سـالمندی در قاب افسردگی

این بیماری در افراد سالمند با توجه به احتمال بروز اتفاقاتی چون مرگ همسر و دیگر عزیزان، از دست دادن شغل و بازنشستگی شایع است تا جایی که به طور معمول از هر صد سالمند، پانزده نفر دچار افسردگی می‌شوند و از این میان، آن دسته از سالمندانی که در خانه سالمندان زندگی می‌کنند، بیشتر گرفتار افسردگی می‌شوند.

توجه داشته باشید، افسردگی در سالمندی با چالش‌هایی روبه‌رو است؛ از جمله این که در بسیاری موارد، این اختلال در پوشش سایر بیماری‌های سالمند پنهان می‌ماند و تشخیص داده نمی‌شود. بسیاری از سالمندان هم افسردگی خود را پنهان می‌کنند. از سوی دیگر، افسردگی می‌تواند ناشی از عوارض دارویی باشد .

دکتر زهرا وهابی، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب، با تاکید بر این که افسردگی در سالمندی طبیعی نیست و باید تشخیص و درمان شود، به جام‌جم می‌گوید: بیماری‌های زمینه‌ای و نیز مصرف داروهای متفاوت در سالمندان موجب شده، تظاهر بیماری و تشخیص و درمان آن متفاوت باشد. در واقع، علائم افسردگی در سالمندان متفاوت است و افراد سالمند از علائم متفاوت و طیف متنوع نشانه‌های این بیماری رنج می‌برند و در ظاهر، گاه نمی‌توان افسردگی را تشخیص داد.

این متخصص می‌افزاید: علت افسردگی در سالمندی، متفاوت و یک مساله چند عاملی است. عوامل متفاوت بیولوژیک، فیزیولوژیک و اجتماعی بر ایجاد افسردگی تاثیر دارد. تحقیقات نشان داده است، سطح پایین انتقال‌دهنده‌های عصبی هورمون نوراپی نفرین که در مغز ترشح می‌شود، مانند سروتونین‌، سابقه فامیلی افسردگی و اتفاقات تلخ زندگی، بر ایجاد افسردگی در سالمندان تاثیر دارد.

افسردگی سالمندان درد دارد

علائم افسردگی در سالمندان می‌تواند به صورت ناراحتی و احساس غم، تحریک‌پذیری، خستگی و گریه بیش از حد، بی‌تابی و کمبود و تخریب تمرکز، تغییر در میزان اشتها و افکار خودکشی، درد بدن و کم تحرکی بروز کند. دکتر وهابی با بیان این مطالب تاکید می‌کند: افسردگی در سالمندان، دردی ایجاد می‌کند که به درمان معمول ضددرد پاسخ نمی‌دهد. علائم افسردگی تحت تاثیر مدت افسردگی درمان نشده و زمینه‌های موجود در زندگی فرد است.

داروهایی که افسردگی می‌آورد

سالمندان به علت ابتلا به بیماری‌های بسیار، داروهای متفاوت مصرف می‌کنند که از عوارض مصرف، افسردگی است.

به گفته این متخصص مغز و اعصاب، مصرف بنزودیازپین‌ها به مدت طولانی می‌تواند موجب افسردگی شود. مصرف پروپرانولول که برای تپش قلب تجویز می‌شود و داروهای مورد استفاده در التهاب معده مانند رانیتیدین و سایمتیدین نیز علائم افسردگی ایجاد می‌کنند. مصرف داروهای مسکن از خانواده بروفن‌ها نیز افسردگی را تشدید می‌کنند. داروهای مورد استفاده در درمان فشار خون و داروی لودوپای استفاده شده در پارکینسون نیز می‌تواند اختلال خلق ایجاد کند.

افسردگی پس از سکته مغزی

به گفته دکتر وهابی، از علل جسمی افسردگی در سالمندان می‌توان به مواردی ازجمله ضایعات و سکته‌های مغزی درگیرکننده نیمکره چپ مغز اشاره کرد. همچنین ممکن است در ابتدای بیماری آلزایمر که فرد متوجه شروع بیماری می‌شود، افسردگی رخ دهد.

