دربی ایرانی؛ دربی جهانی

به نظر شما چه کسی برای نخستین بار اصطلاح داربی را که بعدها شهرآوردشد برای این بازی و مانند آن در جهان انتخاب کرده است؟ سرخابی‌ها در یکی از حساس‌ترین شهرآوردهای تاریخ به میدان می‌روند که هشتاد و پنجمین رویارویی دو تیم پایتخت است. پرسپولیس چند هفته است برای بالانشینی پیش چشمانش رقیب می‌بیند و استقلال با تغییر کادر فنی به‌دنبال دل کندن از پایین جدول است. این شهرآورد در میان 30 دربی جذاب و کل کل فوتبالدوستان دنیاست. یعنی در کنار اسکاتلند و ال کلاسیکو تا سیسیلی‌ها و سوپر کلاسیکو و... .

کار، کار انگلیسی‌هاست

دربی مانند فوتبال خاستگاهی انگلیسی دارد و شهری است در جنوب دو منطقه داربی شایر و شایرکانتی که در لغت به معنی اسبدوانی و نوعی کلاه نمدی لبه ‌دار است. ورود این اصطلاح به فوتبال هم توسط یکی از دوک‌های انگلیسی سر شرط‌بندی در مسابقه سوارکاری صورت گرفت که مسابقه را به نام داربی شایر برد و اسم مسابقه اسبدوانی را داربی گذاشت. بعضی‌ها هم گفتند دربی از نام یک بازی فوتبال کهن گرفته شده است.

باز هم خاستگاه دربی، بندر لیورپول اعلام شده و رویارویی لیورپول با اورتون که تغییر استادیوم و اختلاف تماشاگران سبب شده است. دربی دو تیم از 120 سال پیش تاکنون در این بندر برگزار شود.

نزاع مذهبی

در خیلی از شهرهای دنیا اختلافات مذهبی در بازی‌های فوتبال متبلور می‌شود مانند دربی شهر گلاسکو میان رنجرز و سلتیک در اسکاتلند. پروتستان‌ها در یک سو و کاتولیک‌های اسکاتلندی در سوی دیگر این داربی قرار دارند. در تیم رنجرز جایی برای کاتولیک‌ها نیست همین‌طور در سلتیک جایی برای پروتستان‌ها وجود ندارد تا دربی گلاسکو یکی از پرتنش‌ترین دربی‌ها در تاریخ باشد. این دربی پربیننده‌ترین برنامه تلویزیونی در اسکاتلند است.

بالای شهر، پایین شهر

میلانی‌ها، تورینی‌ها یا سیسیلی‌ها در داربی‌های بزرگ ایتالیا معروف هستند اما بازی رم با لاتزیو در دربی دلا کاپیتاله حکایت دیگری دارد. رمی‌ها نماینده طبقات کارگر و فرودست و لاتزیو نماینده طبقه متوسط رو به بالای ایتالیا شناخته می‌شوند که در زمان موسولینی با حمایت از فاشیست ها، بیشتر از یک تیم مردمی بودن فاصله گرفته بودند. داربی اینتر و میلان هم از داربی‌های معروف ایتالیا در میلان است.

پرچم گینسی

بوئنوس آیرس در مکتب فوتبال احساسی آمریکای‌جنوبی دربی‌های خود را میان بوکاجونیروز و ریورپلاته برگزار می‌کند که در آرژانتین به سوپر کلاسیکو شهره است. طرفداران بوکا با اندکی اختلاف از طرفداران پلاته بیشتر هستند. دو سال پیش طرفدران ریورپلاته، پرچمی 8 کیلومتری را با حضور 80 هزار هوادار در خیابان‌های بوئنوس آیرس به حرکت درآوردند تا این حرکت خود را در گینس ثبت کنند.

داربی در اعماق تاریخ

بازی‌های بزرگ منطقه‌ای یا کشوری را هم با نام داربی از سایر مسابقات جدا می‌کنند مثل دربی ال کلاسیکو بین رئال مادرید و بارسلونا که بزرگترین دربی دهه‌های اخیر فوتبال دنیا به‌شمار می‌آید. مادریدی‌ها و کاتالان‌ها بر سر تلفظ داربی اسپانیا هم اختلاف نظر دارند . مادریدی‌ها به آن ال‌کلاسیکو و کاتالان‌ها ال‌کلاسیک می‌گویند. بازی رئال و بارسا پربیننده‌ترین رویداد فوتبالی جهان است که در اسپانیا فراتر از یک جدال فوتبالی شناخته می‌شود اما ریشه اختلاف میان اهالی کاتالونیا و کاستیا به اعماق تاریخ اسپانیا بازمی‌گردد و از دوره قرون وسطی تا زمان جنگ داخلی اسپانیا به نوبت اهالی این دو ایالت یکدیگر را به خیانت متهم می‌کنند. کاتالان‌ها همچنان به‌دنبال استقلال از خاک اسپانیا هستند.

رقیب توپچی‌ها

خیلی از دربی‌ها بدون توجه به موقعیت تیم‌ها در جدول بسیار حساس و نفسگیر برگزار می‌شود مانند دربی شمال لندن میان آرسنال و تاتنهام. کوچ توپچی‌ها از ورزشگاه قدیمی‌شان، مانور گراوند، به هایبوری در 1913 دلیل پیدایش این داربی بود؛ ورزشگاهی که فقط 4 مایل با ورزشگاه خانگی تاتنهام فاصله داشت و این دو تیم را به رقبای اصلی هم تبدیل کرد.

تافته جدابافته مونیخی

در جنوب آلمان دربی مونیخی بایرن و مونیخ 1860 همواره مورد توجه است اما بازی بایرن مونیخ و نورنبرگ هم به دربی باواریا مشهور است. مونیخی‌ها خود را تافته جدا بافته فوتبال آلمان می‌دانند. یکی دیگر از دربی‌های چالش‌برانگیز آلمانی‌ها دربی روهر میان شالکه و دورتموند است. ریشه کینه و اختلاف به زمانی بازمی‌گردد که دورتموند نماینده مردم ناراضی منطقه روهر و شالکه تیم وابسته به امپراتوری پروس به حساب می‌آمدند و هنوز اختلافات به جا مانده در طول تاریخ دربی‌ها این دو همشهری را ملتهب می‌کند.

سرخابی‌ها

شهرآورد استقلال و پرسپولیس صرفا ورزشی است و گرایش‌های قومی و سیاسی ندارد اما امروزه در کنار دربی‌های دنیا کل کل سرخابی‌ها شهرت جهانی دارد. دو تیم در 16 فروردین 1347 برای نخستین بار در یک بازی دوستانه به میدان رفتند و بعد از این‌که شاهینی‌ها به پرسپولیس رفتند رقابت این تیم با تاج سابق با حساسیت میان تماشاگران دو تیم همراه شد. سرخابی‌ها 84 بار با هم بازی کردند. 25 برد برای آبی‌ها و 20 برد برای قرمز‌ها ثبت شده و بازی آنها 39 تساوی داشته ‌است. پرگل‌ترین بازی‌ها شهرآوردهای دوازدهم و هشتاد و دوم بود که پرسپولیس به ترتیب (0ـ6) و (2ـ4) موفق به شکست استقلال شد. همچنین 18 شهرآورد با تساوی بدون گل همراه بوده‌است.

محمد رضاپور - روزنامه نگار