دایره و دف در تاریخ ایران زمین

واژه دف در نثر و نظم فارسی که از قرن سوم هجری با رودکی آغاز می‌شود واژه‌ای به نام دایره به عنوان ساز وجود نداشته است و تنها پس از قرن دهم ه.ق یعنی از دوران صفویه در اشعار و نوشته‌ها به آن برخورد می‌کنیم آن هم به صورت محدود. نویسنده بخشی از کتاب را به اشعار و شاعران پارسی گویی که در اشعارشان از دف و دایره به عنوان ساز ذکری به میان‌ آورده‌اند، اختصاص داده است.

نویسنده در مقدمه کتاب نوشته است: برای گردآوری و پژوهش این مجموعه حدود سیصد سفر تحقیقاتی به نقاط مختلف ایران و حوزه های فرهنگی ایران خارج از حوزه جغرافیای سیاسی فعلی ایران انجام داده‌ام، که در این میان مجبور بودم برخی از مناطق را به منظور باز نمودن نکات مبهم چندین بار سفر کنم.

«دف و دایره» در واقع یک دانشنامه به شمار می‌رود که در سه بخش نگاشته شده است. بخش نخست تاریخ این دو ساز پرطرفدار فلات ایران را می‌کاود. در بخش دوم جایگاه این دو ساز در ادبیات فارسی بررسی شده است و در بخش سوم به صورت تفضیلی دف و دایره در همه استان‌ها و برخی کشورهای پیرامونی زیر ذره‌بین وی قرار گرفته است.

فهرست مطالب کتاب:

دف و دایره در تاریخ ایران

نماد دایره در تمدن‌های کهن

پیشینه تاریخی پیدایش دف/ دایره در ایران و آسیای غربی

موسیقی و کاربرد دف/ دایره در دروه ی تیموری

موسیقی و کاربرد دف/ دایره در دروه ی حکومت گورکانیان هند

موسیقی و کاربرد دف/ دایره در دروه ی صفویه

موسیقی و کاربرد دف/ دایره در دروه ی افشاریه و زند

موسیقی و کاربرد دف/ دایره در دروه ی قاجاریه و اوایل پهلوی اول

دف و دایره در ادبیات فارسی

چگونگی به وجود آمدن تصوف اسلامی و استفاده ی دف در ان

کاربرد دایره به عنوان ساز

کاربرد دف در آثار منثور

دف در شعر پارسی

دف و دایره در جهان ایرانی

استان‌هایی چون آذربایجان و آران، اصفهان، بوشهر، تهران،‌ چهارمحال و بختیاری، خراسان،‌ خوزستان،‌ زنجان،‌ سمنان،‌ سیستان و بلوچستان، فارس، قزوین، کردستان،‌ کرمان و ...

افغان‌ها و جمهوری افغانستان

تاجیک ها در جمهوری تاجیکستان و ازبکستان

کولی‌ها و نقش آنها در حفظ و اشاعه‌ی موسیقی بومی و دایره

کاربرد دف و دایره در مراسم تسخیرشدگی

فرهنگنامه و سازشناسی دف/ دایره در مناطق مختلف ایران

طریقه نواختن دف/ دایره در مناطق مختلف ایران

جمهوری تاجیکستان و ازبکستان

نگاهی به نمونه‌های صوتی گردآوری شده در این مجموعه، از دیدگاه وزن و متر قطعات و طرح موسیقی

نت‌ها

منابع و ماخذ