بیماری‌های قلبی و سرطان‌ها هم می‌توانند افسردگی ایجاد کنند. مهم ترین سرطان ایجادکننده افسردگی، سرطان پانکراس است. اختلالات تیروئیدی کم‌کاری و پرکاری هم می‌توانند افسردگی ایجاد ‌کنند. کم‌خونی هم گاه خود را به صورت شروع افسردگی نشان می‌دهد.

اگر افسردگی درمان نشود

اگر افسردگی درمان نشود، کیفیت زندگی فرد سالمند تغییر می‌کند و بتدریج بازنشستگی زود رس رخ می‌دهد. همچنین تاثیر افسردگی بر ایجاد و تشدید فراموشی باید مورد توجه قرار گیرد.

این متخصص با تاکید بر این که بعد از تشخیص بیماری افسردگی در سالمند ابتدا باید علل ثانویه افسردگی بررسی شود، می‌افزاید: درمان دارویی، قدم اول کنترل افسردگی است. داروهای شایع سالمندی، گروه داروهای سروتونین، فلوکستین و... است. در موارد شدید، استفاده از الکتروشوک توصیه می‌شود و درمان با داروهای قوی‌تر، قدم بعدی است. همچنین استفاده از نورتریپتین توصیه می‌شود. بعلاوه استفاده از روش‌های روان‌شناسی ازجمله گروه درمانی و سایکوتراپی توصیه می‌شود.

وی با تاکید بر لزوم توجه به عوارض داروهای درمان افسردگی، توضیح می‌دهد: در حین درمان باید به عوارض دارو‌ها توجه شود. استفاده از داروهای سروتونرژیک، عوارضی مانند بی قراری ایجاد می‌کند.

همچنین ممکن است داروها و عوارض شایع که حالت فلاشینگ است، برای بیمار رخ دهد. داروهایی مانند آمی تریپتیاین و نور تریپتین، باعث ایجاد مشکلاتی از جمله اختلال
قلبی ـ عروقی و یبوست می‌شود. گاه در درمان از تثبیت‌کننده‌های خلق مانند سدیم والپرات استفاده می‌شود. در این مورد باید به کارکرد کبد توجه بیشتری شود.

نشانه‌های افسردگی در سالمندان

تغییر خلق و خو: از شایع‌ترین تغییرات خلق و خو در سالمندان افسرده می‌توان به احساس ناآرامی، پوچی، بی‌قراری، تحریک‌پذیری و عدم محبوبیت اشاره کرد. بیمار همچنین ممکن است با غمگینی زیاد، اضطراب، خشم یا بی‌احساسی (فقدان هیجان) روبه‌رو شود.

نبود حس لذت: کاهش یا از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی که قبلا برای بیمار لذتبخش بوده است مانند خوردن، کار، رابطه جنسی، دوستان، سرگرمی و تفریحات.

تغییر عمده در اشتها یا وزن: سالمند ممکن است بر اثر افسردگی با کاهش یا افزایش شدید اشتها و کاهش یا افزایش شدید وزن روبه‌رو شود.

تغییر در الگوی خواب: سالمند ممکن است زیاد بخوابد (خواب زدگی) یا بر عکس، دچار کم‌خوابی شود.

احساس بی‌ارزش بودن: بیمار ممکن است احساس بی‌ارزش بودن، سرزنش یا احساس فزاینده گناه کند.

خستگی و از دست دادن انرژی

کاهش تمرکز: بیمار ممکن است با کاهش توانایی در تفکر و تمرکز روبه‌رو شود.

افکار مربوط به مرگ: سالمند ممکن است افکار تکرارشونده درباره مرگ یا حتی آرزوی مرگ داشته باشد.

چرا سالمندان افسرده می‌شوند؟

عوامل موثر در ایجاد افسردگی سالمندان شامل موارد زیر است:

محدود شدن تحرک و منزوی شدن سالمند

افزایش موربیدیتی (سندرم‌های شایع سالمندی)

بازنشستگی

افزایش بار مالی

افزایش گرایش به سوء مصرف مواد

بیماری و مرگ اطرافیان و نیز طلاق یا ترک همسر

پونه شیرازی
جام‌جم