تحفه‌های هفتگانه‌ای برای سیاست

مروزی در سال 209 با شنیدن خبر غلبه ازبکان بر مرو و قتل بیرامعلی‌خان، حاکم این شهر مشهد را ترک گفت و به زیارت خانه خدا رفت.^​1​ در اوایل عصر فتحعلی‌شاه منصب وقایع‌نگاری گرفت و در سفارت‌های سیاسی دوره قاجاریه حضور داشت. آخرین حضور مشخص وقایع‌نگار در پیوند با رسایل سیاسی دربار فتحعلی‌شاه، ملاقاتی است که او در ذیقعده 1248همراه جمعی از بزرگان درباری با سیمونوویچ، وزیرمختار روسیه انجام داد. وقایع‌نگار که از آغاز سلطنت فتحعلی‌شاه تا آخرین لحظات مرگ او در دربار قاجار جایگاه رفیعی داشت، در ذیحجه 1250 و قریب دو ماه پس از مرگ شاه، چشم از جهان فرو بست.^​2​

وی اندرزنامه شیم عباسی را در چهاردهم رمضان 1227 نگاشته است، این اندرزنامه اثری است کوتاه، اما ادیبانه و پر از نکات کاربردی در سیاست و مملکت‌داری. وقایع‌نگار در این اثر کوشیده است تا با بیانی زیبا و کوتاه، وظایف اصلی فرمانروایی و قواعد حکومت را به عباس میرزا و هر خواننده دیگر اثر خود بیاموزد.^​3​

تحفه عباسی نیز به نام عباس میرزا نوشته شده است. نویسنده در این اثر با شکلی منظم و در قالب هفت تحفه، اندرزهای سیاسی و اخلاقی خویش را که در نظر او از لوازم فرمانروایی مطلوب است، مطرح ساخته و زمامداری شایسته و آرمانی را منوط به رعایت آنها می‌شمرد. سخنان و اندرزهای وقایع‌نگار در قالب این تحفه‌های هفتگانه صریح و بی‌پرده است. وقایع‌نگار نیز همانند اندرزنامه‌نویسان سلفا، افزون بر توسل و تمسک به احادیث و روایات نبوی، در جای جای نوشته به داستان‌هایی استناد جسته است که ریشه در واقعیات تاریخی ندارند. بدیهی است وی بخوبی بر ‌اصالت نداشتن این داستان‌ها واقف بوده است، اما همانند دیگر اندرزنامه‌نویسان، بی‌آن‌که دغدغه واقعی یا غیرواقعی بود این داستان‌ها را دانسته باشد، کوشیده است تا از این داستان‌ها نیز برای رساندن مقصود خویش بهره‌گیری کند.^​4​

پانوشت‌ها:

1ـ‌ حسینی شیرازی، فضل‌الله نگارستان، به کوشش دکتر ع.خیامپور، تبریز: بی‌نا 1342، ص150.

2ـ سپهر، میرزامحمدتقی(لسان‌الملک)، ناسخ التواریخ (سلاطین‌قاجار)، تصحیح: محمدباقر بهبودی، تهران: کتابفروشی اسلامیه،1353، ص224 .

3ـ زرگری‌نژاد غلامحسین. سیاست‌نامه‌های قاجاری(رسایل سیاسی) ج1، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی،1386، ص 26،27 .

4ـ همان، صص28،29.

شهاب سلیمی / جام جم