سربازگیری داعش از جوانان آسیای میانه

این زوج به همراه 3 فرزند خود در حومه شهر کولیاب زندگی می‌کردند. همانند بسیاری از جوانان تاجیکی، رجب‌اف مجبور بود برای تامین مخارج زندگی هر چند ماه یکبار برای انجام کارهای مختلف به مسکو برود.

آن‌طور که مادر گلرو می‌گوید، رجب اف در بازگشت از یکی از همین سفرها، پرچم سیاه داعش را با خود آورد و بر بالای خانه‌شان نصب کرد. در پاییز 2014، رجب اف همراه همسر و فرزندانش عازم مسکو شد. چند ماه بعد او از یک شماره ناشناس تماس گرفت و اعلام کرد با خانواده‌اش وارد سوریه شده است. مادر گلرو می‌گوید با این‌که این موضوع را به اطلاع مقام‌های تاجیک رسانده، اما تاکنون هیچ کار مشخصی انجام نشده است.

بنا بر گزارش‌های موجود، بسیاری از اعضای تاجیکی داعش همچون رجب‌ اف، درواقع افرادی هستند که به‌عنوان نیروی کار مهاجر در پروژه‌های ساخت و ساز در مسکو مشغول به کار بوده و توسط گروه‌های چچنی جذب شده‌اند.

گفته می‌شود این گروه‌ها تاکنون توانسته‌اند بیش از 4000 نفر از مهاجران آسیای میانه را جذب کنند و به سوریه ببرند.

مادر گلرو می‌گوید دخترش چند بار از سوریه با او تماس گرفته است. در یکی از تماس‌های طولانی در ماه آوریل، گلرو به مادرش گفت داعش به خانواده‌شان برای سفر به حلب 30 هزار دلار داده است. آنها در یک خانه چهار خوابه و تقریبا مبله ساکن شده‌اند. آن‌طور که گلرو گفته، شوهرش به هیچ وجه در فعالیت‌های نظامی شرکت نمی‌کند و مسئولیتش بررسی ماشین‌ها برای داشتن مشروبات الکلی یا سیگار است. بنا به گفته او، داعش به ازای هر فرزند، ماهانه 35 دلار به خانواده‌ها می‌دهد.

نقش پر‌رنگ تاجیک‌ها

در ماه دسامبر 2014 امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان داعش را طاعون قرن و تهدیدی جدی برای کشورش دانست. او اعلام کرد این گروه تروریستی فعالانه در حال یارگیری در افغانستان و اعزام آنها برای انجام اقدامات تروریستی در تاجیکستان است. در این میان روسیه قول داده با ارسال تجهیزات و سلاح، امنیت مناطق مرزی با افغانستان را تامین کند. این منطقه مرزی حدود 1400 کیلومتر است و حفاظت چندانی نیز ندارد.

احمد ابراهیم، سردبیر یکی از روزنامه‌های محلی تاجیکستان در این زمینه می‌گوید: در حال حاضر حدود 100 نیروی داعش در مناطق مرزی افغانستان حضور دارند که بیشترشان تاجیکی یا ازبک هستند. بنا به گفته ابراهیم، رهبری مبارزان تاجیکی داعش را نصرت نظراف (اهل منطقه کولیاب تاجیکستان) به عهده دارد. در پیام ‌ویدئویی که اوایل فروردین ماه در فضای مجازی منتشر شد، نظراف در کنار تعدادی از نیروهای نظامی ایستاده بود و اعلام کرد تعداد تاجیک‌های داعش هم‌اکنون به2000 نفر رسیده است. وی در پایان این ویدئو ادعا کرد پیام بعدی را از تاجیکستان یا کرملین منتشر می‌کند.

نظراف طی ماه‌های گذشته آن‌قدر در کولیاب مشهور شده که پیدا کردن بستگانش کار چندان سختی نیست. خیرالله نظراف، برادر بزرگ‌تر او راننده تاکسی در این منطقه کوچک است. سازمان امنیت ملی تاجیکستان تابستان 2014 او را فرا خواند تا در مورد نصرت سوالاتی کند. آنها به خیرالله تصاویری از برادرش را نشان دادند که ریش بلندی داشت و در کنار چند فرد مسلح ایستاده بود. خیرالله از شنیدن این خبر که برادرش رهبر تاجیکی‌های داعش شده به هیچ وجه تعجب نکرد، زیرا می‌گوید نصرت از همان نوجوانی فردی خشونت جو و خلافکار بود.

نصرت نظراف سال 1993 به سربازی رفت، اما با گذشت فقط 5 روز از خدمت فرار کرد و به مسکو رفت. او 6 سال بعد به تاجیکستان بازگشت و کارش قاچاق مواد مخدر شده بود. در سال 2005 به دلیل همین کارهای خلاف دستگیر و یک سال بعد آزاد شد. طی این سال‌ها او چند بار به مسکو رفت. بنا بر گفته خیرالله، نصرت کم‌کم به سمت گروه‌های افراطی چچنی گرایش پیدا کرد. او سال 2013 به کولیاب بازگشت و اعلام کرد تمامی افراد این منطقه کافر هستند. او می‌گفت در مسکو با گروهی از مبلغان چچنی آشنا شده و توانسته تعالیمی از آنها بیاموزد. نصرت در بیشتر سخنانش از تغییر ساختار تاجیکستان سخن می‌گفت. نصرت حتی دیگر افراد را تشویق به پیوستن به داعش می‌کرد: «شما در اینجا تا زمانی که قانون را زیر پا نگذارید، نمی‌توانید پول درآورید. این در حالی است که داعش قول پرداخت پول را به همه اعضایش داده است. پس چه دلیلی دارد اینجا بمانیم؟»

نزدیکان نصرت می‌گویند او از طریق مسکو و سپس ترکیه وارد مناطق مرزی سوریه شده است. او هم‌اکنون در شهر رقه در شمال سوریه است و عنوان امیر ولایت خراسان را یدک می‌کشد؛ ولایتی که بنا بر ادعای داعش بخش‌هایی از افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، تاجیکستان و ازبکستان را شامل می‌شود. در اوایل سال 2015، نظراف با ابراهیم تماس گرفت و گفت در صورتی که روزنامه او تصاویر مبارزان تاجیکی داعش را منتشر کند، تمام اعضای خانواده‌اش را سر خواهد برید.

