قصه ترامپ و برجام

همین مواضع باعث شده تا بسیاری از کشورها که برجام بر منافع آنها تاثیر دارد و در به ثمر رسیدن آن نقش داشتند با حساسیت این موضوع را پیگیری کنند و در رایزنی‌های خود به آینده این توافق بپردازند.

از جمله این رایزنی‌ها می‌توان به گفت‌وگوی تلفنی رئیس‌جمهور فرانسه و رئیس‌جمهور منتخب آمریکا درباره توافق هسته‌ای با ایران اشاره کرد.

به گزارش پرس تی‌وی، دونالد ترامپ تماس‌های بین‌المللی خود را شروع کرده و در اولین تماس تلفنی به‌ عنوان رئیس‌جمهور منتخب آمریکا با فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهور فرانسه، درباره برخی مسائل منطقه‌ای و جهانی از جمله توافق هسته‌ای با ایران گفت‌وگو کرد.

وزیران خارجه اتحادیه اروپا هم قرار است امشب برای بررسی مواضع دولت جدید آمریکا در قبال پرونده هسته‌ای ایران تشکیل جلسه ‌دهند.

همزمان مارک تونر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا با اشاره به مواضع ترامپ درباره برجام اعلام کرده چیزی نمی‌تواند مانع از خروج دولت آینده آمریکا از توافق هسته‌ای شود، چرا که از نظر حقوقی الزام‌آور نیست. وی البته گفته که این اقدام عواقب وخیمی دارد از جمله این‌که ایران اقدامات برای تولید سلاح هسته‌ای را از سر خواهد گرفت.

این البته ادعای سخنگوی وزارت خارجه آمریکاست، زیرا جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام کرده هرگز به دنبال سلاح هسته‌ای نبوده و نیست، اما به نظر می‌رسد این اظهارنظر مارک تونر مبنی بر این‌که خروج آمریکا از برجام، عواقب وخیمی دارد اظهارنظر درستی است.

لطمه بیشتر به موقعیت آمریکا با نقض برجام

دکتر علی بیگدلی، کارشناس مسائل بین‌الملل در همین ارتباط در گفت‌و‌گو با جام‌جم درباره موانع پیش‌روی آمریکا برای نقض احتمالی برجام گفت: تبعات نقض احتمالی برجام برای آمریکا بسیار زیاد خواهد بود.

بیگدلی با بیان این‌که ترامپ به تمام آمریکایی‌ها اعلام کرده است که پرستیژ و موقعیت آمریکا لطمه خورده است و وی به دنبال بازگرداندن آن به آمریکاست، افزود:‌ بنابراین با توجه به این اظهارات و اهمیت داشتن اعتبار آمریکا برای ترامپ، دور از ذهن است که اقدام به نقض برجام کند.

‌وی با اشاره به این‌که نقض برجام از سوی آمریکا موجب تمسخر بنیان سیاسی آمریکا از سوی دوستان نزدیک این کشور نیز خواهد شد، تصریح کرد: در صورت نقض برجام کشورهای اروپایی و حتی متحدان خاورمیانه‌ای آمریکا نیز اعتمادی به این کشور نخواهند داشت.

بیگدلی افزود: از نظر برخی کشورها نقض برجام به‌رغم این‌که رئیس‌جمهور قبلی این کشور آن را امضا کرده بود، در شأن و جایگاه کشوری در سطح آمریکا نیست.

این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: دلیل مهم دیگر که آمریکا را در نقض برجام دچار محدودیت می‌کند، این است که با نادیده گرفتن برجام از سوی آمریکا، جمهوری اسلامی ایران با شدت بیشتری به غنی‌سازی و فعالیت‌های هسته‌ای خود خواهد پرداخت.

نابرابری در حقوق بین‌الملل

بحث دیگری که به نظر می‌رسد می‌تواند مانعی برای خروج آمریکا از برجام باشد مباحث حقوق بین‌المللی است، چرا که برجام در قالب یک قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل تائید شده است و خروج از آن بدون تبعات نیست.

رئیس‌جمهور در جلسه اخیر هیات دولت با اشاره به همین موضوع اظهار کرد: هوشمندی ایران در توافق هسته‌ای این بود که برجام را نه به‌عنوان توافق با یک کشور یا یک دولت بلکه به‌عنوان یک قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل تثبیت کرد که با تصمیم یک دولت قابل تغییر نیست.

البته آمریکا با توجه به روحیات برتری‌جویانه‌اش بعید است که به قطعنامه شورای امنیت هم پایبند بماند و این موضوعی است که در اظهارات سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز مشهود است؛ جایی که می‌گوید برجام از نظر حقوقی الزام‌آور نیست و هرکدام از طرف‌های توافق هسته‌ای می‌توانند از آن خارج شوند.

