زمینگیر​ شدن​ 35 هزار​ گراز​ دریایی در​ آلاسکا

​ اواسط ماه مهر امسال خبرگزاری اسپانیایی زبان اینفورمادور آمار قابل تاملی مبنی بر به گل نشستن 35 هزار راس گراز دریایی در سواحل آلاسکا را منتشر کرد. این رویداد نامتعارف ـ که متاسفانه ظرف شش تا هشت​سال گذشته به دفعات تکرار شده ـ یکی از نشانه‌های آشکار پدیده گرمایش جهانی و تبعات ناشی از آن مثل آب شدن یخ‌های قطبی است. متخصصان بر این باور هستند که تنها دلیل به گل نشستن این تعداد گراز دریایی، آن هم در یکی از سواحل دورافتاده آلاسکا می‌تواند ذوب شدن نامتعارف یخ‌های قطبی در نتیجه پدیده گرمایش جهانی باشد. شواهد امر حاکی است که تعداد گرازهای دریایی به گل نشسته این منطقه ابتدا رقمی معادل 500 تا هزار​راس بوده، اما با گذر زمان دامنه و ابعاد این فاجعه شکل دیگری به خود گرفته و همین مساله نگرانی‌های تازه‌ای را رقم زده است. اکنون بسیاری می‌پرسند ​گرمایش جهانی از این پس زمینه‌ساز چه اتفاقات غیرمترقبه‌ای خواهد بود؟ آیا رویدادهای نامتعارفی از این دست آن هم در مسافتی بسیار دور از کشور ما اساسا می‌تواند زندگی ما را نیز تحت تاثیر قرار دهد؟

گرمایش یا فاجعه جهانی

مصرف‌کنندگان سوخت‌های فسیلی و موتورهای احتراقی هر سال میلیون‌ها تن کربن، دی‌اکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن را وارد هوا می‌کنند که نه تنها باعث آلودگی هوا و بارش باران‌های اسیدی می‌شود بلکه گرم‌شدن کره زمین را نیز به دنبال دارد. هواشناسان مدت‌هاست به این باور رسیده اند که اثرات ترکیبی جنگل‌زدایی و سوزاندن سوخت‌های فسیلی، عامل اصلی افزایش میزان دی اکسیدکربن جو و در نتیجه افزایش متوسط دمای جهانی است.

افزایش درجه حرارت کل کره‌زمین یا همان پدیده گرمایش جهانی، اهرم فوق‌العاده موثری است که می‌تواند چهره زمین را به کلی تغییر دهد. مساله اینجاست که یکایک انسان‌ها در سرتاسر کره زمین می‌توانند در تشدید این پدیده نقش داشته باشند. برای مثال زمانی که رایانه شخصی خود را بی‌دلیل روشن نگاه می‌دارید یا زمانی که سیم برق ماکروفر را از پریز نمی‌کشید یا حتی زمانی که تلویزیون خود را در حالت standby(انتظار) نگه می‌دارید، در​تمام این لحظات شما نیز نقش کوچکی در تشدید پدیده گرمایش ایفا می‌کنید. تازه‌ترین تحقیقات دپارتمان انرژی آمریکا نشان می‌دهد ​ 75 درصد از کل انرژی برق مصرفی خانه‌ها در این کشور مربوط به زمانی است که وسایل برقی در حالت standby قرار می‌گیرد.

راهکارهای ساده صرفه‌جویی

یک رایانه بدون نمایشگر (مانیتور) روزانه حدود 60 تا 250 وات برق مصرف می‌کند. خاموش کردن وسایل برقی و حتی خارج کردن سیم برق از پریز، از جمله مواردی است که نه تنها باعث صرفه‌جویی در مصرف برق و کاهش هزینه پرداختی می‌شود، بلکه می‌تواند تاثیر بسزایی در کاهش گرمایش جهانی داشته باشد. به همین ترتیب، پرهیز از روشن نگاه داشتن بی‌دلیل موتور خودروها و اجتناب از گرم کردن بیش از حد اتاق‌ها و محل‌های کار، از جمله مواردی است که می‌تواند در این زمینه موثر واقع شود.

