تنفس راحت با فیزیوتراپی ریه

در چنین شرایطی آیا بیمار تنها با مصرف دارو بهبود می‌یابد یا اقدامات درمانی دیگری همچون انجام فیزیوتراپی ریه ضرورت دارد؟

دکتر مهدی شیروی، فیزیوتراپیست در گفت‌وگو با جام‌جم درباره ضرورت و تاثیر انجام فیزیوتراپی ریه برای بازکردن مسیر تنفس به نکات قابل توجهی اشاره می‌کند.

عوامل موثر در بروز بیماری‌های تنفسی

آلودگی هوا، مصرف سیگار، ذرات ریز غبارهای صنعتی (مانند زغال سنگ، آزبست، آهن، تالک و سیلیس)، مواد شیمیایی، عوامل ژنتیک، سابقه قبلی بیماری تنفسی، بیماری‌های قلبی، دیابت، عوامل ژنتیک، چاقی، تغذیه نامناسب، اعتیاد به الکل، سابقه خانوادگی بیماری سل، بیماری هوچکین، ایدز، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، مصرف برخی داروها، تزریق خون، صعود به ارتفاعات بالا یا پرواز در ارتفاعات، بیماری‌های عفونی، بیماری‌های روماتیسمی (مانند آرتریت روماتوئید و اسکلرودرمی)، سکته‌های مغزی (حوادث عروقی مغز) و ضربه مغزی، ضعف ماهیچه‌های تنفسی و مسمومیت با اکسیژن در بروز بیماری‌های تنفسی موثر هستند.

الگوهای تنفسی غیرطبیعی

تنگی نفس، اختلال تنفس طی دم یا بازدم، افزایش یا کاهش سرعت تنفس، سرفه‌های مزمن همراه با خون، خس خس سینه، درد قفسه سینه، اختلال در حرکت قفسه سینه، اختلال در صدای ریوی یا احتمال ایجاد صداهای اضافی، تب خفیف تا شدید، درد شکم، خستگی، اختلال در تعداد ضربان قلب، احساس فشار در پشت جناغ، ارغوانی شدن لب‌ها و انگشتان دست، کبودی ناخن‌ها، کاهش اشتها، کاهش وزن، تب و لرز گویای وجود مشکل در فرآیند تنفس است و در صورت مشاهده چنین وضعیتی حتما باید به پزشک مراجعه شود.

افزایش ظرفیت تنفس با کمک فیزیوتراپی

فیزیوتراپی در بیماران تنفسی شامل اصلاح الگوی تنفسی، تقویت عضلات سیستم تنفسی، تخلیه ترشحات داخل ریه و مجاری تنفسی، همچنین تحریک رفلکس سرفه و آموزش روش‌های تنفسی و تمرینات تنفسی است.

از آنجا که ارتباط تنگاتنگی بین عملکرد متقابل ریه و قلب وجود دارد، بنابراین هنگام انجام فیزیوتراپی وضعیت سلامت و عملکرد قلب نیز حتما باید مورد توجه باشد تا اقدامات بر اساس ظرفیت قلب انجام شود.

عضلاتی برای تنفس

در ریه و قفسه صدری چند گروه عضلانی وجود دارد که بسیار حائز اهمیت هستند و عملکردهای خاصی دارند. مهم‌ترین عضلات تنفسی ما عضله دیافراگم است که قفسه سینه را از حفره شکمی جدا می‌کند. بالای دیافراگم ریه‌ها و قلب و در پایین آن دستگاه گوارش، کبد، طحال و سیستم ادراری قرار دارند.

بسیار جالب است مری، سرخرگ آئورت و بزرگ سیاهرگ زیرین سوراخ‌هایی را به ترتیب در برابر مهره‌های 12، 10 و 8 سینه‌ در پرده دیافراگم ایجاد و از آن عبور می‌کنند.

دیافراگم گنبدی شکل به ترتیب به زایده خنجری، شش دنده تحتانی و غضروف‌های آنها و تنه مهره‌های اول تا سوم کمری متصل است. با توجه به اتصالاتی که به آنها اشاره شد درصورتی که ضربه محکمی به این بخش‌ها وارد شود، امکان قطع تنفس وجود دارد.

