عطر گل و رنج گلابگیری

براساس اعلام سازمان جهاد کشاورزی کاشان به‌طور متوسط ده هزار نفر به صنعت گلابگیری در این شهرستان اشتغال دارند که این تعداد اشتغال به کار، در زمان کاشت، داشت و برداشت به بیش از ۲۲۰ هزار نفر افزایش می‌یابد. براساس همین آمار ۲۰ کارخانه صنعتی و نیمه‌صنعتی هم در کاشان در زمینه فرآوری گل محمدی فعالیت می‌کند. بیش از ۹۵۰ واحد گلابگیری سنتی نیز در زمینه تولید گلاب در مناطق قمصر، جوشقان و کامو، برزک و نیاسر کاشان فعالیت دارد. به‌طور میانگین از هر هکتار از این باغات 4000 کیلوگرم گل و سالانه بیش از 6200 تن گل محمدی برداشت می‌شود که با آموزش‌های ترویجی و رعایت مسائل زراعی به چند برابر قابل افزایش است.

سطح زیرکشت گل محمدی در میمند استان فارس نیز 1100 هکتار بوده که طی چندسال اخیر و به‌دلیل خشکسالی به 800 هکتار کاهش یافته است. 60 کارگاه سنتی و نیمه‌صنعتی گلابگیری و شش واحد صنعتی در این منطقه، کار گلابگیری صدها کیلو گل را به عهده دارد.آیین‌های گلچینی و گلابگیری در این مناطق معمولا هر ساله از اوایل اردیبهشت آغاز می‌شود و تا اواخر خرداد ادامه دارد. در این ایام، بیشتر این مناطق پذیرای گردشگران بی‌شماری است که ساماندهی آنها در دستور کار سازمان میراث فرهنگی این شهرستان‌هاست.

قدرت خرید مردم کم شده است

در کنار جاذبه‌های گلچینی و گلابگیری که البته بیشتر به چشم گردشگران می‌آید، سختی‌هایی هم در این حرفه وجود دارد که در برخی موارد به تعطیلی کارگاه‌های گلابگیری منجر شده است.

اکبرزاده، صاحب یکی از واحدهای گلابگیری که از حدود ده سال پیش در این بخش فعالیت دارد، در زمینه مشکلات این کار، به کم شدن قدرت خرید مردم اشاره می‌کند و می‌گوید: نصف جنسی که سال گذشته تولید کرده‌ام، هنوز فروش نرفته و اکنون کسب و کار ما کمرنگ شده است، در حالی‌که دو سال پیش، وضع به این صورت نبود. به گفته وی معمولا قیمت تمام شده برخی عرقیات، بسیار بیشتر از قیمت فروش به مشتری است که در چنین شرایطی فعالان این بخش ترجیح می‌دهند از این حرفه کنار بکشند.

اصغر شقایقی، از فعالان این حوزه نیز یکی از مشکلات عمده گلکاران را به بخش بازاریابی و فروش مربوط می‌داند و می‌گوید: از آنجا که گل عمر کوتاهی دارد و هر چه از زمان چیدن آن بگذرد، از عطر آن کاسته می‌شود، اگر بموقع به فروش نرسد، گلکاران به آسانی از نظر اقتصادی زیان می‌بینند و این در حالی است که تاکنون امنیت خرید برای کشاورزان حاصل نشده است.

عباسعلی منصوری‌آرانی، نماینده مردم کاشان و آران و بیدگل در مجلس نیز با اشاره به این‌که کشاورزان و تولیدکنندگان گلاب، روش‌های سنتی را به روش‌های جدید ترجیح می‌دهند، می‌گوید: البته ورود روش‌های جدید و مکانیزاسیون کارگاه‌های سنتی به سرمایه نیاز دارد که کشاورزان به‌دلیل نداشتن سرمایه لازم، روش‌های سنتی را بر مکانیزاسیون کارگاه‌ها ترجیح می‌دهند.

