ترامپ و انزوای بین‌المللی آمریکا

وقتی در 15 آذر رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد بیت‌المقدس را به عنوان پایتخت رژیم‌صهیونیستی به رسمیت می‌شناسد و دستور فراهم کردن تمهیدات لازم را برای انتقال سفارت از تل آویو به بیت‌المقدس صادر کرد، تصور نمی‌کرد با واکنش‌های مخالفت‌آمیز گسترده‌ای مواجه شود. ترامپ آمریکا را در جایگاه ابرقدرتی می‌دید که بناست به دیگران فرمان دهد. متحدان منطقه‌ای را هم کشورهای نیازمندی می‌شناسد که برای جلب نظر ترامپ تلاش می‌کنند. از این رو در محاسبات ترامپ بعید به نظر می‌رسید مخالفت مهمی بروز کند.

سخنرانی‌ها و لحن غرورآمیز ترامپ که روسای جمهوری قبلی آمریکا را به علت عمل نکردن به مصوبه کنگره برای انتقال سفارت به بیت‌المقدس تخطئه می‌کرد، ناشی از این ارزیابی‌ها بود.

اما مخالفت‌هایی که با تصمیم ترامپ بلافاصله پس از اعلام آن بروز کرد، نشان داد این محاسبات با واقعیت‌های بین‌المللی فاصله زیاد دارد. مخالفت‌ها با تصمیم ترامپ وجوه مختلف انسانی، حقوقی و سیاسی داشت. بنابر این قلمرو گسترده‌ای را تحت پوشش قرار داد و مخالفان تصمیم ترامپ را در سراسر جهان به هم پیوند زد. از لحاظ انسانی اقدام ترامپ، نادیده گرفتن حقوق مسلم ملت فلسطین ارزیابی شد. از نظر حقوقی این تصمیم نقض آشکار قطعنامه‌های شورای امنیت و قوانین بین‌المللی شناخته می‌شود. از نظر سیاسی نیز تصمیم خودسرانه و یکجانبه ترامپ برای انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به بیت المقدس اقدامی امپریالیستی و زورگویانه در محیط بین‌المللی معرفی شد. کشورهای اسلامی نیز این تصمیم ترامپ را اقدامی ضداسلام و جهان اسلام تفسیر کردند.

به این ترتیب اعتراضاتی که به صورت راهپیمایی و تظاهرات در کشورهای مختلف بروز کرد، نشست‌های دولت‌ها بویژه دولت‌های عضو سازمان همکاری‌های اسلامی در ترکیه و کشورهای عضو اتحادیه عرب، حاکی از شکل‌گیری جریانی برای مقابله با تصمیم ترامپ بود. حتی برخی از متحدان منطقه‌ای آمریکا نیز برای مقابله با این تصمیم ترامپ دست به‌کار شدند.

مصر پیش‌نویس قطعنامه‌ای را آماده کرد و برای تصویب به شورای امنیت داد. در پیش‌نویس قطعنامه بدون نام بردن از آمریکا هرگونه تغییر در وضعیت بیت‌المقدس، غیرقانونی و باطل اعلام شد. آمریکا در مواجهه با این پیش نویس در حالی‌که بقیه اعضای شورای امنیت از آن حمایت می‌کردند، از امتیاز وتو استفاده کرد و مانع تصویب آن شد.

پس از وتوی پیش‌نویس قطعنامه در شورای امنیت، کشورهای مخالف تصمیم ترامپ، پیش نویس مذکور را به مجمع عمومی سازمان ملل ارجاع دادند. آمریکا که از امتیاز وتو در مجمع عمومی برخوردار نیست، نگران تصویب قطعنامه شد. بنابر این لب به زبان تهدید گشود. ترامپ و هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل، کشورها را تهدید کردند در صورت دادن رای مثبت به قطعنامه، حمایت‌های مالی آمریکا به آنها قطع خواهد شد. با این تهدید مقامات کاخ سفید سعی کردند مانع تصویب قطعنامه شوند. اما تهدیدها موثر واقع نشد و قطعنامه با 128 رای موافق و 35 رای ممتنع و فقط با 9 رای مخالف به تصویب رسید.

تصویب قطعنامه مجمع عمومی که تلاش برای تغییر وضعیت بیت‌المقدس را محکوم و غیرقانونی اعلام کرده و اقداماتی را که در این جهت صورت می‌گیرد باطل خوانده و خواستار لغو تصمیم ترامپ برای انتقال سفارت از تل‌آویو به بیت‌المقدس شده است، اراده کشورهای جهان را برای مقابله و مخالفت با تصمیم ترامپ به تصویر کشید. این قطعنامه نشان داد برخلاف تصور مقامات آمریکا شرایط جهانی به گونه‌ای نیست که آمریکا بخواهد جهان را به هر سویی که می‌خواهد، بکشاند. این قطعنامه نشان داد آمریکا در مقابل جامعه جهانی قرار دارد. در یک‌سال گذشته این اولین باری نیست که آمریکا و جامعه جهانی رودرروی هم قرار می‌گیرند. قبل از این در خروج آمریکا از معاهده زیست‌محیطی پاریس و موضعگیری کاخ‌سفید در باره برجام نیز همین رویارویی ترسیم شد. به نظر می‌رسد با راهی که ترامپ در پیش گرفته، روز به روز این رویارویی بیشتر هم خواهد شد. تقابلی که نتیجه آن از دست رفتن اعتبار و نفوذ آمریکا و انزوای بین‌المللی این کشور است. نتیجه‌ای که وضعیت را در عرصه بین‌المللی به سود رقبای آمریکا شکل خواهد داد.

دکتر حاکم قاسمی

عضو هیات علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)