شیوع سل درسیستان

در روزگاری نه چندان دور بادهای 120 روزه سیستان که بر سطح تالاب بزرگ هامون می‌وزید، به بادی مطبوع و خنک تبدیل می‌شد و هوای سیستان را دلپذیر و باطراوت می‌کرد. هامون که خشک شد، بادهای 120 روزه همچنان می‌وزید، اما بر سطح خشک و بی‌آب هامون و دیگر آنچه از سطح هامون برمی‌خاست گرد و خاک بود و غبار. بادهای 120 روزه هم به بادهای 150 و 180 روزه تبدیل شد. این وضع طی 15 ـ 10سال اخیر هوایی آلوده و پر از گرد و غبار را در بیشتر روزهای سال برای مردم این استان به ارمغان آورد؛ هوایی که انواع میکروب‌ها، آلودگی‌ها و بیماری‌ها را در کل استان پخش و روانه حلق و جان مردمی می‌کرد که هنوز اندک قوت و امیدی برای زندگی داشتند.

بیماری سل که همواره در سیستان و بلوچستان به‌دلیل همجواری با کشور آلوده افغانستان، وجود داشت، بعد از افزایش میزان و مدت هجوم ریزگردها و با وجود تلاش‌هایی که برای کنترل آن صورت می‌گرفت، رو به فزونی نهاد تا به امروز که به خطری جدی برای سلامت مردم این سرزمین و بویژه منطقه سیستان و عامل نگرانی مسئولان استانی تبدیل شده است.

به گفته مسئولان بهداشتی منطقه سیستان، این خطه اکنون بیشترین مبتلایان به سل در کشور را دارد که به‌دلیل وجود دائم ریزگردها، کنترل شیوع آن مشکل شده و روز به روز هم بر شمار تعداد مبتلایان به سل و بیماری‌های تنفسی در شمال سیستان و بلوچستان افزوده می‌شود. این در حالی است که بیماری تعداد زیادی از افراد مبتلا به سل در منطقه سیستان به‌دلیل مقاوم شدن در برابر این بیماری، غیرقابل درمان شده است و دیگر بهبود و درمان آنان از طریق مصرف دارو امکان‌پذیر نیست.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی زابل با اشاره به این‌که سالانه 500 نفر فقط در منطقه سیستان به بیماری سل مبتلا می‌شوند، به ایرنا می‌گوید: سیستان رتبه نخست ابتلا به این بیماری را در کشور به خود اختصاص داده است، به‌طوری که در کشور از هر یکصد هزار نفر، 20 نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند، در حالی که در منطقه سیستان در شمال استان سیستان و بلوچستان، 160 نفر در هر یکصد هزار نفر دچار این بیماری می‌شوند.

علی‌اکبر نصیری با اشاره به این‌که عامل بیماری سل، ضعف سیستم ایمنی بدن است که از طرقی همچون سوءتغذیه و استنشاق میکروب آن، بروز کرده و انتقال می‌یابد، می‌افزاید: این بیماری اکنون به شکل معناداری در میان اطفال و افراد بالای 65 سال در منطقه مشاهده می‌شود که دلیل آن نیز ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن این دو گروه سنی است.

وی با بیان این‌که این بیماری از سال 73 تاکنون تقریبا در کشور کنترل شده و میزان آن بشدت کاهش یافته است، تصریح می‌کند: در سیستان و بلوچستان نیز اقدامات کنترلی زیادی در این مدت صورت گرفته است، اما به‌دلیل شرایط خاص منطقه و افزایش ریزگردها، نه تنها بیماری کنترل نشده، بلکه افزایش نیز یافته است.

به گفته نصیری، سل بیماری مسری است که از طریق تنفس و عطسه منتقل می‌شود و باوجود گرد و غبار و ذرات معلق، براحتی در هوا منتشر شده و از فرد بیمار به افراد سالم سرایت می‌کند و طبیعتا هرچه میزان گرد و غبار و این ذرات معلق در هوا بیشتر باشد، امکان انتقال و شیوع بیماری نیز بیشتر می‌شود.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی زابل به عواملی که موجب افزایش و شیوع این بیماری در سیستان شده است، اشاره می‌کند و می‌گوید: همجواری با افغانستان به عنوان آلوده‌ترین کشور جهان از نظر شیوع بیماری سل و تردد غیرقانونی اتباع این کشور به ایران و منطقه سیستان، از عواملی است که امکان کنترل این بیماری را در منطقه دشوار کرده و این در حالی است که عوامل دیگری همچون خشکسالی و افزایش ریزگردها و گرد و غبار در منطقه به‌دلیل خشکی هامون و طولانی شدن دوره بادهای 120 روزه به 150 روز و فقر اقتصادی و سوءتغذیه موجب گسترش و شیوع این بیماری شده است.

