شما گواتر دارید!

گواتر به معنای بیماری کم‌کاری یا پرکاری تیروئید نیست، بلکه صرفا به معنای بزرگی ظاهری این غده است. البته در برخی موارد، همزمان با بزرگ شدن سایز، غده تیروئید دچار کم‌کاری و پرکاری می‌شود، ولی در بسیاری موارد این غده به‌رغم بزرگ شدن اندازه، هیچ‌گونه اختلال عملکرد ندارد.

وقتی غده تیروئید بیش از حد بزرگ می‌شود به نوعی جلوی گردن برجسته شده و ممکن است توجه اطرافیان را جلب کند. اولین و مهم‌ترین نکته در مورد گواتر این است که نباید با مشاهده آن مضطرب شد، زیرا عموما خطر چندانی فرد را تهدید نمی‌کند.

یکی از مهم‌ترین دلایل بزرگی تیروئید، کمبود ید است. در بسیاری از نقاط دنیا که دور از دریا هستند به دلیل کمبود ید در خاک، غذاهای گیاهی و حیوانی دارای ید کافی نیستند و به این ترتیب کمبود شدید ید ایجاد می‌شود. در این شرایط غده تیروئید بزرگ شده تا بتواند مقادیر کم ید موجود در غذا را جذب کند. در این حال گاهی غده بسیار بزرگ می‌شود و می‌تواند حتی در تنفس فرد اختلال ایجاد کند.

در سال‌های اخیر با اضافه شدن ید به نمک خوراکی مشکل کمبود ید در بسیاری از مناطق ایران رفع شده است. اکنون نوع دیگری از گواتر به نام هاشیموتو ـ که بر اثر حمله سیستم ایمنی به غده تیروئید است و این غده از سلول‌های سفید خون پر می‌شود ـ شیوع پیدا کرده است. بیماری هاشیموتو که ابتدا در ژاپن شرح داده شد در مناطق غنی از ید مثل کشور ژاپن که غذاهای دریایی بوفور مصرف می‌شود، شیوع بیشتری دارد. در این بیماری به دلایل نامعلومی سلول‌های سیستم ایمنی با حمله به غده تیروئید، باعث کم‌کاری تیروئید و بزرگی آن می‌شوند. این بیماری در مراحل اولیه ممکن است تنها ایجاد گواتر کند و هورمون‌های تیروئید در حد طبیعی باشند، ولی در نهایت موجب کم‌کاری تیروئید می‌شود.

راه دوم بررسی تیروئید، سونوگرافی است. از آنجا که در برخی موارد گواتر ساده نیست (‌‌یعنی بافت تیروئید به صورت یکنواخت افزایش نیافته و تیروئید را بزرگ نکرده است) غده تیروئید دارای گره‌های ریز و درشت است، بعد از معاینه دقیق پزشک، سونوگرافی می‌تواند اندازه و مشخصات گره‌ها را بررسی و به پزشک معالج برای درمان کمک کند.

دکتر رضا کریمی

فوق‌تخصص غدد و متابولیسم