خفگی در 6 ساعت

هر ساله آمارهای متعددی از بیمارستان‌های سطح کشور انتشار می‌یابد که تاکیدی بر شیوع بالای سالانه این مسمومیت دارد. مسمومیتی که ناشی از مصرف ناقص سوخت‌های فسیلی مانند ذغال، نفت، گازوئیل، بنزین و گاز شهری است.

منواکسید کربن گازی است بی‌رنگ، بی‌بو که براحتی منتشر می‌شود. این گاز از طریق تنفس وارد ریه‌ها شده و به جریان خون رسیده و به گلبول‌های قرمز متصل می‌شود. از طرفی اکسیژن نیز در خون و متصل به گلبول‎های قرمز انتقال می‌یابد.

زمانی که منواکسید کربن به گلبول قرمز متصل می‌شود دیگر توانایی حمل اکسیژن را از دست می‌دهد، خود به‌ خود اکسیژن اندکی به‌صورت محلول در خون در جریان می‌افتد و بخش اصلی اکسیژن که ذخیره روی گلبول قرمز است کاهش می‌یابد. مصرف اکسیژن آزاد در خون باعث کمبود اکسیژن ناشی از عدم وجود ذخیره آن روی گلبول قرمز است.

برای پخش گاز در سراسر بدن به حدود 4 تا 6 ساعت زمان نیاز است؛ همان مدت زمانی که ما در خواب هستیم و گاز سمی در حال پخش در هوای اتاق است. مسمومیت در کودکان سریع‌تر بروز کرده اما در افراد مسن عوارض عصبی بیشتری را بجا می‌گذارد. جنین مادران بارداری که با این گاز مسموم می‌شوند نیز دچار مسمومیت با منواکسید کربن می‌شوند.

علایم مسمومیت متنوع است. شایع‌ترین علایم شامل سردرد، احساس گیجی، تهوع، استفراغ، درد شکم و اسهال می‌شود. عموماً بیماران با تشخیص ابتلا به عفونت‌های ویروسی یا مسمومیت غذایی مرخص می‌شوند. باید دقت داشت که این بیماران تب نداشته و دسته جمعی مبتلا می‌شوند.

اغلب آزمایشگاه‌های بیمارستانی و غیر بیمارستانی توانایی شناسایی را ندارند یا دسترسی به آن مقدور نیست. در صورتی که شرایط مصدوم به احتمال مسمومیت با منواکسید کربن دلالت دارد باید سریعاً و بدون معطلی برای تشخیص از محیط آلوده خارج شده و به بیمارستان منتقل شود.

درمان اصلی در بیمارستان با تجویز اکسیژن با غلظت بالا شروع می‌شود. بسیاری از بیماران، نیازمند اکسیژن با فشار بالا هستند که تعداد محدودی از مراکز درمانی دسترسی به آن دارند.

متأسفانه تعدادی از مصدومین مسمومیت با منواکسید کربن دچار عوارض تأخیری می‌شوند. از دست رفتن حافظه، اختلال شخصیتی، پرخاشگری و بی‌قراری و حتی کوری در این رابطه گزارش شده است. با وجود تحقیقات فراوان افراد در معرض خطر چنین عوارضی مشخص نیستند. اما مسلم است که هر چه علایم اولیه شدیدتر باشد خطر بروز عوارض بیشتر است.

به امید آن‌که امسال سال کم خطری برای مسمومیت با منواکسیدکربن باشد.

دکتر بهروز هاشمی - متخصص طب اورژانس فلوشیپ مسمومیت