«ناصرخسروی آنلاین»، بحران تازه بازار دارو

افزایش روزافزون داروخانه‌های اینترنتی در کشور ما زنگ هشدار جدی برای سلامت جامعه است؛ بویژه در شرایطی که خیلی از شهروندان، حتی برای خرید داروهای تخصصی به این داروخانه‌های اینترنتی اعتماد می‌کنند. با ورود شبکه‌های اجتماعی و فعالیت گسترده انبوه کانال‌ها و صفحات مجازی، حالا فقط با یک کلیک می‌شود دارو را در اینترنت خریداری کرد و حتی بسته دارویی را به صورت پست سفارشی در منزل تحویل گرفت.

هیچ آمار رسمی و دقیقی از تعداد این داروخانه‌های اینترنتی در دست نیست، اما با یک جست و جوی ساده در اینترنت یا شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر تلفن همراه می‌شود انبوهی از کانال‌ها و صفحات مجازی فروش دارو را پیدا کرد که برای کسب درآمد نامشروع، حاضرند سلامت مردم را قربانی کنند.

صاحبان داروخانه‌های اینترنتی، داروساز نیستند

این که فکر کنیم چون داروخانه‌های اینترنتی، همان داروهای معمول در داروخانه‌ها را به فروش می‌رسانند، مشکلی برای سلامت انسان ایجاد نمی‌شود، تصور ساده‌انگارانه‌ای است که می‌تواند وضعیت بیمار را وخیم‌تر کند. دکتر حمید خیری، مدیر روابط عمومی انجمن داروسازان ایران در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: اغلب داروهایی که در فضای مجازی یا ماهواره به فروش می‌رسند، داروهای قاچاق و تقلبی هستند. اصلا معلوم نیست، مواد اولیه این داروها چیست و مشخص نیست، این داروها در چه شرایطی نگهداری می‌شوند، در حالی که داروی مجوز‌دار، هم کیفیت مواد اولیه و هم شرایط نگهداری‌اش مشخص است. مهم‌تر این که به قول خیری، اصلا مشخص نیست چه کسی این سایت‌های فروش دارو را اداره می‌کند و در اغلب موارد، فروشنده داروهای اینترنتی و ماهواره ای، هیچ اطلاع و دانشی درباره علم داروسازی ندارد و صرفا با تبلیغات فریبنده تلاش می‌کند، مشتری بیشتری جلب کند.»

به تعبیر ساده‌تر، اصلا بعید نیست صاحب یک داروخانه اینترنتی، نوجوانی باشد که فقط به دید کسب درآمد به عرصه داغ فروش داروهای اینترنتی وارد شده باشد و حتی نتواند نام درست دارویی را که می‌فروشد، تلفظ کند.

داروهای جنسی در صدر پرفروش‌ترین‌ها

تا اسم عرضه غیرقانونی دارو به میان می‌آید، خیلی‌ها یاد بازار معروف ناصرخسرو می‌افتند؛ جایی که از شیرمرغ تا جان آدمیزاد در آن پیدا می‌شود، اما حالا قاچاقچیان و متخلفان بازار دارویی در فضای مجازی، تقریبا هر داروی نایاب و غیرمجازی که فکرش را بکنید، به فروش می‌رسانند.

دکتر محمود الیاسی، عضو شورای عالی داروخانه‌های استان تهران در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح می‌دهد: بسیاری از داروخانه‌های اینترنتی غیرمجاز، روی فروش داروهای جنسی کار می‌کنند. پس از آن، فروش داروهای چاقی و لاغری و داروهای ترک اعتیاد در فضای مجازی، رونق زیادی دارد. داروهای مرتبط با زیبایی هم در داروخانه‌های اینترنتی، بازاری داغ و پرطرفدار دارد. معمولا هر دارویی که متقاضی زیادی در جامعه داشته باشد، از این داروخانه‌های اینترنتی سر در می‌آورد. مکمل‌های بدنسازی، داروهای افزایش قد، سفیدکننده‌های دندان، رفع‌کننده لک‌های بدن و داروهای رشد مو، از جمله محبوب‌ترین اقلامی هستند که در بازار بی‌حساب و کتاب فضای مجازی به فروش می‌رسند.

صاحبان این داروخانه‌های اینترنتی، نیازهای سلامت مردم را به زیرکی تشخیص می‌دهند و براساس همان نیازها، داروهای غیرمجازشان را در اینترنت می‌فروشند. مثلا این گروه از متخلفان بازار دارویی می‌دانند که‌ بسیاری از مردم، برای رفع مشکلات جنسی و زناشویی خود از رفتن به مطب پزشکان ابا دارند و حتی از بیان مشکل خود به پزشک خجالت می‌کشند.

