شاهین و بالابان بومی ایران در خطر انقراض

بالابان(Saker Falcon) نیز بزرگ‌ترین شاهین در ایران است. این پرنده در مناطق کوهستانی غرب، شمال‌غربی و شمال شرقی کشور و همچنین نواحی مرکزی ایران در زیستگاه‌های کوهستانی و بیابانی زندگی می‌کند. مقاومت پر و بال این پرنده در برابر ضربات شکار، چنگال‌های نیرومند، درنده‌خویی و سماجت این پرنده در شکار، توانایی شکار پرندگان تا اندازه هوبره و جوندگان تا اندازه خرگوش را به این پرنده شکاری می‌دهد. بالابان دارای دو جمعیت بومی و مهاجر در ایران است که بالابان‌های مهاجر هرساله در اوایل پاییز برای زمستان گذرانی از کشورهای شمالی وارد ایران می‌شوند و تا شمال آفریقا و کشورهای عربی مهاجرت می‌کنند.

اما اکنون شاهین و بالابان بومی ایران در خطر انقراض قرار دارند که هشداری مهم محسوب می‌شود. با نگاه به بعضی از عوامل مهم در کاهش جمعیت این پرندگان می‌توان جلوی انقراض کامل آن را گرفت. مهم‌ترین این عوامل عبارتند از:

1ـ صید و زنده‌گیری و قاچاق این پرندگان به کشورهای حاشیه خلیج فارس. بخصوص در سال‌های اخیر زنده‌گیری پرندگان بالغ و زادآور بومی نقش بسیار مهمی در کاهش جمعیت این پرندگان داشته است.

2ـ کشته شدن توسط اسلحه، مسموم شدن با سم، تخریب لانه‌ها و کشته شدن جوجه‌ها توسط دوستداران کبوترهای خانگی. زیرا این شاهین‌ها در مناطق روستایی و شهری اقدام به شکار کبوترهای خانگی می‌کنند.

3ـ برداشتن جوجه‌ها از لانه توسط صیادان یا علاقه‌مندان به نگهداری پرندگان شکاری. باید توجه داشت که جوجه‌ها پرواز، شکار و ترس از خطر را در طول دوماه پس از پریدن از لانه از والدین یاد می‌گیرند و جوجه‌هایی که از لانه برداشته شوند، قادر به بازگشت به طبیعت نیستند.

4ـ تخریب زیستگاه‌ها و خشکسالی‌های پی در پی با کاهش جمعیت جوندگان و پرندگان قابل شکار در زیستگاه‌های این پرندگان.

5 ـ عدم آموزش و فرهنگ‌سازی در بین جوامع محلی و عموم مردم در اهمیت و نقش پرندگان شکاری در طبیعت.

6 ـ نبود اطلاعات آماری، کار میدانی و پروژهای تحقیقاتی و حفاظتی به‌طور گسترده و روش‌های نوین در مناطق زیست این پرندگان.

7ـ عدم وجود مراکز نگهداری و بازپروری و درمانی مجهز در استان‌های مختلف کشور، جهت درمان و نگهداری پرندگان آسیب دیده و دچار سانحه شده.

8 ـ نگهداری غیراصولی و بدون وسایل اختصاصی و درمان‌های خودسرانه و بدون مشاوره با دامپزشک توسط مردم علاقه‌مند که باعث می‌شود این پرندگان زیبا دیگر قابل رهاسازی و بازگشت به طبیعت نباشند.

9ـ عدم وجود انجمن‌های حفاظتی تخصصی، آگاه و آشنا به اکولوژی و تحقیقات میدانی و روش‌های علمی و حفاظتی مدرن در رابطه با این پرندگان.

دکتر رضا کیامرزی

پژوهشگر حیات وحش