عضوگیری از میان کارگران مهاجر

پشت مغازه‌های ابتدای بازار کولیاب که نان، گوشت و میوه می‌فروشند، غرفه‌های کوچکی وجود دارد. اینجا محل اصلی فعالیت قاچاقچیان مواد مخدر و دلالان ارزی است. 4 مردی که پیشتر در پروژه‌های ساختمانی در مسکو کار می‌کردند، می‌گویند چند ماه پیش یک گروه چچنی به آنجا آمد و از رهبران این باندهای خلافکار خواست به داعش بپیوندند. براساس گفته‌های این افراد، رفت و آمد چچنی‌ها طی چند ماه گذشته در این مکان زیادتر شده است. آنها در گروه‌های 4 یا 5 نفر بوده و معمولا پس از تاریک شدن هوا می‌آیند. این چچنی‌ها برای تشویق افراد می‌گویند اجباری به حضور افراد در نبردهای داعش نیست و آنها می‌توانند زندگی راحتی در ساختار این خلافت داشته باشند.هنوز به طور دقیق مشخص نیست که این گروه‌ها متعلق به کدام بخش چچن هستند؛ اما احتمالا بیشتر آنها از منطقه پانکسی جورج هستند. این همان منطقه‌ای است که عمر الشیشانی (یکی از سرکردگان سرشناس داعش) در آنجا رشد کرد و به سمت گروه‌های افراطی رفت. در دسامبر 2013، سفیر سوریه در مسکو اعلام کرد حدود 1700 چچنی در حال مبارزه در سوریه هستند.

گل نظر خلدی ـ که نویسنده سرود ملی تاجیکستان است ـ عقیده دارد فقر یکی از دلایل اصلی پیوستن این جوانان تاجیک به نیروهای افراطی است.

وی می‌افزاید: بسیاری از جوانان ما که خارج از کشور زندگی می‌کنند، شرایط مالی و زندگی مناسبی ندارند. بنابراین وعده‌هایی همچون درآمد بالا و زندگی راحت، بزودی آنها را جذب نیروهای تروریستی همچون داعش می‌کند.

پیوندی شوم و خطرناک

گروه بین‌المللی بحران در آخرین گزارش خود اعلام کرد: طی 3 سال گذشته بین2000 تا 4000 تاجیکی برای پیوستن به داعش وارد سوریه و عراق شده‌اند. در این گزارش آمده است داعش با اعلام این‌که در کنار مبارز، به معلم، پرستار و دکتر نیز برای خلافت خود نیاز دارد، فرصت‌های بیشتری برای این افراد به وجود آورده است. براساس این گزارش، مهاجران ساکن در روسیه احساس می‌کنند افرادی در حاشیه هستند که وضع مالی و زندگی خوبی ندارند.

گروه بین‌المللی بحران عقیده دارد وضعیت در آسیای میانه بشدت وخیم‌تر خواهد شد، زیرا داعش اخیرا با جنبش اسلامی ازبکستان متحد شده است. این جنبش که سال 1996 تاسیس شده، هدفش ایجاد دولت اسلامی در دره فرغانه (منطقه‌‌ای بین ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان) است. این گروه بارها مسئولیت بمبگذاری و انجام حملات علیه نیروهای امنیتی افغان را به عهده گرفته است.

خبر اتحاد این دو گروه تروریستی را اسامه قوزی، رهبر جنبش اسلامی ازبکستان در 26 سپتامبر گذشته اعلام کرد. سازمان‌های امنیتی ازبکستان نیز در ماه اکتبر این موضوع را تائید کردند.

بنا بر اطلاعات آنها، اردوگاه‌های نظامی این جنبش در حال عضوگیری برای داعش در مناطق مرزی افغانستان و پاکستان هستند. در ژانویه 2015 خبر دستگیری ده‌ها عضو این جنبش اعلام شد که قصد داشتند حمله همه‌جانبه‌ای را علیه یک ایستگاه پلیس در تاجیکستان انجام دهند. سرویس‌های امنیتی تاجیکستان گفتند رهبری این حمله به عهده یک کارگر مهاجری بود که در روسیه به استخدام داعش درآمده بود.

این جوانان تاجیک در حالی به داعش پیوسته‌اند که خانواده‌هایشان به هیچ وجه رضایتی در این زمینه نداشته‌اند. ابراهیم و خانواده‌اش یکی از همین افراد است که در یک روستای کوچک در مرز افغانستان و تاجیکستان زندگی می‌کند. پسر او باباجان قربانف، از اعضای داعش بود که در اکتبر 2013 در درگیری‌های رقه کشته شد.

ابراهیم این روزها اصلا دوست ندارد در مورد پسرش صحبت کند. او می‌گوید باباجان با ترک خانواده و 4 فرزندش، ظلم بزرگی به ما کرد. ابراهیم در حالی که بغضی در صدایش وجود دارد، می‌گوید: تا همیشه افسوس این را می‌خورم که چرا نتوانستم مانع پیوستن پسرم به این تروریست‌ها بشوم.

گاردین ‌/‌ مترجم: حسین خلیلی