رقص شمشیر ریاض، پای چاه نفت

اولین کارتی که سال 93 عربستان با آن بازی کرد، استقبال از توسعه فعالیت گروه‌های تکفیری در عراق بود. کشوری که گرفتار خلأ قدرت پیش از تشکیل دولت بود و تروریست‌های داعش که ماموریت سرنگونی دولت اسد را داشتند، ناگهان با استفاده از این خلأ قصد فتح بغداد را کردند. حمایت ریاض از افراطیون منطقه چنان واضح بود که بسیاری از تحلیلگران، جنایات داعشی‌ها را به «نیابت» از عربستان تفسیر کردند و حتی پیوستن ریاض به ائتلاف مبارزه با این گروه تروریستی هم نتوانست از حجم این اتهامات بکاهد. افزون بر این، کارت دیگری که ریاض با آن بازی کرد، استفاده از نفوذ خود در ایالات متحده برای شکست دادن رقبای منطقه‌ای بود. سفر ناگهانی وزیر خارجه عربستان به وین برای به بن‌بست‌کشاندن توافق هسته‌ای ایران و 1+5 مصداق استفاده از همین نفوذ بود؛ نفوذی که البته تاریخ مصرفی کوتاه داشت و فقط سه ماه بعد این رایزنی‌ها دیگر نتوانست برای مذاکرات مشکلی ایجاد کند.

کارت دیگری که در دست ریاض بود تا پیش از درگذشت پادشاه پیشین از آن بهره ببرد، استفاده از ابزار نفت برای وارد‌کردن فشار بر رقبای اقتصادی و برخی همسایگان بود. به‌دنبال افت شدید قیمت نفت، کشورهای تولیدکننده نفت از روسیه گرفته تا ایران و ونزوئلا دچار مشکلاتی در تدوین بودجه شدند تا ریاض نشان دهد برای امتیازگیری سیاسی حاضر است حتی با استفاده از ذخایر نفتی خود اقتصاد جهان را نیز بی‌ثبات کند. ریاض که سال 93 گمان می‌کرد می‌تواند با به‌راه انداختن جنگ‌های تروریستی و تضعیف دولت‌های منطقه، نفوذ خود را در خاورمیانه بیشتر کند و با «باجگیری نفتی» موقعیت خود را بهبود بخشد، حالا با بحران‌های درونی و بیرونی بسیاری مواجه شده که از اعتبار منطقه‌ای این کشور کاسته است.

برخورد با شیعیان و صدور حکم اعدام برای شیخ نمر از رهبران شیعه این کشور، رقابت خاندان آل‌سعود بر سر تعیین جانشین ملک‌عبدالله آن هم در شرایطی که شاه جدید هم کهنسال و بیمار است، تضعیف افراطیون هوادار وهابیون در منطقه، بحران مشروعیت در کشورهای عرب حامی عربستان همچون بحرین و نیز تغییر راهبرد آمریکا در قبال خاورمیانه، حالا ملک سلمان، پادشاه جدید عربستان را نگران‌تر از قبل کرده است که چه بر سر اعتبار این کشور در سال 94 خواهد آمد.

ریاض که با پشتوانه پول نفت، بزرگ‌ترین واردکننده سلاح بوده و شرکت آمریکایی IHS Inc هفته قبل در گزارشی درباره میزان فروش تسلیحات در جهان در سال ۲۰۱۴ اعلام کرد که عربستان سعودی با پیشی گرفتن از هند، بیشترین واردات سلاح را داشته، حالا بیم آن را دارد که بازگشت ثبات به منطقه، سرمایه‌گذاری‌های نظامی این کشور را بی‌فایده کند؛ سرمایه‌گذاری 6.5 میلیارد دلاری که سال 2015 به 9.8 میلیارد دلار یعنی به‌اندازه یک هفتم کل ارزش تجارت اسلحه در جهان خواهد رسید. با وجود این حجم انبوه خرید سلاح، بعید است قدرت نظامی عربستان بتواند جایگاه ریاض در منطقه را تثبیت کند، چراکه آنچه سال 93 عامل تضعیف موقعیت عربستان بود، افول قدرت نرم این کشور در جهان اسلام و کاهش اعتماد غرب به این کشور به‌حساب می‌آمد، نه توانمندی نظامی کم یا زیاد.