معمای کاهش قیمت نفت

به گزارش خبرنگار ما، قیمت نفت در یکماه اخیر با حدود 15 دلار کاهش از 103 به 88 دلار کاهش یافته و در آخرین تحولات، روز گذشته قیمت نفت برنت دریای شمال با حدود دو دلار کاهش در یک روز به 88.35 دلار رسید و به زیر 90 دلار سقوط کرد. نفت وست تگزاس اینترمدییت آمریکا نیز 1.15 دلار کاهش یافت و به 84.6 دلار رسید. با توجه به این‌که بیشتر کشورهای تولیدکننده نفت، بودجه سالانه خود را با پیش‌بینی و در نظر گرفتن رقم ثابتی از فروش نفت می‌بندند، کاهش قیمت‌ها، تحقق درآمد بودجه‌ای این کشورها را با چالش مواجه می​کند. به عنوان مثال بودجه امسال ایران با نفت صد دلاری بسته شده که کاهش قیمت نفت، چشم‌انداز درآمدهای کشور را مبهم کرده است. روسیه نیز مانند ایران بودجه‌اش را با نفت صد دلاری بسته و اکنون با چالش مواجه شده است، به طور کلی بیشتر کشورهای نفتخیز جهان بودجه‌شان را با قیمت نفت بین 90 تا صد دلار بسته‌اند. در همین حال با توجه به ناگهانی بودن این کاهش، کارشناسان دو دسته عوامل اقتصادی یا سیاسی برای آن متصورند. هرچند تعیین قیمت نفت همیشه از مخلوطی از این دو دسته عوامل متاثر بوده، اما در کاهش‌های اینچنینی معمولا نقش یک گروه از عوامل اقتصادی یا سیاسی بر دیگری می‌چربد. در بخش عوامل اقتصادی، کارشناسان به کاهش رشد اقتصادی چین و آمریکا و تاثیر آن بر تقاضای نفت و کاهش آن اشاره و می گویند: شاخص بورس‌ها و ارزهای جهانی نیز همپای قیمت نفت کاهش یافته است.اما گروه دوم به نقش مشکوک عربستان در پرچمداری رشد تولید و کاهش قیمت نفت خود که باعث ایجاد رقابت منفی برای کاهش دادن قیمت نفت از سوی کشورهایی چون ایران وعراق شده، اشاره می‌کنند. به‌زعم آنان این کاهش قیمت نفت بیشتر علل سیاسی دارد تا اقتصادی. شاهد مدعای آنها نیز اعلام دیروز معاون شرکت نفت دولتی روسیه ـ روسنفت ـ است که تصریح کرد: عربستان با هدف فشار بر روسیه، اقدام به کاهش عمدی قیمت نفت کرده است. هم‌اکنون عربستان با تولید روزانه 11.5 میلیون بشکه، بزرگ‌ترین تولیدکننده و تامین کننده نفت جهان محسوب می‌شود. این کشور اخیرا قیمت نفت خود را پایین آورده است. کارشناسان اقتصادی می‌گویند اگر کاهش قیمت نفت تداوم یابد، بازار در وضع «خرسی» قرار می‌گیرد؛ یعنی وضعی که از نظر روانی احساس شود قیمت‌ها برای مدت طولانی پایین خواهد ماند. عربستان در دامپینگ (ارزان‌فروشی غیرقانونی) نفت سابقه‌ای بس طولانی دارد که یکی از آن در اواخر جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود که با اجرای استراتژی موسوم به «فری مارکچر» یا بازارسازی آزاد، اقدام به افزایش تولید خود و کاهش قیمت فروش نفت خود کرد. اجرای این سناریوی احتمالی قدیمی در روزهای اخیر، حتی واژه «جنگ قیمت» را نیز بر سر زبان‌ها انداخت؛ بخصوص وقتی که ایران قیمت فروش نفت خود را متناسب با عربستان کاهش داد. اما بیژن زنگنه، وزیر نفت با لحنی خونسرد، وجود چنین جنگی را رد کرد و وضع موجود در بازار را ناشی از نوسانات قیمتی طبیعی اعلام کرد. این در حالی است که نظر دیگر کشورها چنین نیست. مثلا ونزوئلا کاهش بهای جهانی نفت را «غافلگیرانه»، «بی‌وقفه» و نگران‌کننده خوانده و خواستار برگزاری نشست فوق‌العاده اوپک برای بررسی وضعیت بازار و اتخاذ تصمیم شده است. حال آن‌که ظاهرا مدیران وزارت نفت اعتقادی به برگزاری چنین جلسه‌ای ندارند و لذا فعلا نیز سکوت کرده‌اند.

پای عربستان در میان است

محمدعلی خطیبی، نماینده اسبق ایران در اوپک در این‌باره به خبرنگار ما گفت: حتی تحولات اقتصادی بازار نفت و در شرایطی که بحث‌های سیاسی را در نظر نگیریم، باز هم پای عربستان در میان است.

وی توضیح داد: با وجود آن‌که نمی‌توان نقش این کشور در ضربه زدن به اقتصاد روسیه را نفی کرد، باید گفت این کشور در سال‌های قبل، سهم بازار ایران، عراق و لیبی را که هریک به دلایلی با کاهش تولید مواجه شده و مقداری از سهم بازار خود را از دست داده‌اند اشغال کرده و اکنون با بازگشت این کشورها به بازار با ترفندهای قیمتی می‌خواهد این سهم را برای خود حفظ کند.

وی تصریح کرد: ظرفیت تولید و فروش نفت عربستان تحت عامل خروج این سه کشور از هشت به ده میلیون بشکه در روز رسیده و اکنون این کشور حاضر به پس دادن آن دومیلیون بشکه نیست.

خطیبی گفت: از سوی دیگر بعید نیست پای ضربه زدن به روسیه وسط باشد. معمولا در بازارهای جهانی نفت فرمول‌هایی وجود دارد که با کاهش قیمت نفت به اقتصاد کشوری ضربه می‌زنند. مثلا در مورد روسیه، وقتی قیمت نفت این کشور کاهش یابد، در قیمت گاز صادراتی‌اش که متاثر از قیمت نفت است نیز تاثیر گذاشته و چند جانبه اقتصاد این کشور را تحت فشار قرار می‌دهند.

قربان: هر دو عامل موثرند

همچنین دکتر نرسی قربان، تحلیلگر ارشد بازار نفت نیز به خبرنگار ما گفت: در نوسانات قیمتی نفت هر دو عامل سیاسی و اقتصادی موثرند و تفکیک آنها امکان‌پذیر نیست.

وی افزود: در مورد اخیر نیز همین‌گونه است. از نظر اقتصادی جهان در حال رکود است، رشد اقتصادی آمریکا و چین پایین آمده و عرضه مازاد نفت به بازار وجود دارد. در عرصه سیاسی نیز معادلات قدرت میان آمریکا و روسیه برهم خورده و نفت ممکن است در این میان به کار گرفته شده باشد.وی اظهار کرد: در نتیجه کسی نمی‌تواند به جرأت بگوید جواب این معما سیاسی است یا اقتصادی. ضمن این‌که به هر حال عربستان هم مایل به کاهش زیاد قیمت نفت نیست و این تحرکات نمی‌تواند زیاد ادامه یابد.