کودتای ناکام، رسانه‌های کامیاب

یکی از شاخص‌های این کودتای اخیر این بود که نشان داد رسانه‌ها فقط ابزاردیپلماسی نیستند، آنها به اهرم نظام‌های سیاسی تبدیل شده‌اند. هرچند براساس میزان نفوذ و شگردهای تاثیرگذاری بر افکار عمومی، اهمیت رسانه‌ها در نظام‌های حاکمیتی متفاوت است اما به‌هرحال هیچ‌کس منکر مشارکت فعال رسانه‌ها در جهت دهی به تحولات سیاسی نیست. نمونه بارز این مشارکت فعال را می‌توان در کودتای دوشب گذشته ترکیه پیدا کرد. جدا از اظهارات و پیشداوری‌ها درباره نوع کودتای ترکیه، رسانه‌های اجتماعی در فضای مجازی مهم‌ترین حاضران صحنه کودتا بودند که در بسیاری موارد رسانه‌های جریان اصلی از سرعت عمل آنها جا ماندند. حتی بزرگ‌ترین شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی هم تلاش کردند تا به مدد همین شبکه‌های اجتماعی برای انتقال اخبار به رقابت بپردازند.

سیاستمداران هم برای عقب نماندن از این رقابت، اولین پیام هایشان را با همین شبکه‌ها به گوش ملت‌ها رساندند،‌طوری که وزیر خارجه کشورمان از اولین افرادی بود که نگرانی ایران را از تحولات خشونت‌آمیز در ترکیه آن هم در نخستین دقایق کودتا، ابراز کرد.

اما گفته می‌شود که کودتاچیان از تاثیر این رسانه‌ها مغفول ماندند و با حمله به تلویزیون دولتی ترکیه و خواندن پیام، کودتایی را طراحی کردند که شاید ایران در دهه 30 تجربه کرده بود. همین غفلت از تاثیر توئیتر و تلگرام و رسانه‌های آنلاین، باعث شد تا خبردهی و خبررسانی با ابزارهای پیام رسان مجازی چنان شدت گیرد که کاخ آرزوهای کودتاچیان را چهارساعته بر سرشان آوار کند. هرچند شمار اخبار ضدونقیض هم درباره طراحان کودتا و محل اقامت اردوغان کم نبود ولی فیلم‌ها و تصاویری که به‌طور زنده، صحنه‌های درگیری را از دریچه تلفن‌های همراه مخابره می‌کرد، چنان تاثیر داشت که ضعف شایعات را می‌پوشاند. حتی رئیس‌جمهور ترکیه نیز با ابزار رسانه‌ها توانست پیامش را به‌گوش حامیان ضدکودتا برساند.

به‌هرحال شب کودتا، شب رسانه‌های مجازی و عرصه رقابت با شبکه‌های تلویزیونی بود. در این میان نباید از ابتکار شبکه خبر رسانه ملی غافل شد، پخش تصاویر و صحنه‌های زنده و حضور خبرنگار درحد فاصل موافقان و مخالفان کودتا، از تجربه‌های موفق شبکه خبر بود که تحسین بسیاری از بینندگان را برانگیخت ضمن این‌که رسانه ملی هم توانست از ظرفیت فضای مجازی برای رقابت با رسانه‌های روز بهره ببرد تا ایرانیان هم تا پاسی از شب، لحظه به لحظه در جریان خبرهای کودتای ترکیه قرار می‌گیرند.

کتایون مصری

روزنامه‌نگار