محرم در خراسان شمالی

گاهی با پیشرفت جوامع برخی آداب و سنن با تغییر مواجه شده و بعضا کمرنگ می‌شود، اما آنچه در این دیار هرگز تب و تاب و اشتیاق در آن از شور نمی‌افتد، محرم است و یاد حسین(ع). هلیم، آبگوشت و قیمه غذای نذر محرم و صفر است که از روز اول محرم طبخ می‌شود و به برکت نام امام حسین(ع) در هر کوی و برزن بوی آن شامه را می‌نوازد و نیازمندان را اطعام می‌کند. هلیم که از گوشت، حبوبات و گندم طبخ می‌شود و مواد آن از نذورات تهیه می‌شود، پس از آماده کردن و تمیز کردن گوشت، حبوبات و گندم، گندم آن ساعت‌ها کوبیده می‌شود که در اصطلاح به آن چُمِّه‌زنی می‌گویند. چُمِه‌زنی سخت‌ترین مرحله پخت هلیم است که نیاز به انرژی زیادی دارد و ساعت‌ها به طول می‌انجامد، اما مردم مشتاقانه برای چمِّه‌زنی صف می‌ایستند و با عشق، سختی آن را به جان می‌خرند.

نخل‌گردانی و علم‌بندی، از دیگر رسوماتی است که در این استان انجام می‌شود.

روز اول محرم مردم در مساجد گردهم می‌آیند و علم‌ها را که چوبی و فلزی است با پارچه‌های سبز و سیاه، سبز؛ به نشان از سادات و سیاه؛ نماد عزاداری به علم می‌بندند.

علم‌بندی در دهه نخست محرم و روزهای تاسوعا و عاشورا انجام می‌شود که طی آن مراسم مردان و زنان، پیر و جوان و کودک با مدیحه‌سرایی و سینه‌زنی و زنجیرزنی پشت علم به راه می‌افتند و در غم سالار شهیدان بر سر و سینه می‌زنند.

نخل‌گردانی 200 ساله

همچنین نخل‌گردانی آیین مخصوص جاجرمی‌های خراسان شمالی است که قدمتی 200 ساله دارد.

این مراسم که از دیرباز وجود داشته و نسل به نسل در بین پدران و اجداد مردم این دیار چرخیده است، هرساله در ظهر و غروب عاشورا برگزار می‌شود. نخل به منزله تابوت امام حسین(ع) است که از چارچوب‌هایی به شکل خیمه ساخته شده و با پارچه‌های سبز و مشکی و کلاهخود و شمایل معصومین(ع) تزئین شده است که توسط هیات‌های عزاداری شهرستان در روز عاشورا به حرکت درآورده می‌شود.

عزاداران جاجرمی نخل را به سمت میدان حسینیه این شهر حمل می‌کنند و چون در گذشته برای تزئین تابوت از برگ‌های درخت خرما استفاده می‌شد، این مراسم نیز با نام «نخل‌گردانی» جاودانه شده است.

«شبیه‌خوانی» نیز از دیگر سنت‌هایی است که ظهر عاشورا در شهرستان‌ها و روستاهای این استان اجرا می‌شود. طی این مراسم به صورت نمادین صحنه‌هایی از عاشورا و مظلومیت امام شهیدان به تصویر کشیده شده و روایت می‌شود.

علاوه بر رسوماتی که گفته شد آنچه نظر را جلب می‌کند وجود ترکمن‌ها و برادران اهل تسنن است که در این استان زندگی می‌کنند که اکثر آنها به زبان ترکمنی تکلم می‌کنند.

پیروان اهل سنت خراسان شمالی در این ایام برای نوه رسول خدا به سوگ می‌نشینند و در ظهر عاشورا بعد از نماز ظهر با پختن نان «چوزمه» از عزاداران امام حسین(ع) پذیرایی می‌کنند. آنها بر این باورند که هرکه حرمت امام حسین(ع) را بشکند، شقاوت و تیره‌بختی بر زندگی او سایه می‌افکند.

مهسا طهماسبی

جام‌جم خراسان شمالی