفته و سعی در راهنمایی‌اش دارد و از سوی دیگر به مارال هم علاقه‌مند بوده و نگران سرنوشت اوست.

آنام و زمان حال

در زمان حال، یک داستان فرعی خوب و مناسب وجود دارد که مربوط به کارخانه در آستانه ورشکستگی مارال سلطانی است. استخدام بیژن در کارخانه آن هم با حقوق بالا توسط مارال که با نام ماهگل در خانه آرزو و بیژن به عنوان خدمتکار مشغول کار است، ایده نسبتا مناسبی برای رفتن به فضای کارخانه و مشکلات ناشی از سوءمدیریت داماد مارال از یک‌سو و شک بیژن به هویت واقعی ماهگل از سوی دیگر به حساب می‌آید. وضعیت جسمی نا‌بسامان سهند و فاصله گرفتن مارال از او نیز به یکی دیگر از خطوط فرعی فیلمنامه آنام تبدیل شده که مانور زیاد امیرعباس پیام نویسنده فیلمنامه روی آن چندان جالب به نظر نمی‌رسد. بیماری سخت مارال هم دیگر اتفاق مهم این بخش است که مخاطب را در بیم و امید نسبت به سرنوشت وی قرار می‌دهد.

شخصیت‌های جاندار و با هویت

یکی از مهم‌ترین نقاط قوت فیلمنامه آنام، شخصیت‌پردازی مناسب آن است که مکمل فوق‌العاده‌ای برای داستان پرفراز و نشیب آن محسوب می‌شود. در بخش مربوط به گذشته با شخصیت‌هایی روبه‌رو هستیم که بعضا خصوصیاتی تیپیک دارند، اما در بافت قصه جا می‌افتند. برای مثال هم می‌توان به سهند و پسرعمویش اشاره کرد که در قبال تصمیم مارال برای ازدواج با فردی غیر از سهند، واکنشی غیرمنطقی نشان داده و در نهایت هم یک فاجعه را رقم می‌زند. اما مارال از تیپ شدن فاصله گرفته و به شخصیتی محکم و کنشمند تبدیل می‌شود که خود برای ازدواجش تصمیم گرفته و از سنت‌های آشنای قدیمی در این باب عبور می‌کند. در زمان حال هم مارالی را می‌بینیم که همچنان مقتدر بوده و در کسب و کارش بسیار موفق اما برای رسیدن به دختری که سال‌ها از او دریغ شده حاضر به خدمتکاری در خانه او می‌شود. در نقطه مقابل سهند قرار دارد که پس از یک سانحه رانندگی پایش را از دست داده و به لحاظ روحی نیز کاملا بهم ریخته است. سهند در میانسالی تاوان اشتباهات خود در گذشته را می‌دهد و این موضوع را نویسنده فیلمنامه با ظرافتی نسبی به تصویر کشیده است. بیژن و آرزو هم تیپ‌هایی آشنا از زوج‌های جوان خلق شده در سریال‌های تلویزیونی به نظر می‌رسند که مخاطب را اذیت نمی‌کنند.

جواد افشار و چالشی به نام آنام

دو سال پیش، جواد افشار سریال صد قسمتی کیمیا را روی آنتن فرستاد که با اقبال عمومی مواجه شد. وی پس از این تجربه موفق سراغ سریالی رفته که از نظر تعدد شخصیت، داستانک و لوکیشن تا حدود زیادی با کیمیا برابری می‌کند. افشار در بخش‌های مربوط به گذشته بخوبی از فضای زیبای آذربایجان بهره گرفته و قاب‌های درخشانی را خلق کرده، اما در عین حال مقهور فضا و در نتیجه کارت پستالی شدن پلان‌هایش نشده است. او در انتخاب بازیگران هم کار سختی در پیش داشته چرا که تعدد نقش‌ها با دایره نه چندان گسترده بازیگران تلویزیون همخوانی زیادی ندارد. گلچهره سجادیه با توجه به میمیک چهره و نوع بیانش، انتخاب بسیار مناسبی برای نقش مارال/ ماهگل است که کنشمندی، اقتدار و در عین حال شکنندگی و مهر را توامان دارد. شبنم قلی‌خانی هم تناسب زیادی با نقش خود داشته و تا حدود زیادی متقاعدکننده جلوه می‌کند. درست نقطه مقابل مجید واشقانی که در نقش بیژن همان بازی همیشگی خود را ارائه کرده است. سیامک صفری هم در این مجموعه تلویزیونی یک نقطه قوت به حساب می‌آید که سهند میانسال خسته و آشفته را به بهترین شکل ممکن ایفا کرده است.

محمد جلیلوند