نکته قابل توجه دیگر آن که بروز هر گونه اختلال در دیافراگم به دلیل اتصال این عضله به اندام‌های تحتانی، می‌تواند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم باعث ایجاد فشار و درد در ناحیه شکم و کمر فرد شود.

با توجه به نقش دیافراگم در تنفس، هنگام انجام فیزیوتراپی به عملکرد این عضله و اتصالات آن توجه خاصی می‌شود.چرا که فیزیوتراپی ریه می‌تواند برگرداندن عملکرد درست عضله دیافراگم و به تبع آن درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله کمردردها موثر باشد.

کاهش التهاب و درد با کمک فیزیوتراپی ریه

درمان بیماری‌های تنفسی بر اساس میزان حاد یا مزمن بودن و علائمی که به آنها اشاره شد توسط پزشک تعیین می‌شود. ممکن است شرایط فرد به گونه‌ای باشد که پزشک همزمان از چند روش درمانی از جمله ترک سیگار، کنترل عفونت‌ها، دارودرمانی، اکسیژن درمانی، فیزیوتراپی تنفسی، دوری از عوامل خارجی تشدیدکننده بیماری، ‌اسپری‌های استنشاقی و تزریق واکسن‌های آنفلوآنزا و پنوموکوکی استفاده کند.

فیزیوتراپی نه تنها باعث کاهش التهاب و درد ناشی از جراحات ناشی از عمل می‌شود، بلکه می‌تواند روی هر عاملی که حرکت دنده‌ها و عملکرد ریه‌ها را مختل می‌کند، تاثیر بگذارد و در کاهش مشکلات تنفسی فرد اثرگذار باشد. ضمن آن که چسبندگی بافتی ناشی از خطوط عمل را نیز کاهش و درمان می‌کند.

طبیعی شدن بافت‌ها بر اثر افزایش توان حرکت در قفسه سینه (دنده‌ها) باعث کاهش مشکلات تنفسی و بهبود فرد می‌شود.

هرچند فیزیوتراپی ریه صرفا برای درمان بیماری‌های تنفسی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. مبتلایان به بیماری‌های قلبی ـ عروقی که تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند نیز به این درمان نیاز دارند.

عملکرد درست عضلات تنفسی در مواردی در تنظیم فشار شکمی و کنترل دردهای ناحیه کمری بسیار حائز اهمیت است.

گروه‌های سنی نیازمند فیزیوتراپی ریه

نوزادان و سالمندان شایع‌ترین گروه‌های سنی هستند که به فیزیوتراپی ریه نیاز پیدا می‌کنند. نوزادانی که در دوران بارداری مادر به هر دلیلی دچار مشکلات ریوی می‌شوند و عضلات تنفسی آنها بعد از تولد بخوبی کار نمی‌کند، حتما باید تحت فیزیوتراپی ریه قرار بگیرند.

همچنین نوزادانی که به دلیل ابتلا به بیماری قلبی و عفونت‌های تنفسی، ترشحات ریه آنها چسبناک‌تر و ریه با تجمع ترشحات مواجه است، نیازمند استفاده از این روش درمانی هستند.

سالمندان گروه دیگری هستند که عضلات تنفسی به دلیل تغییرات فیزیکی در آنها ضعیف می‌شود و با توجه به ریسک ابتلای این گروه سنی به بیماری‌های ریوی همچون ذات‌الریه و قلبی ـ عروقی استفاده از فیزیوتراپی یکی از روش‌های درمانی مورد نیاز و موثر افراد سالمند است.

اختلال در بافت ریه

عملکرد بافت ریه بعضی اوقات به دلیل تجمع و احتباس ترشحاتی که به صورت نرمال در ریه‌ها وجود دارند، برای تبادل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن با خون دچار اختلال می‌شود. یکی دیگر از کارکردهای فیزیوتراپی تخلیه این ترشحات از بافت ریه است.

سهیلا فلاحی

جام‌جم