کارت سوخت، می‌ماند یا می‌رود؟

براساس مصوبه مجلس نهم در چارچوب قانون بودجه امسال، دولت مکلف شده با هدف کنترل مصرف سوخت و شفاف‌سازی در عرضه و تقاضای سوخت، بنزین را به طور سهمیه‌بندی، در دو نرخ و با کارت سوخت عرضه کند، اما با وجود گذشت حدود یک ماه و نیم از ابلاغ قانون بودجه 1395، دولت هنوز این مصوبه را اجرایی نکرده و آن‌طور که اعلام شده در لایحه اصلاحیه بودجه، پیشنهاد حذف این مصوبه را به مجلس خواهد داد.

وزارت نفت و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی به دلایل مختلفی با افزایش قیمت بنزین یا دونرخی شدن آن موافق نیستند و این مخالفت‌ها تا امروز نیز ادامه دارد. در سوی دیگر نیز نهادهای مهم پژوهشی مانند مرکز پژوهش‌های مجلس و همچنین نهادهای نظارتی از جمله ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز بر لزوم حفظ کارت سوخت با استفاده از سازوکارهای مشابه بنزین دونرخی تأکید می‌کنند.

در صورت تصویب پیشنهاد دولت در مجلس،‌ سامانه کارت سوخت و طرح سهمیه‌بندی بنزین که بنابر اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس طی هشت سال 100میلیارد دلار صرفه‌جویی برای کشور ایجاد کرد، کنار گذاشته خواهد شد.

کنار گذاشتن سهمیه‌بندی بنزین به عنوان طرح موثر کنترل مصرف سوخت، مطمئنا موجب افزایش واردات نیز خواهد شد و هدف خودکفایی کشور در بنزین را که مورد تاکید رهبر معظم انقلاب قرار گرفته، دور از دسترس خواهد کرد. این درحالی است که خودکفایی بنزین که در سال‌های قبل با استفاده از ظرفیت صنایع پتروشیمی محقق شده بود، با کنار گذاشتن بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها ازدست رفت. بنابراین تنها راه تحقق خودکفایی بنزین، توسعه ظرفیت پالایشی کشور بخصوص تکمیل طرح ستاره خلیج‌فارس است که وعده‌هایی درباره تکمیل فاز اول آن تا پایان سال جاری داده شده است.

افزایش مصرف بنزین در سال جاری

حدود یک سال پیش با تصمیم وزارت نفت، سهمیه‌بندی بنزین حذف و عرضه آن تک‌نرخی شد. مطابق آمارهای رسمی در این مدت، مصرف بنزین رو به افزایش گذاشته است.

به گفته ناصر سجادی، مدیرعامل شرکت پخش فرآورده‌های نفتی ایران، میانگین مصرف بنزین از ابتدای سال تاکنون یعنی در 104 روز گذشته، نزدیک به روزانه 72 میلیون لیتر بوده که نسبت به سال گذشته رشد چند درصدی نشان می‌دهد. سجادی به خبرگزاری صداوسیما گفته است: پیش‌بینی می‌کنیم پس از پایان ماه رمضان تا چند روز بیش از 95 میلیون لیتر در کشور مصرف شود، یعنی شاهد رشد 30 درصدی مصرف در کشور باشیم. اظهارات این مقام مسئول نشان می‌دهد میانگین مصرف بنزین در کشور همچنان رو به افزایش است.

در این شرایط، اصرار وزارت نفت در حذف تنها ابزار موثر کنترل سوخت و از سوی دیگر عدم استفاده از ظرفیت پتروشیمی‌ها قابل تامل است. مجموع این مسائل، موجب شده در مجلس هم درباره ماندن یا نماندن سامانه کارت سوخت، اختلاف‌نظر باشد.

دونرخی شدن تبعات دارد

غلامرضا کاتب، عضو هیات رئیسه مجلس با دفاع از اصلاحیه بودجه اظهار کرد: دولت دو پیشنهاد در اصلاحیه بودجه ارائه داده که هر دو به اصلاح تبصره 14 قانون بودجه برمی‌گردد.

وی افزود: مطابق قانون بودجه، نحوه تعیین قیمت سوخت به این صورت خواهد شد که علاوه بر قیمت تمام شده، هزینه‌هایی مانند حمل و نقل، هزینه جانبی و هزینه کارت اضافه شود تا قیمت سوخت تعیین شود که البته بنده در مجلس نهم نیز مخالف این کار بودم، به دلیل این‌که دونرخی شدن تبعات دارد و باعث ایجاد مشکل در نظام حمل و نقل و فروش سوخت می‌شود.

