حفظ سلامت دندان با فلوراید

داخل دهان و دندان ما میکروب‌هایی وجود دارد که این باکتری‌ها برای تامین انرژی مورد نیاز خود از تجزیه مواد قندی مورد استفاده ما اسید تولید می‌کنند. این اسید باعث پوسیدگی دندان می‌شود. مصرف زیاد مواد قندی بالانس (تعادل) بین تخریب و ترمیم دندان را به هم می‌زند و موجب پوسیدگی و دیگر مشکلات دندانی می‌شود. فلوراید دندان را در مقابل اسید مقاوم می‌کند.

استفاده از فلوراید به چند طریق انجام می‌شود؟

از دوطریق اولی راه سیستمیک است؛ مثلا در برخی کشورها فلوراید به آب اضافه می‌کنند، در برخی کشورها فلوراید را به نمک اضافه می‌کنند و در برخی کشورها آن را به شیر اضافه می‌کنند. در مطب دندانپزشکی فلوراید به صورت قرص و قطره تجویز می‌شود. راه دوم، موضعی است یعنی شخص فلوراید را نمی‌خورد و موضعی استفاده می‌کند که شایع‌ترین، ساده‌ترین و معمولی‌ترین و شاید موثرترین روش موضعی، روش استفاده از خمیردندان‌های حاوی فلوراید است و در کشو ما بیشتر خمیردندان‌ها فلوراید دارند.

آیا استفاده زیاد از خمیردندان حاوی فلوراید باعث زودتر خراب شدن دندان می‌شود؟

اگر کسی زیاد از خمیردندان استفاده و مواد قندی زیادی هم مصرف کند، طبیعی است در او پوسیدگی دندان بیشتر می‌شود .

از چه زمانی استفاده از فلوراید به عنوان بخشی از مراقبت‌های بهداشتی دندان باید شروع شود؟

بیشتر نظرها این است که از زمان رویش اولین دندان از ترکیبات حاوی فلوراید به صورت خمیر دندان استفاده شود، البته در کودکان میزان فلوراید بسیار کمتر است و باید میزان آن به اندازه دانه برنج باشد بخصوص در جاهایی که فلوراید آب آشامیدنی بسیار کم است و میزان شیوع و پوسیدگی زیاد است. بعضی مراجع، شروع فلوراید را به بالای سه سال توصیه می‌کنند. اما تمیز کردن دندان‌ها بعد از اولین رویش دندان (شش ماهگی) باید انجام شود. از سه سالگی به بعد خمیردندان حاوی فلوراید به مقدار کم استفاده می‌شود و کودک نباید آن را قورت بدهد. از شش سالگی به بعد باید خمیردندان حاوی فلوراید استفاده شود. ‌اگر خمیردندان حاوی فلوراید زیر شش سالگی به میزان زیاد استفاده شود، باعث تغییر رنگ دندان کودک می‌شود که به آن فلوروزیس می‌گویند. البته بعد از شش سالگی تغییرات فلوروزیس را نداریم و علتش تکامل ساختمان دندان است.

استفاده از ژل یا وارینش فلوراید چگونه باید باشد؟

برای کسی که مرتب بهداشت دهان و دندان را رعایت می‌کند و پوسیدگی‌های دندان او کنترل شده است دیگر نیازی به ترکیبات حاوی فلوراید ندارد. اما کسی که احتمال پوسیدگی دندان او بالاست با نظر دندانپزشک می‌تواند از ژل یا وارینش فلوراید استفاده کند. وارینش فلوراید را باید بعد از خشک کردن دندان، مثل لاک روی دندان قرار داد. البته با استفاده از یک برس کوچک برخی مربیان مدرسه یا برخی والدین برای این کار آموزش می‌گیرند و آن را انجام می‌دهند. کودک بعد از یکی دو ساعت نباید خوراکی بخورد. برای استفاده از ژل، حتما باید به مطب دندانپزشکی مراجعه کرد. البته مسئولیت مسواک زدن کودکان تا هفت هشت سالگی باید به عهده والدین آنها باشد.

دهانشویه‌های حاوی فلوراید با چه غلظت‌هایی در بازار وجود دارد و چگونه از آنها استفاده می‌شود؟

دو نوع دهانشویه داریم‌. یکی از آنها هفتگی و نوع دیگر روزانه استفاده می‌شود. دهانشویه هفتگی غلظت 2 درصد دارد که 5 سی سی را داخل دهان می‌ریزیم و یک دقیقه کودک آن را در دهان می‌چرخاند و تا نیم ساعت هم نباید خوراکی خورده شود. ما یک دهانشویه روزانه داریم که غلظت آن 5 درصد است و روزانه از آن استفاده می‌شود. نکته مهم این است که دهانشویه حاوی فلوراید نباید قورت داده شود؛ چه در کودکان و چه در بزرگسالان.

دکتر رضا یزدانی

دندانپزشک اجتماعی