حلقه‌های درهم تنیده

به گل نشستن گرازهای دریایی در آلاسکا چنانچه اشاره شد، یکی از نشانه‌های دامنه‌دار شدن فاجعه گرمایش جهانی و لزوم انجام یک اقدام عاجل در مقیاس جهانی است. چنانچه در اجلاس اخیر سازمان ملل نیز بر اهمیت این مساله تاکید شد. درست است که رویداد اخیر در مسافتی بسیار دور از کشور ما در ‌آن سوی کره‌زمین اتفاق افتاده، اما باید به خاطر داشت که حیوانات و گیاهان از جمله بهترین شاخص‌ها برای تعیین سلامت محیط زیست هستند. اهمیت این نوع رویدادها زمانی بهتر مشخص خواهد شد که پیوستگی زنجیره‌های طبیعی برای ما معلوم باشد. ذوب شدن غیرطبیعی یخ‌های قطبی که موجب شده این تعداد از گرازهای دریایی در آلاسکا ظاهر شوند، در ابعاد جهانی تاثیرگذار خواهد بود. چنان که ظرف سال‌های گذشته شاهد بوده‌ایم برف‌ها زودتر آب شده‌اند، سطح آب دریاها بالاتر آمده، میزان نزولات جوی در سطح جهانی کاهش پیدا کرده، یخ رودخانه‌ها و دریاچه‌ها سریع‌تر از زمان موعد شکسته شده، قلمرو بسیاری از حیوانات و حتی گیاهان تغییر کرده، درختان سریع‌تر از موعد مقرر شکوفا شده‌اند و دامنه آتش‌سوزی‌های طبیعی نیز روز به روز گسترده‌تر شده است.

آنچه بر گرازهای دریایی گذشته است

والروس‌ها یا گرازهای دریایی با نام علمی ​Odobenus‌​‌-rosmarus​ پستاندارانی از راسته خوک‌های دریایی (Pinnipedia) هستند. این پستانداران سنگین وزن در بخش‌های شمالی‌تر کره زمین و نزدیک به قطب شمال زندگی می‌کنند. یکی از بارزترین مشخصات گرازهای دریایی، دندان‌های بلند و عاج مانندشان است. عاج​گرازهای دریایی از فیل‌ها محکم‌تر و فشرده‌تر است و همین مساله تاریخچه استثمار گسترده آنها را رقم زده است. گرازهای دریایی همانند هر پستاندار دیگری برای بقا به اکسیژن نیاز دارند. پاییز و اوایل زمستان یخ‌های قطبی سفت و سخت می‌شود. در نتیجه بسیاری از منافذ یخی که پستانداران آبزی از آنها برای نفسگیری در حین شنا استفاده می‌کنند، بسته می‌شود. در این هنگام گرازهای دریایی نیز مثل فک‌ها شروع به ساخت سوراخ‌های تنفسی (Breathing Holes)می‌کنند. فک‌ها این کار را با پنجه‌های تیز و ضربات محکم پوزه​شان انجام می‌دهند، اما گرازها برعکس آنها دندان‌های تیز و کارآمدی دارند. اتفاقی که سال‌های اخیر رخ داده، این است که در تابستان‌ها یخ‌های دریایی که لازمه بقای این جانداران هستند، هرچه بیشتر به سمت شمال و آب‌های بین قاره‌ای دریای چوکوچی (Chukuchi) در حدفاصل آب‌های آمریکا و روسیه عقب کشیده شده‌اند. از آنجا​ که گرازهای دریایی برای تغذیه به آب‌های مناطق کم عمق وابسته هستند، عقب‌نشینی یخ‌ها به سمت مناطق عمیق‌تر زندگی آنها را به طور کل مختل کرده است. آنها که از نرم تنان بستر دریا تغذیه می‌کنند، با عقب کشیده‌شدن یخ‌های قطبی مجبور می‌شوند به زیستگاه‌های دیگر پناه ببرند. مشکل اینجاست که سرعت تغییرات اقلیمی به حدی هشدار دهنده است که گرازها در عمل دیگر جایی برای پناه بردن ندارند. این اتفاق حتی یک دهه پیش نیز تا ​ این اندازه جدی نبود، اما امروز مساله این است که سرعت تغییرات و همین‌طور ناتوانی موجودات زنده در سازگاری با شرایط موجود می‌تواند باعث حذف کامل آنها از چرخه زندگی شود. ممکن است با حذف گرازهای دریایی از صفحه روزگار، اتفاقی در زندگی عادی انسان‌ها در نگاه او به چشم نیاید، اما در این شرایط قطعا اختلالی در روابط موجودات زنده به وجود می‌آید.

گرازهای دریایی سنگ‌خوار!

