آغاز تاریخ سیاسی اسلام

دعوت اسلام در مکه 13 سال به طول انجامید و در این سال‌ها شکنجه‌‌ و آزارهای بسیاری بر جان پاک مصطفی(ص) فرود آمد و دشمنی‌های جاهلانه بسیاری در حق ایشان و تازه گرویدگان به اسلام روا گردید. دندان مبارکش را شکستند و بر سر راهش خار و خاشاک ریختند، ‌سخنانش را استهزاء نمودند و کسانی چون ابولهب و ابوجهل دشمنی‌ها و کینه توزی‌های فراوانی را در حق فرستاده خداوند روا داشتند با این‌که همه به درستی و صداقت حضرتش باور داشتند.

به هر روی بعد از این‌که اجتماع مسلمین رو به فزونی یافت، ‌آزار قریش نیز سخت‌تر شد و مسلمانان زیر فشار قرار گرفتند تا این‌که برخی از ایشان به دستور پیامبر(ص) به حبشه هجرت کردند.

آگاهی قریش از این مهاجرت و نیز پیمان اهل مدینه در عقبه باعث شد این فشارها و شکنجه‌ها چند برابر شود تا آنجا که پیامبر(ص) دستور هجرت به مدینه را صادر فرمودند. مولف ناسخ التواریخ در این باره می‌نویسد: «چون این معاهده [پیمان عقبه] مضبوط شد، مردم مدینه به وطن خویش باز شدند و کفار از پیمان ایشان با پیغمبر(ص) آگاه گشتند و این معنی بر کید و کین این جماعت برافزود و بر زحمت و ضجرت آن حضرت و اصحاب او برافزودند چندانکه کار بر ایشان سخت شد و سکونت در مکه صعب کرد. لاجرم رسول خدا (ص) اصحاب را رخصت هجرت داد و فرمود که: دار هجرت شما را معاینه کرده‌ام و آن نخلستانی است که میان دو کوه اندر است.»¹

این دستور باعث هجرت عده‌ای از مسلمانان به یثرب شد که به‌طور مخفیانه انجام می‌گرفت و این امر خشم بیش از حد قریش را در بر داشت تا این‌که تصمیم به قتل پیامبر(ص) گرفتند. واقدی در این‌باره می‌نویسد: «چون مشرکان دیدند یاران رسول خدا(ص) زن و فرزند خود را هم پیش اوس و خزرج منتقل می‌کنند، دانستند که آنجا پایگاه مسلمانان خواهد شد و اوس و خزرج مردمی ‌جنگجو و دارای سلاح بودند، از بیرون رفتن رسول خدا به سوی مدینه سخت ترسیدند و در دارالندوه جمع شدند و هیچ کس از ایشان از آن جلسه غیبت نکرد تا در مورد پیامبر مشورت کنند.»²

پیامبر که به الهام غیبی از این نقشه شوم آگاهی یافته بود شبانه با ابوبکر راهی مدینه شدند تا این حرکت سر آغاز تاریخی نوین در اسلام باشد. خروج رسول اکرم(ص) از مکه با معجزاتی توأم بود چنان‌که محاصره‌کنندگان و جاسوسان از خروج حضرت مطلع نشدند و حضرت علی(ع) در بستر پیامبر(ص) آرمید؛‌ پی شناسان نیز که به دستور قریش رد حضرت را پی می‌گرفتند در دهانه غاری که بر آن تار عنکبوت بسته شده بود، متوقف شدند و نتوانستند ایشان را تعقیب نمایند.

به هر روی حضرت رسول(ص) به مدینه رسیدند و با خیل استقبال‌کنندگان روبه‌رو گشتند که مدت‌ها بود منتظر قدوم مبارک حضرتش بودند.

واقدی به نقل از شاعر عرب در این باره می‌نویسد : «مردمی‌که پیامبرشان از پیش ایشان رفت زیان کردند و کسانی که پیامبر(ص) پیش ایشان رفت مقدس شدند، او از میان گروهی کوچید و خردهای ایشان از میان رفت و بر قومی‌ دیگر با پرتوهای تازه کننده و حیات بخش وارد شد.»³

به یمن قدوم مبارک پیامبر(ص) در یثرب این شهر«مدینه النبی» نام گرفت و محل نشر اسلام گردید. در این شهر بود که آیات مدنی قرآن نازل شد که حاوی مفاهیم زندگی اجتماعی و قوانین اسلامی‌است. دراین شهر بهترین و والاترین ارزش‌های اخلاقی اسلام متجلی شد و آن زمانی بود که پیامبر خدا(ص) دستور به عقد پیمان برادری میان مهاجر و انصار دادند و در این پیمان هر مهاجری با یک انصار پیمان برادری می‌بست و اموال و دارایی ایشان یکی گشته و از همدیگر ارث می‌بردند.

در مدینه بزرگ‌ترین محل اجتماع مسلمین یعنی مسجد بنا گردید تا جایگاهی باشد برای عبادت و یگانه پرستی و همچنین محلی باشد برای نیازمندان و در راه‌ماندگان تا در سایه آن پناهنده شوند و نیز محلی برای گردهمایی مسلمانان در مواقع لزوم و یاری ایشان به یکدیگر.

هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه نه فقط مبدأ تاریخ اسلام قرار گرفت، بلکه مبدأ تحولات اساسی در عالم اسلام شد. مولف خاتم النبیین(ص) می‌نویسد: «این آغاز ترقی اسلام بود که در ده سال دیگر شبه جزیره عرب را از تاریکی کفر و بت پرستی پاک کرد مسلمین این هجرت را به مبارکی و میمنت گرفتند و حساب سنه [سال‌ها] را از آن وقت معین کردند که تاکنون 1349 سال شمسی می‌شود. آن جمعیت بی‌کس، عاجز، ‌مفلس، برهنه و بی‌خانمان که انگشت شمار بود اکنون از هفتصد میلیون تجاوز کرده‌ و ایمان به خدا و عقیده به آن حضرت دارند که محب حقیقی و خیرخواه صادق نوع بشر بود.»⁴

پا‌نوشت‌ها:

1ـ ناسخ التواریخ، لسان الملک سپهر، به اهتمام جمشید کیان‌فر، اساطیر 1385 2 و 3ـ طبقات، محمد بن سعد کاتب واقدی، ترجمه محمود مهدوی‌دامغانی، انتشارات فرهنگ و اندیشه 1374 4ـ خاتم النبیین(ص)، عباس شوشتری، موسسه مطبوعاتی عطایی، 1362

امیر هاشم‌پور / جام‌جم