«آواز قو» برای گردشگران زمستانی

به گزارش جام‌جم، دی ماه که می‌رسد دسته‌دسته قوهای فریادکش یا آوازه‌خوان که در میان جمعیتشان قوهای گنگ هم دیده می‌شود، خود را از سرزمین‌های شمال دریای خزر بویژه غرب سیبری، به نواحی جنوبی این دریا یعنی استان‌های شمالی کشورمان می‌رسانند و تا اوایل اسفند مهمان این سرزمین هستند. بخش اعظم این قوها در تالاب فریدونکنار فرود آمده و چندماهی را در پناه مهربانی مردم این دیار سپری می‌کنند. این تالاب و تالاب سرخ‌رود که مامن قوهای آوازه‌خوان است، به همراه تالاب میانکاله مازندران که محل اسکان دیگر پرندگان مهاجر است، تا اواخر زمستان تصاویری بی‌نظیر و باشکوه از زندگی پرندگان را به نمایش می‌گذارد که با تمام زیبایی تاکنون از چشم همگان دور مانده و به عنوان یکی از ظرفیت‌های مهم گردشگری و پرنده‌نگری مورد توجه مسئولان، جوامع محلی و هموطنانمان قرار نگرفته است؛ حال آن که می‌تواند به عنوان فرصتی برای توسعه گردشگری طبیعی در زمستان و درآمدزایی در رخوت و رکود این فصل مورد توجه قرار گیرد و درآمد ناشی از آن حتی جایگزین درآمدزایی از طریق صید و کشتار بی‌رویه پرندگان مهاجر شود.

وقتی قوها تالاب‌های ایران را شناختند

مدیر امور وحش محیط‌زیست مازندران درخصوص زمان و نحوه ورود قوها به استان‌های شمالی به جام‌جم می‌گوید: مهاجرت قوها همچون مهاجرت دیگر پرندگان وحشی (اردک‌ها و مرغابی‌ها و...) از نظم خاصی برخوردار نیست و تابع شرایط اقلیمی و دمای هواست، طوری که هرگاه نواحی سکونت آنها در غرب و مرکز سیبری و آسیانه میانه و مرکزی با سرما و یخبندان شدیدی مواجه شود، مهاجرتشان به سمت نواحی جنوبی دریای خزر یعنی ایران، عراق و ترکیه آغاز می‌شود، اما در مجموع مهاجرت قوها به کشورمان هرساله از اواخر آذر و اواسط دی آغاز می‌شود و معمولا تا اواخر بهمن و اوایل اسفند میزبان آنها هستیم.

کوروش ربیعی با بیان این که از سال 86 و وقوع سرما و یخبندان شدید در روسیه، شاهد ورود جمعیت قوها به استان‌های شمالی کشورمان بودیم، می‌افزاید: قوها در این مهاجرت با تالاب‌های استان‌های شمالی بویژه تالاب سرخ‌رود و فریدونکنار آشنا شدند و از آن سال به بعد تاکنون هرساله شاهد ورود دسته‌های قو با جمعیت‌های متفاوت به کشورمان هستیم، به گونه‌ای که در برخی سال‌ها جمعیت آنها به ده هزار قطعه هم رسیده، هرچند متوسط این جمعیت 2000 قطعه است. وی با اشاره به وجود سه گونه قو شامل فریادکش و پرسر و صدا (با جثه بزرگ)، قوی گنگ (نوک قرمز) و قوی کوچک (شبیه فریادکش با جثه کوچک‌تر) یادآور می‌شود: تالاب‌های استان‌های شمالی بویژه استان مازندران میزبان هر سه گونه قوست، ولی اغلب جمعیت قوهای مهمان یعنی بیش از 95 درصد مربوط به قوهای فریادکش است که محل اصلی اسکان آنها تالاب‌های سرخ‌رود و فریدونکنار است و بقیه قوها یعنی گونه گنگ بیشتر در تالاب میانکاله ساکن می‌شوند.

3000 قطعه قو مهمان مازندرانی‌ها

به گفته ربیعی، هم‌اکنون بین 5/2 تا 3000 قطعه قو در تالاب سرخ‌رود و فریدونکنار زمستان گذرانی می‌کنند که تغذیه آنها از طریق اداره محیط‌زیست، خیرین، مردم و تشکل‌های مردمی انجام می‌شود که البته تشکل‌های فعال مردمی در این زمینه علاوه بر کار تغذیه قوها و پرندگان مهاجر و مداوای پرندگان مصدوم، کار اطلاع‌رسانی و فرهنگسازی در زمینه همزیستی مسالمت‌آمیز با پرندگان را نیز به‌عهده گرفته‌اند.

تورهای پرنده‌نگری در راه است

معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی استان مازندران نیز درخصوص ظرفیت گردشگری قوها و دیگر پرندگان مهاجر به جام‌جم می‌گوید: متاسفانه نه‌تنها تاکنون از این فرصت و ظرفیت در جهت جذب گردشگر و درآمدزایی سالم استفاده نشده، بلکه در سایه غفلت مسئولان و ناآگاهی مردم و زیاده‌خواهی برخی، جمعیت این مهمانان بی‌آزار، نسبت به سال‌های گذشته و به دلیل شکار بی‌حد و حصر بسیار کاهش یافته است.

مهران حسنی با تاکید بر این‌که اولین و مهم‌ترین دغدغه ما در میراث اکنون حفظ جمعیت این گونه‌ها و ایجاد درآمدزایی جایگزین برای عده‌ای است که معیشت‌شان را بر پایه شکار پرندگان قرار دادند، یادآور می‌شود: در کنار این مهم، بحث توسعه گردشگری از طریق راه‌اندازی تورهای طبیعت‌گردی و پرنده‌نگری در اولویت کاری ما قرار گرفته است. معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی استان مازندران می‌گوید: بازدیدهای میدانی از تالاب فریدونکنار انجام شد و ظرفیت‌های گردشگری آن مورد بررسی قرار گرفت و قرار شد درخصوص راه‌اندازی تورهای پرنده‌نگری، مطالعه و برنامه‌ریزی شود. همچنین قرار شد تا برای اقامت گردشگران و مسافران این تورها، منازل روستایی اطراف تالاب در نظر گرفته و آماده شود تا روستاییان آگاه شوند که به غیر از شکار، راه‌های دیگری هم برای کسب معیشت و درآمدزایی همچون اجاره دادن منازلشان به گردشگران و فروش سوغاتی به آنان که شامل برنج و ماهی و صنایع دستی است، وجود دارد. حسنی تاکید می‌کند که ایجاد این نوع از گردشگری گرچه سخت است، اما با کمک و همکاری مردم، مسئولان و رسانه‌ها شدنی است.

تدابیر برای جلوگیری از شکار قوها

مدیر امور وحش محیط‌زیست مازندران با بیان این که معمولا قوها به میزان دیگر پرندگان مهاجر صید و شکار نمی‌شوند، می‌افزاید: البته اگر این پرندگان نیز در نواحی غیر از تالاب و در میان شالیزارها پخش شوند، ممکن است از سوی برخی سودجویان برای خشک کردن و تاکسی ‌درمی شکار شوند، از همین رو سعی می‌کنیم از محل اصلی تمرکز و سکونتشان یعنی تالاب‌های سرخ‌رود و فریدونکنار خارج نشوند. مردم و کمپین‌ها نیز برای تغذیه به اطراف همین تالاب‌ها هدایت می‌شوند تا هم از پراکندگی قوها جلوگیری شود و هم محل مناسبی برای تفریح و سرگرمی شاد مردم، گردشگران و پرنده نگران فراهم شود.

فاطمه مرادزاده