دکتر خیرالله پروین، حقوقدان و استاد دانشگاه در همین زمینه به جام‌جم می‌گوید: با توجه به این‌که برجام سند بین‌المللی و مستند به قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل است، معمولا طرف‌های متعهد یعنی ایران و 1+5 متعهد به اجرای آن هستند.

وی در عین حال تصریح کرد: واقعیتی از گذشته و در حال وجود دارد و آن این است که آمریکا عضو دائم شورای امنیت و برخوردار از حق وتوست و در گذشته و‌ آینده نیز می‌تواند به گونه‌ای در شورای امنیت اقدام کند که هر زمان اراده کند این سند را نقض کند؛ بر همین اساس از ابتدا هم امیدی به پایبندی آمریکا به برجام نبود. پروین گفت: با توجه به نابرابری در حقوق بین‌الملل نمی‌توان چندان به پایبندی آمریکا امیدوار بود. به‌رغم این‌که تمام کشورها به موجب منشور ملل متحد متعهد به دخالت نکردن در امور کشورها هستند، اما شاهد نابرابری یعنی برخورداری از حق وتو از سوی برخی کشورها هستیم که می‌توانند هر اراده‌ای را در جهان اعمال کنند.

مواضع غیررسمی نیازمند واکنش‌های غیررسمی

سیدرسول موسوی، کارشناس مسائل بین‌الملل هم با بیان این‌که مکتبی در آمریکا معتقد است که حقوق آمریکایی بالاتر از هر پیمان و معاهده بین‌المللی است، به جام‌جم گفت: عده‌ای در آمریکا به این مکتب معتقدند و این‌که عنوان می‌شود هیچ مانعی نمی‌تواند جلوی خروج آمریکا از برجام را بگیرد از این منظر است.

وی با بیان این‌که برجام، توافقی چندجانبه است که در مسیر تصویب از شورای امنیت سازمان ملل هم گذشته است، افزود: افرادی هم در آمریکا معتقدند توافقات بین‌المللی بالاتر از مسائل حقوقی داخلی آمریکا هستند و پیروان این مکتب معتقدند آمریکا نمی‌تواند از برجام خارج شود، بنابراین نوع رویکرد به مباحث حقوقی در این زمینه بسیار تعیین‌کننده است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در عین حال با بیان این‌که ترامپ هنوز وارد کاخ سفید نشده تاکید کرد: تا زمانی که ترامپ به صورت رسمی، ریاست‌جمهوری را به‌عهده نگیرد و از طریق ساختارها و مکانیسم‌های آمریکا وارد بحث نشود، حرف‌های او اعتبار حقوقی و قانونی ندارد.

وی با تاکید بر این‌که باید مراقب باشیم در مقابل مواضع غیررسمی، موضع رسمی نگیریم، اظهار کرد: اکثر مطالبی که در حال حاضر مطرح می‌شود، مسائلی غیررسمی است که برای اثرگذاری بر مواضع رسمی دولت آمریکا در آینده مطرح می‌شود، بنابراین باید بشدت دقت کنیم که چه کسی چه مطلبی را بیان می‌کند و نسبت به مواضع غیررسمی، موضعگیری رسمی نداشته باشیم.

خروج آمریکا از برجام عاقلانه نیست

با وجود همه اینها، حتی دوستان و طرفداران سیاست‌های آمریکا نیز در تحلیل‌های خود تاکید می‌کنند که خروج آمریکا از برجام عاقلانه نیست و مضراتی که برای آمریکا دارد به منافعش نمی‌ارزد.

بر همین اساس یک اندیشکده آمریکایی با تاکید بر این‌که خروج آمریکا از برجام، «عاقلانه» نیست، تاکید کرده است که دولت دونالد ترامپ باید ایران را به خروج از توافق هسته‌ای مجبور کند.

به گزارش فارس، امریکن اینترپرایز در تحلیل خود با بیان این‌که اگر ترامپ خواهان خروج از توافق باشد، این موضوع به ایرانی‌ها یک ذره هم آسیب نخواهد زد، نوشت: «هر چند توافق برجام دچار نقص است، ترامپ باید صرفا آن را اجرا کند و در ابتدا نگرانی‌اش را به منافع آمریکا معطوف کند و نه این‌که تسلیم منافع ایران شود.»

نویسنده این گزارش افزوده است: ترامپ می‌تواند توافق را با چنان انعطافی تفسیر کند که ایران را به خروج از توافق وادار و مجبور کند.

این همان موضوعی است که برخی تحلیلگران داخلی نیز پیش از این به آن اشاره و پیش‌بینی کرده‌اند که ترامپ از برجام خارج نخواهد شد، بلکه تلاش خواهد کرد با استفاده از همان ظرفیت‌هایی که در این توافق وجود دارد به فشارها علیه ایران بیفزاید.

البته قطعا مسئولان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نیز چنین احتمالاتی را پیش بینی کرده‌اند و در قبال اقدامات آمریکا، مواضع لازم را اتخاذ خواهند کرد.