کاتب گفت: پیشنهاد دولت درخصوص قیمت بنزین این است که به مانند گذشته کار ادامه یابد و بنزین تک‌نرخی باشد تا آرامش در جامعه حفظ شود، به دلیل این‌که در تک‌نرخی بودن سوخت فسادی وجود ندارد و امیدوارم همکاران نماینده به این موضوع رأی دهند.

روزنه‌های دلالی در واردات بنزین بسته شود

هدایت‌الله خادمی، عضو کمیسیون انرژی مجلس دهم که از مدیران باسابقه نفتی کشور است، برخلاف کاتب، نگران افزایش واردات بنزین به کشور است.

وی با بیان این‌که هرگونه روزنه سوءاستفاده از واردات بنزین توسط برخی افراد خاص و ایجاد دلالی از این طریق باید بسته شود، گفت: واردات بنزین، کیفی‌سازی آن را به حاشیه می‌راند. این نماینده مجلس با انتقاد از روند افزایشی واردات بنزین افزود: پالایشگاه‌های تولید بنزین در کشور باید گسترش یابد و با خودکفایی در تولید بنزین، صادرات آن در دستور کار قرار گیرد.

خادمی با بیان این‌که برای ساخت پالایشگاه ستاره خلیج‌ فارس باید از بهترین متخصصان نفت و گاز کشور که تعداد آنها در کشور زیاد است، بهره‌گیری شود، ادامه داد: با راه‌اندازی کامل فاز نخست پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، در تولید بنزین مورد نیاز کشور به خودکفایی می‌رسیم.

وی با اشاره به بررسی برنامه ششم توسعه طی چند ماه آینده در مجلس شورای اسلامی، ادامه داد: در تدوین و تصویب برنامه ششم، پالایشگاه‌سازی و افزایش تولید بنزین باکیفیت در پالایشگاه در نقاط مختلف مورد توجه قرار می‌گیرد، تا ارزش افزوده نفت و گاز نصیب خود کشور شود.

این نماینده مردم در مجلس دهم تاکید کرد: هرگونه روزنه سوءاستفاده از واردات بنزین توسط برخی افراد خاص و ایجاد دلالی از این طریق باید بسته شود.

عضو کمیسیون انرژی مجلس با بیان این‌که راحت‌ترین کار استحصال نفت، فروش آن و واردات بنزین است، تصریح کرد: امیدوارم که با ایجاد حساسیت در مسئولان و مردم، منابع خدادادی به صورت بهینه استفاده و سود آن عاید مردم شود، کاری که تمام کشورهای توسعه یافته انجام می‌دهند.

بنزین پتروشیمی صادر می‌شود

قاسم خورشیدی، سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در گفت‌وگو با جام‌جم درباره وضعیت تولید و مصرف بنزین در کشور اظهار کرد: تولید بنزین یا در پالایشگاه‌ها انجام می‌شود یا در پتروشیمی‌هایی که به صورت خصوصی فعالیت دارند. درحالی که طی سه سال اخیر، استفاده از بنزین پتروشیمی‌ها به دلیل آلودگی آنها کنار گذاشته شد، سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز اظهار کرد: اکنون کیفیت بنزین‌های پتروشیمی به گونه‌ای است که استانداردهای یورو4 را براحتی پاس می‌کند و به دلیل برخی موانع ذهنی و روانی در جامعه، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از عرضه این فرآورده برای مصرف خودداری می‌کند.

خورشیدی ادامه داد: بنزین‌های پتروشیمی در کشور آن‌قدر از کیفیت بالایی برخوردارند که به کشورهای همسایه، مانند عراق، افغانستان، ارمنستان و دیگر همسایگان صادر می‌شود. وی اظهار کرد: اگر همین الان بنزین تولید شده پتروشیمی‌ها را در چرخه عرضه تزریق کنیم، دیگر نیازی به واردات نداریم و همین الان هم در تولید بنزین خودکفا هستیم، اما بنا به دلایل مختلف این موضوع صورت نمی‌گیرد.

سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز با اشاره به مصوبه مجلس درباره عرضه بنزین دونرخی گفت: بنزین قرار نیست دونرخی شود، بلکه ساز و کاری فراهم می‌شود که همه خودروها با استفاده از کارت شخصی خود سوختگیری کنند و اگر نیاز به بنزین بیشتر داشتند، از کارت جایگاه با قیمت بالاتر بهره ببرند.

محمدحسن علی‌اکبری - اقتصاد