چندین گونه از اعضای راسته خوکان دریایی از جمله گرازهای دریایی هستند که در معده خود سنگ دارند. سنگ معده گرازها صیقلی و گرد است. وزن آن گاهی 450 گرم و بیشتر است. سنگ‌های معده این جانور گاهی درست به اندازه یک توپ تنیس می‌شود. کسی بدرستی نمی‌داند چرا گرازهای دریایی سنگ می‌خورند. برخی بر این باور هستند که این مساله اتفاقی است، اما برخی دیگر معتقدند ​خوردن سنگ باعث می‌شود این جانداران عظیم‌الجثه در دوره‌‌های طولانی بی‌غذایی، احساس گرسنگی نکنند. برخی باور دارند گرازها برای حفظ تعادل در آب سنگ می‌خورند. عده‌ای از دانشمندان نیز معتقدند حمل سنگ در معده می‌تواند مشکل شناوری را تا حدی​ رفع کند. جالب است بدانید کروکودیل‌ها نیز در معده خود سنگ دارند و از آن برای غلبه بر شناوری طبیعی استفاده می‌کنند. این ویژگی را می‌توان حتی در فسیل (Plesiosaurs) نوعی خزنده آبزی منقرض‌شده نیز سراغ گرفت.

شگفتی‌های دنیای گرازهای دریایی

وزن یک گراز دریایی نر بالغ بر حدود 800 تا 1700کیلوگرم و در مقابل وزن ماده‌های بالغ بین 400 تا 1247کیلوگرم است. رنگ بدن گرازهای دریایی قهوه‌ای کمرنگ است و سر آنها نیز به نسبت جثه شان کوچک به نظر می‌رسد. جمجمه گرازهای دریایی بسیار محکم و سفت است، اما اسکلت بدن آنها بیشتر شبیه فک‌های خزدار است. پوست گرازهای دریایی خصوصا در ناحیه گردن فوق‌العاده ضخیم است. ضخامت پوست در برخی نقاط اطراف گردن حتی به پنج​سانتی‌متر هم می‌رسد. از طرف دیگر ضخامت چربی زیر پوست نیز زیاد است، چنانچه در برخی قسمت‌ها ضخامت چربی حتی تا ده​ سانتی‌متر هم گزارش شده است. چربی زیرپوست باعث می‌شود این حیوانات در حین نبردهای تن به تن کمتر آسیب جدی ببینند، اما به هر حال بدن بیشتر گرازهای دریایی هنگام تعیین قلمرو زخم‌های عمیقی برمی‌دارند. از مزایای دیگر چربی زیاد می‌توان به محافظت در برابر سرمازدگی اشاره کرد. عمق شیرجه آنها بندرت به 30 متر می‌رسد. گرازهای دریایی می‌توانند ده دقیقه زیر​آب بمانند، اما مدت زمان زیرآب بودن بیشتر آنها از این مدت کمتر است. دانشمندان معتقدند گرازهای دریایی کمتر از دندان‌هایشان برای تغذیه استفاده می‌کنند.​ اطراف دهان آنها حدود 450 موی زبر وجود دارد. این موهای زبر نه تنها کوتاه‌تر بلکه حتی انبوه تر از شارب فک‌هاست و در هنگام تغذیه و پیدا کردن نرم‌تنان نقشی اساسی ایفا می‌کند. شارب یا (Vibrissae) به موهایی از جنس کراتین روی صورت برخی پستانداران گفته می‌شود که پیام‌های حسی را به مغز منتقل می‌کنند. بخش اعظم غذای گرازهای دریایی، بخصوص در آب‌های تیره و در فصل زمستان از طریق همین حواس تخصصی تامین می‌شود. گرازهای دریایی پس از آن که از حضور غذا در آب‌های کم عمق مطمئن شدند از لب‌های بزرگ خود استفاده و آن بخش از ماسه و پوشش بستر را با شدت هرچه تمام‌تر از آب به ساحل پرتاب می‌کنند. سپس لابه‌لای آنها دنبال غذای خود می‌گردند. صدف‌های دوکفه‌ای و حلزون‌های دریایی از غذاهای مورد علاقه گرازهای دریایی هستند. گرازها با قرار دادن صدف‌ها و حلزون‌ها در میان لب‌های ستبرشان​ براحتی آنها را می‌مکند. سپس پوسته سفت را به بیرون پرت می‌کنند و صدف یا حلزون بعدی را برمی‌دارند. این موجودات در حین یک وعده غذایی می‌توانند هزاران نرم تن را بخورند. در عین حال آنها به خوردن خرچنگ، خیاردریایی و کرم‌ها علاقه وافری دارند. در مجموع 60 نوع مختلف از موجودات آبزی در رژیم غذایی آنها ثبت شده است. ماهی نیز گاه و بیگاه در رژیم غذایی آنها جای می‌گیرد. هر گراز دریایی در طول روز به اندازه 6 درصد از کل وزن بدنش یعنی معادل 45 کیلوگرم غذا نیاز دارد.

Informador / مترجم: فرناز حیدری