شب ملودی‌های از یاد رفته

کنسرتی که قرار است در آن همه به واسطه ملودی‌هایی که ذهن‌ها را به روزهای خوب کیمیایی پرت می‌کرد، خاطره‌بازی کنند و تک‌تک سکانس‌هایی که در پس ذهنشان نقش بسته، به واسطه موسیقی دوباره زنده شود و جان بگیرد. کنسرتی که شاید با وجود تداعی روزهای خوب مسعود کیمیایی در سینما، آه حسرت را هم بر دل هواداران قدیمی این کارگردان بنشاند و آنها را یاد دورانی بیندازد که هنوز کیمیایی در جامعه بود و همه تلقی‌‌اش از جنوب شهر با صدای تلق و تولوق قطار تصویر نمی‌شد؛ روزهایی که همه چیز رفاقت‌هایی از جنس تیزی و نیمچه نبود، روزهایی که او مردمش را می‌شناخت و برایشان قهرمان‌هایی از جنس خودشان می‌ساخت.

آثارم را پخش نکنید!

اما وقتی خبر کنسرت شب موسیقی فیلم مسعود کیمیایی منتشر شد، یکی از آهنگسازان فیلم‌های کیمیایی واکنش نشان داد و با انتشار نامه‌ای با لحن و ادبیاتی تند و تیز خواست تا آثارش در این کنسرت اجرا نشود.

داستان غم‌انگیز حق مولف

وقتی صحبت از عدم انتشار آثار به میان می‌آید، دوباره بحث غم‌انگیز کپی‌رایت و حقوق مولف مطرح می‌شود، اما موضوع حق مولف در زمینه موسیقی متن کمی پیچیده‌‌ است. این‌که آیا وقتی تهیه‌کننده‌ای اثری را به آهنگسازی سفارش می‌دهد و آهنگساز هم مابه‌ازای اثری که برای فیلم ساخته به طور کلی دستمزدش را دریافت می‌کند، آیا تهیه‌کننده صاحب موسیقی متن فیلم می‌شود؟ یا این‌که وقتی آلبوم موسیقی متن فیلم به صورت مستقل منتشر می‌شود؛ باز هم آهنگساز محق است؟ یا این‌که تهیه‌کننده تمام سود حاصل از فروش آلبوم را دریافت می‌کند؟ این سوالات و ابهامت درخصوص اجرای صحنه موسیقی متن فیلم‌ها هم مطرح می‌شود. همه می‌دانیم که قانون مدون و لازم‌الاژجرایی درخصوص حق مولف در کشور ما وجود ندارد و در این زمینه تنها می‌توان به حقوق بین‌المللی استناد کرد.

بر این اساس قانون حق مولف تحت هر شرایطی می‌گوید: حق معنوی اثر فقط متعلق به آهنگساز است، اما درخصوص حق مادی مولف، تبصره‌ای تحت عنوان «حق مادی ثانویه» را مطرح می‌کند. یعنی در زمینه موسیقی فیلم براساس قراردادی که آهنگساز با تهیه‌کننده منعقد می‌کند باید حق ثانویه نیز در نظر گرفته شود. این حق مادیه ثانویه مربوط به کسب درآمد به صورت آلبوم یا اجرای زنده می‌شود، اما اگر در قراردادی که آهنگساز و تهیه‌کننده منعقد می‌‌کنند، از حق ثانویه حرفی به میان نیامده باشد، قانون حق ثانویه مادی را دوباره متوجه آهنگساز می‌کند.

چه آثاری از رپرتوار اجرا حذف شدند؟

بر همین اساس است که بهزاد عبدی آهنگسازی که با ارکستری سمفونیک، موسیقی متن برخی از فیلم‌های کیمیایی را رهبری خواهد کرد در پاسخ به این سوال که آیا آن آهنگساز قدیمی و دیگر صاحبان آثار نیز در جریان این اتفاق بوده‌اند؟ می‌گوید: «این اتفاق باید می‌افتاد که نیفتاد و نارضایتی ایشان را در پی داشت و آثار ایشان از برنامه با احترام به ایشان حذف
خواهد شد.»

بارها فیلم‌های من را پخش کردند و من دم نزدم!

