منافع ملی ما در توافق روسی ـ آمریکایی
تحولات سیاسی سوریه طی روزهای اخیر، مرکز توجه رسانه‌های گروهی جهان بود. از نگاه تحلیلگران سیاسی، توافق روسیه و آمریکا تحول مهمی در صحنه سیاسی، امنیتی و نظامی سوریه در هفته گذشته بود.
از آنجا که بحران سوریه و وضعیت آرایش سیاسی این کشور در مرحله حل بحران و دوره پس از بحران با امنیت و منافع ملی کشورمان ارتباط نزدیک یافته، بررسی و تحلیل توافق روسی ـ آمریکایی در سوریه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
طبق اخبار منتشر شده، پوتین و ترامپ در حاشیه نشست 20 کشور بزرگ صنعتی در آلمان بر نتایج مذاکرات چندماهه کارشناسان روس، آمریکا و اردن (و نظارت رژیم صهیونیستی) درباره سوریه، مهر تائید زدند.
طبق این توافق، دو طرف بر سر برقراری آتش‌بس در سه منطقه درعا، سویدا و قنیطره واقع در جنوب غربی سوریه توافق کردند.
مقرر است این آتش‌بس از روز یکشنبه به مرحله اجرا درآید و طی یک هفته از شروع آتش‌بس، جزئیات اجرایی و مکانیسم تثبیت آن نیز از سوی دو طرف مورد توافق قرار گیرد.
پوتین در مصاحبه مطبوعاتی خود پس از دیدار با ترامپ، با اشاره به این‌که رویکرد آمریکا درحال حاضر در قبال تحولات سوریه عملگرایانه‌تر شده، این توافق را نتیجه درک بیشتر آمریکا از واقعیات سوریه دانست. در تحلیل این حادثه توجه به نکات زیر ضروری است:
الف: در گذشته اعتقاد بر این بود که دولت آمریکا به‌دلایل متعدد در بحران سوریه دچار سردرگمی شده و فاقد رویکردی روشن است لیکن به‌نظر می‌رسد با روی کار آمدن ترامپ و تقویت نقش نظامیان در ترسیم رویکردهای دولت وی، آمریکا هم‌اکنون از استراتژی روشن‌تری در این صحنه برخوردار است. مقامات آمریکایی جنگ با داعش و محدود ساختن حوزه تحرکات ایران را دو اولویت خود در سوریه و منطقه عنوان کرده‌اند. رفتار آمریکایی‌ها در میدان سوریه نیز اثبات این نگاه است.
ب: سابق بر این توافقات مشابهی بین آمریکا و روسیه صورت گرفته بود، لیکن به‌دلایل متعدد با شکست مواجه شد. اصلی‌ترین علت ناکامی توافقات گذشته را می‌توان عدم اجماع در موسسات داخلی آمریکا و عدم همراهی بازیگران داخلی و منطقه‌ای (بویژه ترکیه) با این توافقات عنوان کرد. لیکن در توافق جدید اجماع داخلی در آمریکا و همراهی طرف‌های درگیر در میدان، احتمال پایدار بودن این توافق را بالا برده است.
ج: در تحلیل این توافق از نگاه جمهوری اسلامی ایران می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:
1ـ به‌طور کلی ناظران سیاسی؛ اهداف عمده آمریکایی‌ها از این توافق را در موارد زیر می‌دانند: محدود کردن نقش و نفوذ ایران در تحولات سوریه، محدود کردن حوزه جغرافیایی تحرکات نیروهای مقاومت، بازگشت تاثیرگذار آمریکا به میدان سوریه، مقابله با نفوذ احتمالی عناصر فراری داعش ناشی از جنگ رقه به‌سمت اردن و عربستان سعودی، ایجاد کمربند امنیتی در مرزهای فلسطین اشغالی با سوریه. این درحالی است که دولت سوریه در صورت التزام طرف آمریکایی نیز با دور کردن خطر تروریست‌ها از سمت جنوب به طرف دمشق و توقف تعرضات مکرر نظامی رژیم صهیونیستی علیه ارتش سوریه، از این توافق بی‌نصیب نمانده است.
2ـ حضور آمریکا در متن این توافق و مشارکت رژیم صهیونیستی به‌عنوان ناظر در آن را باید با دیده شک و تردید ارزیابی کرد. همان‌گونه که در بالا ذکر شد، از اهداف آمریکا در این توافق، ایجاد مناطق امن برای رژیم صهیونیستی و ممانعت از حضور میدانی جریان مقاومت در این مناطق است.
3ـ اما نقطه قابل اعتماد در این توافق، حضور روسیه به‌عنوان یکی از طرف‌های اصلی و عامل اصلی اجرای میدانی آن است. همکاری راهبردی روسیه و جمهوری اسلامی ایران در میدان سوریه فضای اطمینان‌بخشی را برای هر دو طرف ایجاد کرده که بر پایه این اعتماد و نیاز متقابل در صحنه سوریه، حراست و حفاظت از منافع مشترک در هر توافق جانبی ازجمله توافق اخیر روسیه با آمریکا نیز برای ما قابل انتظار است.
4ـ نقطه دوم اطمینان‌بخش در این توافق برای محور مقاومت نیز حضور دولت سوریه در ابعاد اجرای این توافق است. بدون شک بخشی از مشکلاتی که دولت سوریه در طول شش سال جنگ متحمل شده و برای آن هزینه نیز پرداخت کرده است، مواضع مقاومتی این کشور و همراهی آن با محور مقاومت است. بارها پیشنهاد حل و فصل سریع بحران و ماندن بشار اسد در راس حاکمیت سوریه مشروط به دست کشیدن این کشور از مقاومت و قطع رابطه با ایران، به دولتمردان سوریه پیشنهاد شده که مورد موافقت آنان قرار نگرفته است.
5ـ به هر حال به‌منظور حفظ و حراست حداکثری منافع ملی کشورمان در منطقه لازم است با حادثه‌ای که اتفاق افتاده، با حساسیت و دقت بسیار تعامل کرد و در این جهت دستگاه دیپلماسی کشورمان می‌تواند اقدامات زیر را در دستور کار خود داشته باشد:
رایزنی با روسیه و ترکیه با هدف ممانعت از تکرار ناکامی‌های بیشتر در گفت‌وگوهای آستانه و ممانعت از خارج ساختن موضوعات توافق شده در نشست آستانه.
گفت‌وگو با روسیه با هدف تقویت هرچه بیشتر نشست آستانه به‌عنوان مناسب‌ترین چارچوب برای تحقق آتش‌بس‌های مشابه در مناطق مختلف و ممانعت از ایجاد حلقه‌های موازی.
گفت‌وگو با حلقه‌های اصلی محور مقاومت بویژه دولت سوریه، حزب‌الله و جریان‌های مقاومت فلسطینی و سوری با هدف ترسیم رویکردهای آینده.
محمدرضا رئوف‌شیبانی - معاون پیشین وزارت امور خارجه
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
لزوم کامل‌تر شدن حکم قابل تحسین دادگاه لاهه
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
تکرار اتهامات واهی علیه ایران
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
بازی اروپا در پازل اسرائیل | رای شجاعانه دادگاه کیفری بین‌المللی
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
قطعنامه اتحادیه اروپا دست ایران را باز کرد
گفت و گو
در گفتوگوی «جام‌جم» با نماینده ولیفقیه در بنیاد شهید و امور ایثارگران عنوان شد
تعامل با مجلس برای اصلاح قوانین ایثارگران