کاشت گل صرفه اقتصادی ندارد

کاشت گل محمدی یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های اقتصادی کاشانی‌ها پس از بافت فرش است، اما بی‌مهری‌های طبیعت و بی‌توجهی مسئولان به این صنعت بزرگ و سودآور، دلسردی کشاورزان را به‌دنبال داشته است. خشکسالی‌های پیاپی، کاهش بارندگی، تبخیر زیاد و افزایش دما همراه دمای گرم موسمی دست‌به‌دست هم داده تا تحمل آزادسازی قیمت سوخت و نبود وسایل مورد نیاز برای کشت مکانیزه سخت‌تر باشد و هزینه تولید گل محمدی هر روز بالاتر برود.از سوی دیگر گل محمدی هم مانند تمامی محصولات کشاورزی کشورمان از گزند دلالان و ‌واسطه‌ها ‌آسیب دیده است. بسیاری از واحدهای تولیدی گل و گلاب در کاشان محصول تقلبی تولید می‌کنند که این جریان، آسیب جدی به‌نام گلاب کاشان وارد می‌کند. گلابگیری‌های صنعتی به‌دلیل نظارت دستگاه‌های اجرایی مربوط در تولید گلاب و تمایل‌شان به حفظ اعتبار خود معمولا تقلب نمی‌کنند، اما برخی واحدهای گلابگیری سنتی با وجودی که از طرف اداره بازرگانی و دیگر دستگاه‌ها نظارت می‌شوند، به‌سبب گستردگی واحدها با سوءاستفاده، گلاب نامرغوب تولید می‌کنند.

مجید راهب، مدیرعامل یکی از کارخانجات تولید گلاب دراین‌باره به فارس می‌گوید: واحدهای سنتی بسیاری در کاشان وجود دارد که به فعالیت خود همچنان ادامه می‌دهند، ولی بسیاری از واحدهای تولیدی در کاشان به‌دلیل برخی مشکلات تعطیل یا نیمه‌تعطیل است. این واحدها سرمایه در گردش ندارند و در تهیه مواد اولیه دچار مشکل هستند که تمام این مسائل روی تولید موثر است.

با تمامی مشکلات ذکر شده، این روزها شهرستان کاشان و مناطق گلخیز آن، آماده پذیرایی از گردشگرانی است که نمی‌خواهند لذت تماشای این آیین زیبا و سنتی را از دست بدهند.به​طوری که حسین یزدانمهر، سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان از شروع فصل گلابگیری از پنجم اردیبهشت ماه در این شهرستان خبر داد.

گلاب میمندی برند ندارد

گلابگیران میمندی نیز از این مشکلات مبرا نیستند. محرومیت از دریافت تسهیلات و نبود کارخانه‌ای با برند خاص، بخشی از مشکلات آنان است که هر سال به قوت خود باقی است.هرساله حدود 9000 تن انواع گلاب از 3000 تن گل محمدی در بخش میمند به دست می‌آمد که طی سال‌های اخیر با توجه به خشکسالی و کاهش باران، تولید گلاب نیز بین 30 تا 35 درصد کاهش داشته، این در حالی است که 40 درصد از گلاب تولید شده میمند به کشورهای حوزه خلیج فارس صادر و 60 درصد دیگر نیز در داخل کشور مصرف می‌شود.

محمد رئیسی درباره مشکلات گلابگیری در میمند، یادآور می‌شود: در سال گذشته به‌دلیل بالا بودن قیمت غنچه، مردم ترجیح می‌دادند که گل محمدی را به‌صورت غنچه به فروش برسانند، از این‌رو با کاهش قابل توجه گلابگیری در این منطقه روبه‌رو بودیم، اما امسال و تاکنون قیمت غنچه و گل کیلویی 5000 تا 6000 تومان است، بنابراین با توجه به هم قیمت بودن آن انتظار می‌رود که در این فصل مشکل خاصی وجود نداشته باشد.

وی با تاکید بر لزوم رفع مشکلات این منطقه خاطرنشان می‌کند: مشکلات مربوط به گلابگیران در میمند همانند گذشته پابرجاست و تاکنون اقدام مناسبی برای رفع مشکلات از جمله موقوفه بودن آن انجام نشده، به گونه‌ای که تولیدکنندگان با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند.

به گفته وی گلابگیران حتی از گرفتن تسهیلات بانکی نیز به‌دلیل موقوفه بودن محروم هستند.