باغ وحش ارومیه، در وضعیت اورژانس

این باغ وحش 30 هکتاری به لحاظ وسعت، نقشه و طرح در شمالغرب کشور و حتی کل کشور بی‌نظیر است و حدود صد حیوان از 85 گونه در آن نگهداری می‌شود؛ البته بی‌هیچ اصول و قاعده‌ای، طوری که مارال در کنار شتر، خوک در کنار اردک و گرگ با سگ روزگار را سپری می‌کنند. سرمای هفته‌های گذشته منطقه را هم که به آن اضافه کنید (که البته در طول سال تکرار می‌شود)، شرایطی را رقم می‌زند که شاید بشود عنوان حیوان آزاری را به آن اطلاق کرد؛ امری که تقریبا در بسیاری از باغ وحش‌های کشورمان متاسفانه شاهد آن هستیم. البته اکبرزاده، مدیر باغ وحش ارومیه در گفت‌و‌گویی که با مهر داشته، گرچه می‌کوشد از تلاش خود برای رسیدگی به حیوانات بگوید، اما به طور تلویحی شرایط نامناسب حیوانات را پذیرفته و مسبب و مقصرش را هم مسئولانی می‌داند که هنگام راه‌اندازی مجموعه قول مساعد حمایت به او دادند و حال زیر بار اعطای تسهیلات مورد نیازش نمی‌روند.

آغاز به کار باغ وحش از سال 86

آن‌طور که اکبرزاده می‌گوید: ایده اولیه راه‌اندازی باغ وحش در سال 81 در زمینی به وسعت صد هکتار مطرح شد و در همان سال با همراهی مشاور رئیس‌جمهور وقت از محل طرح طوبی زمینی به وسعت 30 هکتار خریداری شد. پس از یک وقفه از سال 81 تا سال 86 و با مساعدت استانداری، حفاظت محیط زیست، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان و همچنین فرمانداری ارومیه، عملیات اجرایی ساخت باغ وحش کنونی با دریافت 700 میلیون تومان تسهیلات آغاز شد.

وی می‌افزاید: اما این تسهیلات جوابگوی ساخت و تکمیل باغ وحشی با استانداردهای روز که بتواند محیطی جذاب، دیدنی و با تمام امکانات رفاهی گردشگری باشد، نبود و درخواستم برای دریافت تسهیلات مجدد نیز تاکنون بی‌نتیجه مانده است.

اکبرزاده تنها مشکل فعلی مجموعه‌اش را بحث زیباسازی فضای باغ وحش و رسیدگی نکردن به این زیبایی به دلیل سایر هزینه‌ها از جمله هزینه بالای نگهداری و خوراک حیوانات دانسته و تصریح می‌کند که بی‌توجهی مسئولان برای پرداخت تسهیلات و نبود بازدیدکننده به دلایلی همچون شرایط بد اقتصادی مردم یا حتی آسفالت نکردن راه دسترسی به مجموعه توسط راه و شهرسازی و مستقر نشدن اتوبوس برای ایاب و ذهاب بازدیدکنندگان توسط شهرداری و... شرایط ساماندهی به مجموعه باغ وحش را سخت و ناممکن کرده است.

مجوز دارد یا ندارد؟!

مدیر باغ وحش ارومیه گرچه اصرار دارد که تمام حیوانات مجموعه اش، با استفاده از مجوز و تائیدات حفاظت محیط زیست و با نظارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان وارد مجموعه شده‌اند و همه آنها دارای شناسنامه بوده و در صحت کامل قرار دارند، اما امید یوسفی، رئیس اداره نظارت بر حیات وحش حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی معتقد است، حیوانات موجود در باغ وحش ارومیه اکنون وضعیت مناسبی ندارند و از دید محیط زیست استان شرایط نگهداری آنان استاندارد و مساعد نیست.

یوسفی می‌افزاید: باغ وحش ارومیه مجوز بهره‌برداری ندارد و از ابتدا نیز تنها مجوز ساخت داشت، اما به دلیل هزینه و امکانات و تجهیزاتی که در مجموعه تعبیه شد و همچنین در جهت حمایت، مجوز نگهداری حیوانات از سوی حفاظت محیط‌زیست برای آن صادر شد، این در حالی است که بدون مجوز بهره‌داری، نگهداری حیوانات در آن اقدامی غیرقانونی است.