متخلفان هم با علم به همین مشکل فرهنگی، داروهای جنسی را در سایت‌ها می‌فروشند، طوری که بیمار بدون آن‌که نیاز به مراجعه حضوری داشته باشد، دارو را در فضای مجازی سفارش می‌دهد و بی‌سرو صدا، دارویش را تحویل می‌گیرد، غافل از این‌که اغلب داروهای عرضه شده در داروخانه‌های اینترنتی، نه‌تنها بیماری را درمان نمی‌کنند، بلکه دردی هم به دردهای گذشته بیمار اضافه می‌کند.

تقلبی و غیرمجاز؛ فصل مشترک داروهای اینترنتی

بسیاری از کانال‌های ماهواره‌ای هم مثل نقل و نبات، دارو می‌فروشند و حتی با کمک شرکت‌های داخلی، بازاریابی می‌کنند. گسترش اینترنت و ارزان بودن تبلیغ در فضای مجازی باعث شده که حالا خیلی از دلالان دارویی از کانال‌های ماهواره‌ای به سمت فضای مجازی کشیده شوند.الیاسی، عضو شورای عالی داروخانه‌های استان تهران هشدار می‌دهد: بیش از 98 درصد داروهای تبلیغ شده در ماهواره و داروخانه‌های اینترنتی، غیرمجاز هستند. متاسفانه عده‌ای بی‌نام و نشان، با دادن وعده ‌حل مشکل در یک زمان خیلی کوتاه، دارو را به شکل اینترنتی می‌فروشند.

بسیاری از ترکیبات این داروها، پرعارضه است و دیر یا زود تاثیرات مخربش را بر سلامت مصرف‌کننده نشان می‌دهد. هم‌اکنون چند داروخانه مجاز در سطح کشور به صورت مجازی فعالیت می‌کنند که مجوز فعالیت خود را از دانشگاه‌های علوم پزشکی دریافت کرده‌اند، اما حتی این سایت‌ها هم اجازه فروش اقلام دارویی ندارند و صرفا می‌توانند اقلام غیردارویی مثل محصولات آرایشی و بهداشتی و تجهیزات پزشکی را به فروش برسانند.

مسئولان وزارت بهداشت هم بارها اعلام کرده اند که فروش اینترنتی داروها مجوز قانونی ندارد. چند ماه قبل، رسول دیناروند، رئیس سازمان غذا و دارو نیز با صراحت به رسانه‌ها اعلام کرد: هیچ داروخانه اینترنتی رسمی نیست و عرضه دارو از طریق آن غیرقانونی است. یکی از پروژه‌های پلیس بین‌الملل نیز شناسایی افراد متخلف در این زمینه است. بنابراین، هر سایت اینترنتی که دارو به فروش برساند و ادعا کند، برای این کار از وزارت بهداشت یا وزارت صنعت، معدن و تجارت مجوز دارد، ادعایش جعلی است.

آگاه‌سازی یا فیلتر سایت‌ها؛ کدام در اولویت است؟

مقابله با داروخانه‌های اینترنتی و جلوگیری از فعالیت غیرقانونی این سایت‌ها، برنامه‌ای است که هرازگاه در گوشه و کنار کشور اجرا می‌شود. به طور مثال، همین ماه قبل بود که پلیس فتای استان فارس از شناسایی و دستگیری باند خلافکاری خبر داد که با راه‌اندازی سایت‌ها و وبلاگ‌های مختلف، داروهای غیرمجاز را در شیراز به فروش می‌رساند‌.

اگرچه چنین اقدامات قاطعی می‌تواند جلوی گسترش چنین تخلفاتی را بگیرد، اما خیری، مدیر روابط عمومی انجمن داروسازان ایران معتقد است، بهترین راه مقابله با این تخلف‌ها، آگاه‌سازی مردم است، زیرا اگر رسانه‌ها و سایر نهادهای فرهنگساز به مردم آموزش دهند که از خرید این داروهای اینترنتی خودداری کرده و مردم را از تبعات منفی این داروهای قاچاق و تقلبی آگاه کنند ، خود به خود بازار این داروخانه‌های اینترنتی کساد می‌شود.

این روشی است که به گفته خیری در دنیا هم جواب داده است و وقتی فروشنده داروی اینترنتی ببیند که دیگر مشتری ندارد، هیچ‌وقت دنبال عرضه این داروهای غیرمجاز نمی رود، اما تا وقتی فرهنگ مصرف نکردن داروی اینترنتی در مردم نهادینه نشده باشد، فیلتر کردن سایت‌ها و کانال‌ها نمی‌تواند راه‌حل پایدار و منطقی برای مقابله با داروخانه‌های مجازی باشد. البته در نظام‌های توسعه‌یافته سلامت، مبادی غیرقانونی ورود داروها را هم می‌بندند و به این شکل، بستر تخلف‌های دارویی را جمع می‌کنند تا کسی به فکر فروش مجازی و غیرمجازی داروی غیرقانونی نیفتد، اما به دلیل این که همچنان قاچاق دارو در کشور ما جریان دارد، فروش مجازی و غیرمجازی این داروهای قاچاق هم از رونق نیفتاده است.

امین جلالوند‌