رمضان در دیار نخل و دریا

براساس سنت حسنه «آشتی‌کنان» که از رسوم دیرینه بوشهری‌ها محسوب می‌شود، قبل از فرا رسیدن ماه مبارک رمضان با پادرمیانی بزرگان و ریش‌سفیدان فامیل،کدورت بین بستگان و آشنایان فراموش شده و همه با صفای دل به استقبال ماه مبارک و مهمانی خداوند می‏روند.

در گذشته‌های نه چندان دور که رسانه‌هایی مثل رادیو و تلویزیون وجود نداشت یا به این سطح فراگیر نبود، جوانان هر محله عمدتا در گروه‌های پنج تا شش نفره، هرشب موقع سحر با نواختن دمام و خواندن اشعاری دعاگونه، مردم را برای بیدار شدن وخوردن سحری آماده می‌کردند. این آیین سنتی و پرقدمت اکنون تنها در چهار محل معروف بوشهر یا همان محلات قدیمی دهدشتی، کوتی، بهبهانی و شنبدی هنوز به طور سمبلیک اجرا می‌شود. کوبش دمام با خواندن این اشعار همراه است «یاللدان، یاللدان، یاللدان/ علیکم‌السلام یا شهر رمضان/ یا شهر صیام، علیکم‌السلام /خداوندا تو ستاری همه خوابند تو بیداری/ به حق لا اله الا الله همه عالم نگهداری»

سفره افطاری در بوشهر

اما چیدن سفره خوش‌رنگ افطاری که انواع غذاهای سنتی و لذیذ سنتی بوشهر را می‌توان بر سر آن دید، بخشی کوچک از هنر و ذوق زنان خوش ذوق این سامان است. «رنگینک » و «حلوا انگشتی» از پیش غذاهای سنتی و پرطرفدار جنوب است که هنگام افطار زینت بخش سفره‌ها می‌شود. در تهیه این غذاها خرما نقش اساسی دارد .

در نقاطی مثل دشتستان یا جم از خرمای کنجد زده، لورک و خرما ارده برای پیش غذا استفاده بیشتری می‌کنند. «کماچ» که نوعی نان حجیم خوشمزه است و با آرد سفید گندم پخته و با کنجد و شکر تزئین می‌شود، عطر و بویی کم‌نظیر دارد و بسیار مورد توجه روزه‌داران بوده و استقبال زیادی از آن می‌کنند. همچنین «گرده» نان دیگری است که پخت آن در ماه رمضان رواج بیشتری دارد و بیشتر در نقاط روستایی دشتستان پخته می‌شود.

در پانزدهم ماه رمضان یا شب ولادت امام حسن مجتبی(ع) که به «نیمه برات» معروف است در بوشهر، گناوه، دیّر و برازجان و روستاهای آن به یاد مردگان خود خیرات می‏دهند. البته ناگفته نماند مراسم «گلی گشو» که معنایش گشایش در کار و از بین بردن مانع است، در روستاهای مختلف استان بین بچه‌ها مرسوم است .دراین مراسم، در شب « نیمه‌براتی» بچه‌ها با در دست داشتن کیسه و سردادن «گره گشو سرت بشور، با آرد شو» به در منازل رفته و اهالی خانه‌ها هم با گندم برشته، تخم هندوانه بو داده، شکلات و دیگر تنقلات از آنان پذیرایی می‌کنند.

در ایام شهادت مولای متقیان حضرت علی(ع)که همه سیاهپوش شده و در حزن و اندوه سالروز شهادت آن حضرت هستند، در جای جای استان مراسم خاص این ایام برگزار می‌شود. در روستای «دهقاید» دشتستان مراسم تعزیه شهادت حضرت امیر(ع)که قدمتی 200 ساله دارد با شکوه خاصی برگزار می‌شود و جمعیتی بی‌شمار در این مراسم گرد هم می‌آیند. در بوشهر مراسم منحصربه‌فرد سینه‌زنی سنتی با نوحه‌خوانی مداحان در حسینیه و مساجد تاریخی و پرقدمت از شب نوزدهم تا شب بیست و یکم ماه رمضان برگزار می‌شود. همچنین در شب‌های قدر مراسم‌های ویژه این ایام برپا می‌شود. در بندر دیلم نیز در روز بیست و یکم ماه مبارک رمضان،پیکر امام علی(ع) بصورت نمادین تشییع می‌شود.

با رویت هلال ماه شوال و پس از خواندن نماز عید فطر و پرداخت زکات فطریه که در بوشهر به آن «سر روزه» می‌گویند، مردم هر شهر و روستا پس از یک ماه روزه‌داری بر اساس سنتی قدیمی که به «عیدتهلو یا تلخ» موسوم است، به خانواده‌هایی که در فاصله زمانی بین ماه رمضان سال قبل تا سال بعد عزیزان خود را از دست داده‏اند، سرزده و فاتحه قرائت می‌کنند.

علیرضا برازجانی

جام‌جم بوشهر