روی گسل شایعه

حدود یک ماه از زلزله کرمانشاه می‌گذرد، اما ترس از زلزله خواب را به چشم خیلی‌ها حرام کرده است، ترس از زلزله همراه با شایعات‌ دهان به دهان می‌چرخد و فضای مجازی نیز به آن دامن می‌زند و از آنها دروغ‌های شاخداری می‌سازد، مثل این‌که این تکان‌ها خبر از فاجعه‌ای بزرگ می‌دهد یا این‌که این زلزله‌ها از قبل قابل پیشگویی بوده است، اما کارشناسان نظر دیگری دارند؛ به گفته آنها زلزله‌های اخیر در غرب، شمال و جنوب کشورمان‌ به یکدیگر ارتباطی ندارد و به نظر نمی‌رسد تا نیم قرن آینده علم بتواند گرهی از پیش‌بینی زلزله باز کند‌.

به گزارش جام‌جم، ‌آن طور که از اطلاعات شبکه زلزله‌نگاری استان کرمانشاه می‌توان نتیجه گرفت‌ تا دو روز پیش‌‌ تعداد پس لرزه‌های به‌وقوع پیوسته پس از زمین لرزه بزرگ 7.3 ریشتری روز 21 آبان کرمانشاه به عدد 1165 مورد رسیده است.

هر چند از مجموع پس‌لرزه‌های ثبت شده تاکنون فقط 45‌مورد، چهار ریشتر یا بیشتر از این قدرت داشته، اما به گفته کارشناسان بزرگای پس‌لرزه‌ها ممکن است تا 6 ریشتر هم برسد.

وقتی زلزله‌ای با بزرگای 7 ریشتر اتفاق می‌افتد، انرژی زیادی در زمین تخلیه می‌شود، اما در صفحات گسلی نقاطی وجود دارد که هنوز نشکسته و به مرور ممکن است این انرژی را خارج کند، بنابراین احتمال پس لرزه بعد از یک زلزله بزرگ قطعی است.

مسعود مجرب، زلزله‌شناس در این باره به جام‌جم می‌گوید:‌ این پس لرزه‌ها با توجه به بزرگای زلزله ممکن است تا چندین ماه یا حتی یک سال هم طول بکشد حتی ممکن است بزرگای این پس لرزه‌ها به 6 ریشتر هم برسد. اگر به لحاظ مکانیسم یعنی نوع رخداد با همان سیستم گسلی همخوانی داشته باشد پس لرزه‌های با بزرگای 6 ریشتر هم پس لرزه خوانده می‌شود.

او درباره پهنه گستردگی پس‌لرزه‌ها می‌افزاید: عمق این زلزله بین 18 تا 22 کیلومتر بوده که این گسل شیب بسیار کمی داشته است به همین دلیل گستردگی این پس لرزه‌ها هم یک منطقه وسیعی را شامل می‌شود و در یک منطقه خاص متمرکز نمی‌شود. این پس لرزه‌ها ممکن است کیلومترها دورتر از محل زلزله اصلی باشد.

فریبرز ناطق الهی، عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی نیز در این باره معتقد است پس لرزه‌ها یکی از اصولی‌ترین و عادی‌ترین مواردی است که بعد از یک زلزله بزرگ رخ می‌دهد.

او به جام‌جم می‌گوید:‌ به نظر می‌رسد خشم اصلی زمین طی زلزله 7.3 ریشتری این منطقه آرام گرفته است. چون برای آن پهنه و گسل، زلزله‌ای به این بزرگی شاید در هر هزار سال رخ بدهد، از این رو مردم آن منطقه بر اساس شواهد علمی باید آرامش داشته باشند چرا که دیگر تصوری نیست زلزله‌ای با این بزرگی یا حتی نزدیک به آن در منطقه رخ بدهد.

زلزله‌ها با یکدیگر ارتباط دارند؟

به گواه آمارهای ارائه شده درآبان امسال 728 زمین‌لرزه نقاط مختلفی از کشور را تحت تاثیرقرارداده که بزرگ‌ترین آن زلزله 7.3 ریشتری روز یکشنبه 21 آبان در کرمانشاه بوده است.

گزارش‌های شبکه لرزه‌نگاری کشور نشان می‌دهد در آبان امسال در مجموع 728 زمین‌لرزه با قدرت بین 2.5 تا 7.3 دهم ریشتر ثبت شده است که از این تعداد 45 زمین‌لرزه معادل 6 درصد بالای چهار ریشتر قدرت داشته است.

همین تعدد زلزله‌ها در یک ماه بود که شایعاتی را به وجود آورد که گسل‌های ایران فعال شده‌اند. گسل‌هایی که بسیاری بر این باور‌ند که مرتبط با یکدیگر است، اما ناطق الهی نظر دیگری دارد.