وی با اشاره به بازدید، پایش و نظارت مستمر از مجموعه توسط کارشناسان حفاظت محیط زیست و صدور اخطارهای زیست محیطی به مدیر مجموعه، درخصوص پلمب آن هم می‌گوید: از آنجا که به مجموعه باغ وحش به عنوان یک ظرفیت تفریحی گردشگری در استان نگریسته می‌شود، به جای پلمب مجموعه تلاش داریم تا جای ممکن از آن حمایت کرده تا شاهد تجهیز و توسعه و بهبود شرایط زندگی حیوانات آن باشیم که بر این اساس نیز رایزنی‌های لازم با شهرداری و شورای شهر ارومیه انجام شده که امیدواریم به نتیجه مثبت منتهی شود.

حال همه باغ‌وحش‌ها نامناسب است

البته وضعیت باغ‌وحش نه‌تنها در ارومیه، بلکه در تمام کشورمان نامناسب است، به حدی که از باغ‌وحش‌ها در کشورمان به عنوان اسارتگاه یا کشتارگاه حیات وحش یاد می‌شود، چراکه روزی بیماری در آنها طغیان می‌کند، گهگاهی مسئولان باغ‌وحش و بازدیدکنندگان منجر به آسیب‌رسانی به حیوانات می‌شوند، گاهی همچون باغ‌وحش مشهد، باید سراغ حیوانات را از کوچه و خیابان‌های شهر گرفت و درنهایت اگر حادثه‌ای در کار نباشد، نامناسب بودن محل نگهداری و تغذیه، مرگ تدریجی گونه‌های جانوری را رقم می‌زند.

حوادث زیادی تاکنون در مراکز نگهداری حیات وحش کشور رقم خورده است که از جمله آنها می‌توان به قتل یک گوزن باردار در باغ‌وحش کاسیت خرم‌آباد در فروردین امسال اشاره کرد که برخی مسئولان، بیماری تب برفکی و سنگ‌پراکنی از سوی بازدیدکنندگان را علت مرگ گوزن عنوان کردند. در نمونه‌ای دیگر در اردیبهشت سال 93 عفونت چشم یک قلاده شیر در باغ‌وحش زابل آنقدر جدی گرفته نشد که در نهایت کارشناسان مجبور به تخلیه چشم شیر شدند. نبود سلاح و گلوله بیهوشی نیز از علت‌های تاخیر در درمان شیر بود. در دی 92 نیز خبر مرگ مارالی که از باغ‌وحش درنای ارومیه فرار کرده بود، بار دیگر شرایط نامناسب باغ‌وحش‌های کشور را مطرح کرد. در آبان 92 نیز جدال دو شیری که در قفس نامناسب با فضای محدود نگهداری می‌شدند با مرگ یکی از آنها پایان یافت، نبود سلاح و گلوله بیهوشی و توجه نکردن به فضای محدود قفس سبب این حادثه شد.

دی 89 هم شیوع بیماری مشمشه در باغ‌وحش ارم سبب مرگ یک قلاده ببر سیبری و 14 قلاده شیر این مجموعه شد.

باید دوباره بسازیم

در مجموع حدود 70 مرکز نگهداری حیوانات در کشور وجود دارد که اگر این مراکز بخواهند استانداردهای لازم را رعایت کنند، باید بناهای کنونی را ویران کرده و دوباره شروع به ساخت و ساز کنند. البته به گفته امیرحسین داداشی، رئیس اداره ساماندهی و هماهنگی امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست با سختگیری‌هایی که در یکی دو سال اخیر صورت گرفته، شرایط برخی مراکز نگهداری از حیوانات اندکی بهتر شده، به طوری که اکنون حدود 70درصد این مراکز از محیط زیست مجوز گرفته‌اند.

کارشناسان از سودآور نبودن باغ‌وحش‌ها به عنوان یکی از علل اصلی نامناسب بودن باغ‌وحش‌ها یاد می‌کنند، زیرا این مراکز آن طور که باید نتوانسته‌اند بازدیدکننده جذب کنند و از این راه درآمد مناسبی به دست بیاورند. در اولویت نبودن توجه و رسیدگی به باغ‌وحش‌ها توسط دولت‌ها نیز دومین عامل برای شرایط نامناسب آنها عنوان می‌شود.

فاطمه مرادزاده