تشویق کنید باج ندهید

وقتی شروع به داد و فریاد و بدقلقی می‌کنند، در مهمانی‌ها زمانی که فکر می‌کنند کسی به آنها توجه ندارد برای جلب توجه بیشتر با صدای بلند مامان را صدا ‌زده، دست به وسایل مختلف می‌زنند یا چیزی را به طرف بقیه پرتاپ می‌کنند.

در این هنگام والدین سردرگم می‌مانند باید چگونه رفتار کنند و گاهی فقط برای این‌که اطرافیان کمتر اذیت شوند یا به‌خاطر خستگی‌ها و بی‌حوصلگی‌هایشان به نوعی به کودک باج می‌دهند. باج دادن تاثیر خیلی بدی بر کودکان می‌گذارد و اجازه نمی‌دهد آنها بتدریج با مشکلات دنیای بیرون آشنا شوند. اما چه جایگزینی برای این‌گونه رفتارهای کودکان می‌توان داشت تا خودشان هم به رشد عاطفی بیشتری دست یابند؟ در این خصوص با دکتر زهرا رمضانخانی، روان‌شناس و مشاور گفت‌وگو کرده‌ایم.

انتخاب روش مناسب

هنگامی که شما ناخواسته به رفتار بد کودک خود پاداش می‌دهید آن رفتار تقویت و به احتمال زیاد در آینده هم تکرار می‌شود. اغلب اوقات، والدین پرکار یا پرمشغله از سر خستگی و بی‌حوصلگی ناخواسته به رفتار نامطلوب فرزندشان پاداش می‌دهند که در آینده باعث بروز مشکلاتی برای خود و دیگران می‌شوند.

مثلا ممکن است کودک شما یاد گرفته باشد که می‌تواند رفتن به رختخواب را با غر زدن، گریه کردن و ابراز ناراحتی هیجانی در زمان خوابش به تاخیر بیندازد. آیا هیچ‌گاه پس از این‌که غرزدن‌ها و گریه‌های او غیرقابل تحمل می‌شود در مقابل او تسلیم شده و به او اجازه داده‌اید بیشتر بیدار بماند؟ اگر شما در این موارد خیلی زود تسلیم شده‌اید در واقع ناخواسته او را برای گریه کردن و ابراز ناراحتی هیجانی تشویق کرده‌اید و این‌گونه رفتارهای او به احتمال زیاد باز هم تکرار خواهد شد، بنابراین رفتارهای بد فرزندان‌تان را با تسلیم شدن در برابر آنها تقویت نکنید.

کودکان یک دنده و لجباز

مشاهده گریه و سر و صدا به راه انداختن کودکان اغلب باعث آشفتگی و ناراحتی والدین و دیگر اطرافیان‌شان می‌شود. آنها چون نمی‌دانند چطور باید رفتار کنند در نهایت تسلیم می‌شوند. مثلا در برابر درخواست‌های غیرمنطقی او کوتاه می‌آیند و اجازه می‌دهند مطابق میل خودش رفتار کند. به این ترتیب کودکان لجباز و یکدنده یاد می‌گیرند با لجبازی و ایجاد استرس و ناراحتی برای اطرافیان می‌توان به خواسته خود رسید.

جریمه‌های هدفمند

همان‌قدر که کودک نیاز به تشویق دارد باید بموقع تنبیه هم بشود. با روش‌های تنبیهی ملایم مثل سرزنش کردن، ایجاد پیامدهای طبیعی رفتار منفی، محرومیت زمانمند و هدفمند و... می‌توانید رفتار فرزندتان را مدیریت کنید. نباید از روش‌های تنبیهی شدید مثل تهدیدهای ترس‌آور، فریاد زدن یا تنبیه بدنی استفاده کنید. این شیوه‌ها اغلب بر پیچیدگی مشکلات رفتاری کودک اضافه می‌کند. البته با دادن اختیار به کودکانی که حالت منفی گرایی دارند می‌توان نتیجه بهتری گرفت. به این ترتیب آنها اعتماد به نفس بیشتری به دست می‌آورند. اگر کودک را به هر دلیلی تنبیه کنیم باید به او فرصتی هم بدهیم تا اشتباهش را جبران کند. یکی از جانشین‌های تنبیه هم اظهار نارضایتی است. البته در حدی که از اعتماد به نفس کودک به‌خاطر خطاهایش کم نشود.

تشویق به جای باج دادن

رفتارهای خوب کودک باید با تشویق تقویت و رفتارهای نادرست با تنبیه از شدتش کاسته شود. بنابراین باید بموقع به رفتارهای خوب و بد آنها پاسخ مناسب داد. وقتی کودک رفتار ناشایستی انجام می‌دهد و شما به هر دلیلی مجبور می‌شوید تن به خواسته‌اش بدهید در واقع به او باج می‌دهید و آن رفتار را هم تقویت می‌کنید. فراموش نکنید اگر قرار است کودک به‌خاطر رفتار اشتباهش تنبیه شود به هیچ‌وجه نباید در برابرش کوتاه آمده، دلتان به رحم بیاید یا به درخواستش پاسخ دهید .

برای انجام این کار پدر و مادر هر دو باید با‌هم هماهنگ باشند و هیچ‌کدام نباید کودک را وساطت کنند. مثلا به کودک گفته‌ایم اگر بیش از حد تلویزیون ببیند یا بازی‌های کامپیوتری انجام دهد روز بعد از داشتن آنها محروم خواهد شد، حتما باید سر حرف خود بمانیم و مطابق گفته خودمان عمل کنیم. توجه داشته باشیم کودکان خیلی زود متوجه رفتار ما می‌شوند؛ اگر کوتاه بیاییم، نتوانیم با همدیگر هماهنگ باشیم یا از سر خستگی و بی‌حوصلگی مجبور شویم به آنها باج دهیم دیگر روی حرف‌های ما حساب نمی‌کنند و می‌فهمند از قاطعیت لازم برخوردار نیستیم.

یکتا فراهانی