ترافیک عرضه‌های اولیه در بازار سهام

روش‌های مختلفی وجود دارد که شرکت می‌تواند برای عرضه عمومی اوراق ‌بهادار خود از آنها استفاده کند که سه روش متداول آن روش ثبت دفتری، عرضه عمومی به روش حراج و عرضه عمومی به ‌قیمت ثابت است که در این میان، انتخاب روش عرضه عمومی بسته به مقررات و عرف هر کشور صورت می‌گیرد.

بر این اساس، صرف‌نظر از مزایا و معایب روش‌های کشف قیمت و عرضه اولیه سهام شرکت‌ها، موضوع مهم و درخور توجه بازار سرمایه، تاثیر عرضه‌های اولیه سهام بر معاملات بورس اوراق بهادار بویژه در دوره رکود و بی‌رمقی بازار سهام است؛ چراکه برخی کارشناسان معتقدند، عرضه اولیه سهام حجم چندانی از معاملات بازار سهام را در بر نمی‌گیرد، اما در شرایطی که سهام شرکت‌های بزرگ و حتی متوسط با اقبال چندانی مواجه نیستند، عرضه‌های اولیه نسبت به حجم روزانه معاملات و میزان سهام شناوری اندک خود، بخشی از ارزش کل معاملات روزانه بورس را به خود اختصاص می‌دهند.

به همین دلیل، عمده معامله‌گران برای نوسان‌گیری کوتاه‌مدت از عرضه‌های اولیه، به فروش سهام شرکت‌های بزرگ و تاثیر‌گذار در پرتفوی خود به هر قیمتی اقدام می‌کنند. با توجه به شرایط رکودی و نامساعد بازار سرمایه، تصمیم بر توقف عرضه‌های اولیه دست‌کم به صورت مقطعی می‌تواند کمک حال بازار باشد.

بهمن ماه سال گذشته با دستور رئیس سازمان بورس عرضه‌های اولیه در بازار سهام متوقف شد، آن هم با این استدلال که عرضه اولیه سهام شرکت‌ها باید با در نظر گرفتن شرایط بازار باشد و با توجه به وضعیت کنونی بورس از یک سو و نیز لزوم جلوگیری از خروج نقدینگی و فروش سهام توسط برخی معامله‌گران برای تامین مالی خرید سهام جدید و همچنین حمایت از سهامداران، فعلا عرضه اولیه‌ای در بازار سهام صورت نخواهد گرفت که البته پس از ماه‌ها وقفه، سرانجام تیرماه امسال قفل عرضه‌های اولیه در بازار سرمایه شکسته شد.

نبایدهای عرضه اولیه

برخی کارشناسان بر این باورند که عرضه‌های اولیه نباید در زمان رکود و کسادی بازار متوقف شود؛ چراکه عرضه‌های اولیه نه‌تنها موجب خروج پول و نقدینگی از بازار و سهام دیگر شرکت‌ها نمی‌شود بلکه این عرضه‌ها همواره با ورود نقدینگی جدید (گاهی هر چند ناچیز و اندک) به بازار سهام همراه بوده و تجربه و تحقیقات صورت گرفته در بورس‌های دنیا نیز این نکته را تایید و بر آن تاکید می‌کند.

از سوی دیگر در شرایط رکودی کنونی بازار سهام که حجم قابل توجهی از نقدینگی در صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت پارک شده است، عرضه‌های اولیه می‌تواند به تکاپوی نقدینگی در سهام منجر شود؛ از این منظر برخی معتقدند تصمیم اخیر سازمان بورس بر زدن قفل بر عرضه‌های اولیه نه تنها دردی از دردهای بازار سهام درمان نمی‌کند بلکه مشکلی بر مشکلات این روزهای بورس افزوده است.

نکته مهم و قابل توجه دیگر در این زمینه، انگیزه و جذابیت قیمتی در عرضه‌های اولیه است، به نحوی که بسیاری از عرضه‌کننده‌های سهام در دنیا با در نظر گرفتن تخفیف در قیمت عرضه اولیه سعی در افزایش مشارکت فعالان بازار و افزایش سهام شناور آن در شرکت خود دارند؛ بنابراین در روزهایی که بورس با کمبود نقدینگی مواجه است و سرمایه‌گذاران انگیزه‌ای برای آوردن نقدینگی خود به بورس ندارند، سهامداران عمده بویژه عرضه‌کنندگان سهام در عرضه‌های اولیه باید به این موضوع توجه کنند که آن چیز که عرضه اولیه را برای سهامداران و خریداران بیش از هر چیز دیگر ازجمله روش مورد استفاده در عرضه اولیه، جذاب و مورد توجه می‌کند، جذابیت قیمت و کسب سود و منفعت است.

محدودیت اطلاعات معامله‌گران

نکته مهم‌تر و البته قابل توجه و تامل برای معامله‌گران بازار سرمایه، مشکلاتی همچون محدودیت اطلاعات مورد نیاز و عدم شفافیت کافی و حضور کمرنگ شرکت‌های تامین سرمایه برای سنجش ارزندگی سهام در عرضه اولیه است که باعث شده، سرمایه‌گذاران بورسی اطمینان چندانی برای تایید صحت و سقم مدارک و مستندات مالی شرکت‌ها در بدو ورود به بازار سرمایه نداشته باشند که به این موارد، باید عدم برقراری عدالت در توزیع سهام شرکت‌ها در عرضه‌های اولیه را اضافه کرد که بسته به شیوه عرضه‌های اولیه متغیر است.

در مجموع باید گفت، این روزها سایه رکود در اقتصاد و بازار سرمایه کشور کماکان ادامه دارد در حالی که قفل عرضه‌های اولیه در بازار سهام شکسته شده و سهامداران درگیر ترافیک عرضه‌های اولیه در بازار سهام هستند.

مهدی حاجی‌وند