اصول سیاست خارجی انقلابی

این اصول در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مورد تاکید قرار گرفته است. بطور مشخص مهم‌ترین اصل آن، نفی سبیل است. بر همین مبنا هیچ قدرتی در توافقات و مذاکرات و روابط دیپلماتیک نباید بر جمهوری اسلامی ایران حاکمیت و استیلا پیدا کند.

این اصل اساسی سیاست خارجی ایران و مبنای آن هم برگرفته از قرآن است. تجربیات گذشته ما در قبل از استقرار نظام جمهوری اسلامی حاکی از این است که قدرت های استعماری بر اساس خوی استعمارگری که داشتند درصدد استیلا بر ایران بودند.

با توجه به این تجربه در ابتدای انقلاب هم این اصل مورد تاکید قرار گرفته است که اگر در سیاست خارجی جمهوری اسلامی به همان مبانی قرآنی برگردیم باید هر گونه استیلای خارجی را نفی کنیم.

در چنین صورتی است که کشور می‌تواند با سعادت در عرصه بین الملل حضور خود را حفظ کند. شاهد بودیم که رعایت نکردن اصل عزت در روابط بین الملل باعث شد که در همین روزهای اخیر سران بیش از 40 کشور مسلمان از سوی دونالد ترامپ مورد تحقیر قرار گرفتند و تماشاگر یکی از بزرگ ترین قراردادهای غارت‌کننده خاورمیانه میان عربستان و‌آمریکا بودند.

این رفتار ترامپ نمایانگر همان خوی استکباری است که آمریکایی‌ها دارند. در دیگر سو باید به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران افتخار کرد که هیچگاه اجازه نداد که این نگاه تحقیرآمیز علیه کشورمان شکل بگیرد. نکته دیگر این‌که یکی از موضوعات مهم سیاست خارجی ایران اصل «نه شرقی و نه غربی» است. این اصل گرچه در فضای جنگ سرد شکل گرفت که شرق و غرب در مقابل یکدیگر قرار گرفتند ولی واقعیت قضیه این است که همواره در دنیای امروز، قدرت‌ها زمانی که نگاه تقابل جویانه و هژمونیک نسبت به یکدیگر دارند، جمهوری اسلامی ایران به هر دو طرف ماجرا «نه» گفته است.

در گذشته تاریخی ایران در مواجهه با قدرت‌های بزرگ برخی سیاست موازنه مثبت را مطرح کرده اما اساس سیاست خارجی ما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی«نه» گفتن به دو سوی ماجراست. از یاد نباید برود که موضوعاتی مثل توجه به حکمت، عزت و مصلحت در سیاست خارجی ما برگرفته از اصول اساسی قوانین فرادستی جمهوری اسلامی ایران است.

در چشم انداز 20 ساله به موضوع تعامل سازنده با دنیا اشاره شده است اما در عین حال به این نکته نیز توجه شده است که ایران باید تلاش کند در این چشم انداز به قدرت اول منطقه تبدیل شود. تعامل ایران با کشورهای دیگر باید حالت راهبردی داشته باشد و به‌گونه ای نباشد که به‌صورت تاکتیکی امتیازاتی از ایران گرفته شود اما هیچ گونه رابطه تعاملی با ایران شکل نگیرد.

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه - استاد دانشگاه علامه طباطبایی