شقایق نعمان آبی هم گیاه است و هم جانور

این کشف به تغییر طبقه‌بندی این شقایق‌های دریایی منجر نخواهد شد، اما مطالعات صورت گرفته ـ که هر دو در تازه‌ترین شماره ژورنال Genome Research به چاپ رسیده‌اند ـ حاکی از به هم پیوستگی عمیق حیات در زمین است.

اولریچ تکناو، مدیر پروژه می‌گوید: «تمام حیوانات زنده کنونی، شامل انسان‌ها، فاصله‌ای یکسان یا به عبارتی ارتباط اندکی با گیاهان دارند. در هر حال شقایق دریایی نماینده نوعی از کیسه‌تنان (شامل مرجان‌ها، شقایق‌های نعمان آبی، عروس دریایی و مار آبی) هستند که سریعا به شاخه‌ای جدا تبدیل شده و خصوصیت‌های اجداد خود را نیز حفظ کرده‌اند.»تکناو یک زیست‌شناس تکاملی، توسعه‌ای در دانشگاه ویناست که به همراه گروهش توانسته‌اند این مورد قابل ملاحظه را به اثبات برسانند که کیسه‌تنان از دستگاهی گیاه‌مانند برای کنترل ژن‌های جانوری خود استفاده می‌کنند. در این مطالعات، محققان روی بیان ژنی تمرکز کردند. بیان ژنی به فرآیندی گفته می‌شود که طی آن اطلاعات یک ژن در ساخت یک محصول کاربردی ژنی، مانند مولکول‌های ژنی بزرگ موسوم به RNA (ریبونوکلئیک اسید) استفاده می‌شود.

بیان ژنی حداقل دو قدم اصلی را در بر می‌گیرد: رونویسی و تبدیل. رونویسی به روند گرفتن یک کپی RNA از رشته ژنی گفته می‌شود. روند تبدیل رشته RNA پیک به رشته آمینواسید در خلال ساخت پروتئین را هم تبدیل می‌گویند.

دانشمندان معتقدند، تنظیم رونویسی برای شقایق‌های دریایی با جانوران دیگر یکسان است، اما از طرف دیگر دومین مرحله تنظیم یعنی تبدیل، بیشتر و به گیاهان شبیه است.

تکناو اینچنین می‌گوید: «از آنجایی که شقایق‌های دریایی خیلی زود منشعب شده‌اند، برداشت ما این است که این حالت گیاه‌سان را از یک جدّ مشترک به ارث برده‌اند. از این رو، از حیث تنظیم بیان ژنی کمابیش ذاتی مرکب دارند.»

وجوه جانوری ابتدایی بیان ژنی که بین ما و آنها مشترک است، از زمان‌های دوری به تکامل رسیده‌اند.

میکایلا شوایگر، دستیار مولف این مطلب این‌گونه توضیح می‌دهد: «از آنجایی که شقایق‌های دریایی دورنمایی پیچیده از عناصر تنظیم ژنی، مشابه آنچه در کرم میوه یا دیگر جانوران الگو داریم، از خود نشان می‌دهند، باور ما این است که این اصل تنظیم ژنی پیچیده، چیزی حدود 600 میلیون سال پیش در جدّ مشترک انسان، حشرات و شقایق دریایی ایجاد شده باشد.» همزمان با منشعب شدن شقایق‌های دریایی و حفظ خصائص گیاه‌سانشان، جدّ مشترک حشرات و مهره‌داران (شامل پستانداران، پرندگان، خزندگان، دوزیستان و ماهیان) یا این خصائص گیاه‌سان را از دست دادند، یا موثرا تعدیلشان کرده‌اند. تکناو گمان دارد که جدّ مشترک شقایق دریایی، انسان و حشرات «یک جانور ساده‌ گلابی‌شکل یا کرم‌مانند» با دستگاه عصبی ساده، مجرای دهانی و روده بوده است.

دِیو میلر از اعضای گروه ژنوم‌شناسی مرجانی دانشگاه جیمز کوک این مقاله را «کافی و وافی» خواند.

میلر اضافه می‌کند: «به نظر می‌آید کیسه‌تنان از سیستمی گیاه‌مانند برای تنظیم ژن‌های جانوری شاخص که بسیاری​شان بین شقایق‌های دریایی و من و شما مشترک است، استفاده می‌کنند. واقعا محشر نیست؟!»

تکناو مقاله را این طور به پایان برده است: «ظاهرا تلاش برای کسب اطلاعات درباره ارگانیسم‌هایی که توانسته‌اند بیش از 600 میلیون سال دوام بیاورند، عاری از ارزش نیست.»

discovery / مترجم : سیاوش شهبازی