به گفته وی، از آنجا که سل رابطه مستقیمی با ضعف سیستم ایمنی بدن دارد و قوت این سیستم نیز رابطه نزدیکی با تغذیه کافی و مناسب دارد، سوءتغذیه در کنار عامل ریزگردها، عامل مهم دیگری است که به شیوع این بیماری دامن می‌زند. همچنین محرومیت و زندگی یک خانواده پرجمعیت که دارای بیماری مسلول هستند در یک محیط کوچک که بیشتر در مناطق روستایی و حاشیه‌ای مشاهده می‌شود، از دیگر عوامل گسترش این بیماری است.

نصیری به کمبود امکانات بیمارستانی به عنوان یکی از چالش‌های درمانی و موانع کنترل این بیماری در سیستان اشاره می‌کند و می‌افزاید: از سه بیمارستان سیستان، فقط یک بخش کوچک از یک بیمارستان آن به بیماران تنفسی اختصاص یافته که دارای 15 تخت است و بیماران مسلول هم در همین بخش کوچک و میان دیگر بیماران تنفسی بستری می‌شوند که این خود عاملی برای انتقال سل به دیگر بیماران است.

به گفته وی، در حالی مشکل جدی جا و امکانات برای بیماران مسلول و تنفسی وجود دارد که با هر بار وقوع توفان و گرد و غبار در منطقه، موجی از بیماران تنفسی، مسلول و غیرمسلول راهی این بخش می‌شوند و به‌دلیل نبود فضای کافی، مجبور می‌شویم آنها را در بخش‌های دیگر بیمارستان بستری کنیم.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی زابل به بیمارستان 64 تختخوابی در حال ساخت برای بیماران تنفسی هم اشاره می‌کند و می‌گوید: متاسفانه این بیمارستان با وجود مجوز و تکمیل فوندانسیون، به دلیل نبود اعتبار، نیمه‌کاره رها شده است.

نصیری با تاکید بر این‌که جلوگیری از شیوع بیماری‌های سل، تنفسی، قلبی و عروقی و حاد در منطقه سیستان نیاز به تخصیص اعتبارات ویژه دارد، یادآور می‌شود: از آنجا که منطقه سیستان در تمام طول سال با پدیده ریزگردها روبه‌روست، به‌منظور جلوگیری از گسترش بیماری‌های تنفسی نیازمند یک میلیارد تومان بودجه برای توزیع ماسک مخصوص در سطح منطقه هستیم.

ورود گرد و غبار به داخل منازل

فرماندار زابل نیز با بیان این‌که هم‌اکنون مردم این خطه با سختی زندگی می‌کنند، می‌گوید: حرکت شن‌های روان امروز فقط در بیرون از منازل نیست، بلکه با ورود به داخل منازل حتی نفس کشیدن را برای مردم سخت کرده است.

هوشنگ ناظری می‌افزاید: شرایطی که امروز در سیستان حاکم است، اگر در نقطه‌ای دیگر از کشور اتفاق می‌افتاد، مردم آن نمی‌توانستند تحمل کنند، ولی مردم این خطه با صبوری در حال زندگی کردن هستند.

وی دلیل حرکت ریزگردها را خشکسالی تالاب بین‌المللی هامون عنوان کرد و با بیان این‌که وجود این ریزگردها سبب بروز انواع بیماری‌های ریوی، تنفسی، چشمی و گوش شده است، تصریح می‌کند: کانون ریزگردها در تالاب هامون حد فاصل هامون پوزک و صابوری و بخش عمده حرکت ریزگردها و کانون اصلی بحران در کشور افغانستان است که درخواست داریم از طریق دیپلماسی خارجی، این کانون مورد مراقبت قرار گیرد.