حل بحران آب؛ سیاست‌های تنبیهی و تشویقی

جمهوری اسلامی ایران نیز در این زمینه فعالیت‌های مفیدی انجام داده، اما متاسفانه در برخی موارد سیاست‌ها و قوانین مفید موجود به دست فراموشی سپرده می‌شود که بیشتر در تطبیق عملی سیاست‌های قبلی با مدیریت جایگزین در ادارات و ارگان‌های مربوطه دیده می‌شود درحالی که باید در این زمینه از تجربیات و قوانین داخلی وتجربیات جهانی بخوبی استفاده کرد.

اما نباید فراموش کنیم بحث چالش آب در کشورمان اکنون به دو محور اصلی یعنی مردم که همان مصرف‌کنندگان هستند و مسئولان و سیاستگذاران کلان تقسیم شده که هر کدام باید در این زمینه با عزمی ملی و مدیریتی جهادی به وظایف خود عمل کنند تا در نهایت این معضل یعنی کمبود منابع آبی که منافع ملی را تهدید می‌کند برطرف شود.

ابتدا از مصرف‌کنندگان شروع می‌کنیم. این گروه ابتدا باید با درنظر گرفتن تعالیم دین مبین اسلام که همواره به صرفه‌جویی تاکید دارد در این زمینه گام بردارند و با راهکارهای عملی که از سوی مقامات و مسئولان ارائه می‌شود این بحران را به خوبی مدیریت کنند. فراموش نکنیم، مدیریت مصرف آب اکنون بحثی کاملا علمی است ودرنهایت آموزش و فرهنگ‌سازی جامعه است که می‌تواند نتیجه دلخواه را برای کشور به ارمغان آورد.

هر چند گاهی اوقات برای اجرایی شدن سیاست‌های اتخاذ شده، باید از اهرم‌های قانونی یعنی اعمال قانون،مثل افزایش قیمت استفاده کنیم.آن هم زمانی که قیمت تمام شده آب برای کشورمان هزار تومان است و اکنون دولت آن را برای هر مترمکعب 250 تومان در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌دهد ولی نباید فراموش کنیم این نوع سیاست کنترلی را باید به عنوان آخرین راهکار مدنظر داشته باشیم چون راهکارهای کارآمد‌تری نیز وجود دارد.

از سوی دیگر در بحث کشاورزی و چاه‌های غیر مجاز، بازهم این مسئولیت عمده بر دوش مصرف‌کنندگان و کشاورزان است. چون با توجه به آمار 40 هزار حلقه چاه غیرمجاز از کل 130 هزار چاه آب فعال در کشور درخواهیم یافت در این زمین ظاهرا برخی کشاورزان صرفا به محیط اطراف خود و کسب و کارشان توجه دارند و نسبت به آینده فرزندان و نسل‌های بعدی ایران زمین بی‌تفاوت شده‌اند. پس در این زمینه نیز مسئولان باید با استفاده از راهکارهای قانونی نسبت به خلع ید متجاوزان به منابع عمومی و زیرزمینی آب اقدام و طوری برنامه‌ریزی کنند که هزینه این کار برای این افراد آنچنان شود که دیگر به فکر سوءاستفاده از منابع عمومی آب نباشند.

اما در بخش دوم، یعنی مقامات و مسئولانی که در این زمینه سیاستگذاری می‌کنند بد نیست مسئولیت آنها را نیز به دو بخش عمده تقسیم‌بندی کنیم.

بخش اول مربوط به مصرف خانگی ‌آب است که باید از همان مراحل ابتدایی آموزشی، یعنی در مهدهای کودک و محافل مذهبی و علمی، کاهش و مدیریت مصرف آب را به کودک و خانواده‌ها آموزش داده و فرهنگسازی کنند.

در بخش دوم و پس از آن نیز بهترین راهکار استفاده از منابع مالی خصوصی و دولتی برای مطالعات و سپس بازسازی و تعمیر زیرساخت‌های موجود آبی است.

اما آنچه مهم است این‌که در هر دو بخش خانگی و کشاورزی استفاده از سیاست‌های تشویقی در مقابل سیاست‌های تنبیهی اولویت دارد.

چون دولت اگر بتواند در مناطقی که واقعا صرفه‌جویی صورت گرفته اقدام به ارائه مشوق‌های قانونی کند و در مقابل از آنجا که زیاد به سیاست‌ها اهمیت داده نشده، جریمه دریافت کند، نتایج ایده‌آلی برای بهبود وضعیت اسفبار فعلی منابع آبی کشورمان رقم خواهد خورد.

دکتر سید راضی نوری - عضو کمیسیون کشاورزی مجلس