او تاکید می‌کند: این‌که زلزله غرب کشور را به زلزله‌ای در شمال ایران مرتبط بدانیم غیرعلمی است.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی می‌گوید: در مورد زلزله‌ها دو تئوری وجود دارد، یک عده معتقدند حرکت گسل‌ها شاید باعث فعال شدن گسل دیگری هم بشود و تئوری دیگر بر این مبناست که ارتباطی میان گسل‌ها و فعال شدنشان وجود ندارد، اما باید بگوییم که هیچ‌کدام از این تئوری‌ها ارجح‌تر از یکدیگر نیستند. اما اگر بخواهیم زلزله‌ای در غرب کشور را با زلزله در مرکز یا شمال ایران ارتباط بدهیم در حال حاضر مبنای علمی ندارد.

در هفته گذشته علاوه بر زلزله‌های متعدد و فراوانی که در کرمانشاه و کرمان رخ داد زمین‌لرزه‌‌ در استان گیلان و بوشهر نیز ثبت شد.

مهدی زارع، عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله و مهندسی زلزله هم هیچ ارتباطی بین زلزله‌های ازگله کرمانشاه، دماوند، راور کرمان، دیر بوشهر و لنگرود نمی‌بیند.

او با تاکید بر این‌که نه زلزله ازگله سرپل‌ذهاب قابل پیش‌بینی بوده و نه شخص یا سازمانی آن را پیش‌بینی کرده بود، به ایسنا می‌گوید: هیچ کس نمی‌تواند ارتباط مستقیم میان زلزله روز 21 آبان ازگله استان کرمانشاه و زلزله‌های دماوند کرمان، بوشهر و‌ گیلان را نشان دهد.

ایران روی گسل شایعات

در همان ساعت‌های ابتدایی زلزله غرب کشور موج زیاد شایعات هم به راه افتاد از پیش‌بینی زلزله 8 ریشتری در تهران گرفته تا شایعه غیرطبیعی بودن زلزله غرب کشور.

مسعود مجرب، دکترای زلزله‌شناسی به جام‌جم می‌گوید: شایعاتی مثل این که زلزله کرمانشاه‌ انفجار بوده‌ در میان باور عامه هم منسوخ شده است، چرا که اگر این رخداد طبیعی نباشد براحتی از سوی مجامع بین‌المللی قابل ردیابی است. او می‌گوید زلزله یک فرآیند طبیعی برای زمین است و نمی‌توانیم در این روند خللی وارد کنیم این یک مساله کاملا علمی و طبیعی است.

شایعه دیگری در وانفسای زلزله کرمانشاه مربوط می‌شد به پیش‌‌بینی زلزله! در همان ساعت‌های سخت بحرانی میان کانال‌های مختلف شایعاتی شکل گرفت که این زلزله در سال 2013 توسط سازمان زمین‌شناسی آمریکا پیش‌بینی شده بود. شایعه‌ای که اتفاقا در همان ساعات هم از سوی بسیاری از کارشناسان رد شد.

فریبرز ناطق‌الهی در رابطه با پیش‌بینی زلزله به جام‌جم می‌گوید: ‌هیچ علمی در جهان تا به امروز و با باورم‌ تا نیم قرن آینده ‌نخواهد بود که بتواند زمان زلزله را اعلام کند.

به جای شایعه آماده زلزله باشیم

در سال 2000 محققان ژاپنی برآورد کردند در صورت زلزله‌ای با بزرگی 7 ریشتر در تهران 380 تا 400 هزار نفر جان خود را از دست خواهند داد.

مطالعات دیگری هم در ایران نشان می‌دهد با وقوع زلزله‌ای 6.9 ریشتری در تهران شاهد کشته‌ شدن 250 هزار نفر و تخریب حدود 500 هزار واحد مسکونی خواهیم بود. در این میان چیزی که مشخص است این‌که به جای یافتن راهکاری برای پیشگویی زلزله باید آمادگی مقابله با چنین بحرانی را داشته باشیم.

به گفته فریبرز ناطق‌الهی اصلی را باید بپذیریم و آن این است که ایران یک پهنه لرزه‌خیز است.

با توجه به گفته‌های کارشناسان باید تاکید کرد به‌جای دامن زدن به شایعات باید شرایطی را ایجاد که هنگام وقوع زلزله، شهروندان کمترین آسیب را ببینند در این میان شهروندان، دولتمردان و متخصصان وظیفه دارند که آماده رویارویی با بحران باشند.

میثم اسماعیلی - جامعه