اما واکنش مسعود کیمیایی هم به این اتفاق جالب توجه بود: «من واقعا هیچ جوابی برای این اظهارات ندارم. بسیاری از دوستان در خارج از کشور فیلم‌های من را در مراسم‌های مختلف پخش کردند و پای آن نشستند و من دم نزدم. ایشان از دوستان قدیمی من هستند، ولی در برخی موضوعات با هم اختلاف‌نظر و عقیده داریم که البته در هر صورت من برای ایشان احترام قائلم. ماجرای این کنسرت هم به این ترتیب است که آقای شجاعی ـ تهیه‌کننده برنامه ـ تصمیم به برگزاری این کنسرت گرفته‌اند و مسئولیت ارکستر و موسیقی آن هم به عهده آقای عبدی است. من در این کنسرت کاملا در حکم مهمان هستم و واقعا هیچ نقشی ندارم.»

قطعات فیلم‌ها به چه شکلی اجرا می‌شوند؟

در نهایت نتیجه تمام بحث و حواشی ایجاد شده پیرامون این کنسرت این شده که قطعات مربوط به سه فیلم قدیمی کیمیایی از رپرتوار اجرا حدف شدند، اما سوال دیگری که درباره این کنسرت مطرح می‌شود این است که قطعات این فیلم‌ها به چه شکلی اجرا می‌شوند؟ آیا قطعات تنظیم جدیدی خواهند داشت؟ و آیا با توجه به این که این قطعات توسط ارکستری سمفونیک به اجرا در خواهند آمد در ماهیت قطعات اصلی تغییر ایجاد خواهد شد یا خیر؟ بهزاد عبدی در پاسخ به این سوالات می‌گوید: «موسیقی فیلم یکی از عناصر بسیار مهم در فیلم به حساب می‌آید که متأسفانه اخیرا مورد بی‌مهری برخی تهیه‌کنندگان و کارگردانان قرار گرفته است. حداقل این اتفاق برای موسیقی فیلم «استاندارد» رخ داده است، اما موسیقی فیلم‌های نوشته شده برای سینمای «کیمیایی» غالبا دارای ویژگی‌های اجرایی هستند و این نشان از درک و همراهی کارگردان و آهنگساز دارد. تصمیم بر این شد تا با نظارت استاد کیمیایی، این آثار با آن ویژگی‌ها برای ارکستر نوشته و اجرای مجدد شود. فیلم‌هایی مثل «سفر سنگ»، «مرسدس» و البته ترانه‌های فیلم‌ها. وقتی اثری برای ارکستر بزرگ یا سازهای سمفونیک نوشته می‌شود، طبیعی است رنگ‌آمیزی بهتر و قابل‌تری برای ارکستر خواهیم داشت. این آثار، دوباره با رعایت احساس نهفته در فیلم و حفظ ملودی برای ارکستر سمفونیک بازنویسی شده‌اند.»

حضور رضا یزدانی در کنسرت شب موسیقی فیلم کیمیایی

اما نکته دیگر این کنسرت حضور رضا یزدانی در کنسرت شب موسیقی فیلم کیمیایی است. بهزاد عبدی در این‌باره نیز می‌گوید: «آهنگساز ترانه‌های آن فیلم‌هایی که ایشان می‌خوانند، خودشان هستند و به همین خاطر آن را اجرا می‌کنند. آقای یزدانی خواننده‌ قابلی هستند و ویژگی‌های منحصر به فردی دارند و امیدوارم در این کنسرت شاهد اتفاق خوبی باشیم.»

با وجود تمام این اتفاقات و حواشی، این کنسرت در تاریخ 15 مرداد در تالار وزارت کشور برگزار خواهد شد و هواداران پر و پا قرص کیمیایی به تماشای اجرای قطعات موسیقی مربوط به فیلمساز محبوبشان خواهند نشست. البته برای طرفداران موسیقی جدی هم این کنسرت قابل توجه خواهد بود؛ چراکه ‌قطعا اجرای قطعات موسیقی این فیلم‌ها با ارکستر سمفونیک و با تنظیمی ارکسترال هیجان‌انگیز خواهد بود.

زهره نیلی / قاب کوچک (ضمیمه شنبه روزنامه جام جم)